Ακόμα κι ένα μικρό παιδί που σήμερα θα κρατά στα χέρια του μια πλαστική σημαιούλα μας -ίσως made in China- και θα την ανεμίζει μηχανικά, καθώς παρακολουθεί την παρέλαση, εάν το ρωτήσεις τι γιορτάζουμε θα μας πει: την Ελευθερία μας από τους Τούρκους. Αυτό τιμούμε σήμερα. Το ότι πάτησαν γερά στα πόδια τους, ξεσηκώθηκαν οι πρόγονοί μας πριν από 203 χρόνια μια μέρα σαν τη σημερινή και πέταξαν από πάνω τους τον τουρκικό ζυγό, που για 400 χρόνια άλωσε τον τόπο μας, τον πολιτισμό, το είναι μας. Κι όλα αυτά, εκεί στην Πελοπόννησο, γιατί εμείς εδώ στη Θεσσαλονίκη, υπομείναμε τους Τούρκους για άλλα 90 χρόνια...
Η σημερινή επέτειος ανεπιφύλακτα είναι το λιγότερο μεγάλη. Δεν την κατατάσσεις εύκολα σε καμιά κατηγορία. Είναι από μόνη της παντοτινή και μοναδική. Όπως η στιγμή της γέννας. Ναι, εκείνη την ημέρα, ξαναγεννηθήκαμε ως Έλληνες, ως κράτος ελεύθερο. Κι αυτοί που ξεσηκώθηκαν τότε μας στέλνουν και σήμερα το μήνυμα πως πάνω από όλα στέκει η Λευτεριά και το τίμημά της είναι βαρύ. Πολλοί πολέμησαν για τη Λευτεριά, πολλοί άλλοι όμως δεν την γεύτηκαν. Δεν πρόλαβαν. Έδωσαν το αίμα τους, πότισε τον τόπο μας και γλύκανε τα χείλη όσων επέζησαν του Αγώνα. Η σημερινή μέρα δεν είναι ένα απλό μνημόσυνο. Δεν είναι μια υπενθύμιση σε κάποιο app στο κινητό για ένα ραντεβού που δεν πρέπει να χάσουμε. Είναι ένας δείκτης. Αυτός που κάθε χρόνο προκύπτει αβίαστα στη μνήμη μας και υπαγορεύει πως όλα είναι δυνατά, ακόμα και να τα βάλεις με το ακατόρθωτο, εν προκειμένω μια τεράστια αυτοκρατορία της εποχής, την Οθωμανική, αρκεί να το πιστεύεις, αρκεί να το θέλεις, αρκεί να ενωθείς με τον διπλανό, να πιστέψεις στο δίκιο σου, να έχεις τα κότσια να σηκωθείς. Γιατί το σημαντικό είναι να κάνεις το πρώτο βήμα. Τα επόμενα έρχονται, όχι χωρίς κόπο, χωρίς πόνο, αλλά έρχονται. Και βήμα βήμα μας παρέδωσαν αυτό που σήμερα τιμούμε χωρίς πολλά λόγια, την Ελευθερία. Αυτά τότε.
Αυτοί οι επώνυμοι κι οι ανώνυμοι ήρωες μάς παρέδωσαν μια πατρίδα ελεύθερη. Αυτοί ξεχρέωσαν. Εμείς τους χρωστάμε και θα συνεχίσουμε να τους χρωστάμε. Ίσως σε αυτό το γραμμάτιο της ζωής, μόνο ένας «οδηγός» μπορεί να μας πάει παρακάτω. Αυτός που μας φανέρωσαν με την πράξη τους. Που λέει πως μόνο η ομόνοια, η σύμπνοια κι η ενότητα μπορούν να πραγματώσουν ένα θαύμα. Μόνο που αυτά δεν πρέπει να είναι λόγια της πλάκας, αλλά πράξεις καθημερινές, ουσιαστικές κι αληθινές. Ίσως μόνο έτσι, το γραμμάτιο που λέγαμε θα γίνεται ελαφρύτερο και το χρέος μας, όλων ημών των σημερινών, αληθινά βιώσιμο.
Το σημερινό επετειακό μνημόσυνο όμως δεν πρέπει να μας βρίσκει απλώς αφηγητές εκείνων των ένδοξων ημερών, εκείνης της στιγμής της Ιστορίας. Πρέπει να δίνει τη σκυτάλη για να πάμε παρακάτω. Πώς όμως;
Η σημερινή Ελλάδα φυσικά δεν έχει καμιά σχέση με το ΄21. Είναι μια χώρα του σύγχρονου κόσμου, με χίλια δυο ζητήματα ανοιχτά, με άλλα τόσα μέτωπα μπροστά της και άλλα τόσα εφόδια, για να αντιμετωπίσει τις σύγχρονες προκλήσεις. Δεν έχει καμία σχέση με εκείνη την εποχή. Λογικό. Ο κόσμος άλλαξε, έγινε πιο περίπλοκος, πιο απαιτητικός, πιο δύσκολος. Δεν έχουμε να αντιμετωπίσουμε ζητήματα ελευθερίας, αλλά πραγματικά ζητήματα συνύπαρξης πάνω στις καινούριες απαιτήσεις της νέας εποχής. Κι εδώ σηκώνει μεγάλη συζήτηση.
Φέτος συμπληρώνουμε 50 χρόνια από τη μεταπολίτευση. Έχουμε πολλά σύγχρονα ζητήματα να λύσουμε. Κι εφόσον όλα έχουν να κάνουν με μια διαρκή, συλλογική προσπάθεια, πρέπει να απαντήσουμε με ειλικρίνεια με ποιους πάμε, πώς πάμε και με ποια στόχευση.
Με τους Τούρκους γείτονες δεν ξεμπερδέψαμε και ποτέ. Δεν χρειάζεται να κάνουμε στάσεις στο διάβα των 203 χρόνων, για να θυμηθούμε όσα έχουν καταγραφεί στις σχέσεις των δύο χωρών. Ακόμη και σήμερα συνεχίζουμε να ενισχύουμε την άμυνά μας, γιατί πολύ απλά απέναντί μας έχουμε αυτούς κι όχι π.χ. τους… Βέλγους. Γιατί η πληγή της Κύπρου χαίνει μισόν αιώνα τώρα.
Όμως η Ελλάδα του σήμερα είναι κάτι μεγαλύτερο. Παρά τα χίλια μύρια προβλήματα που έχουμε, τα τόσα χτυπήματα που λίγο πολύ όλοι καταφέρουμε στο κορμί της, είναι μια ισχυρή χώρα που έχει θέση στην Ευρώπη των 27, που έχει φωνή, που παίζει ρόλο στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο, που είναι οδηγός για τη Βαλκανική, που όταν σηκώνει το χέρι μπορεί να ορθώσει φωνή. Αυτά δεν έγιναν μαγικά. Δεν έγιναν τυχαία.
Όμως αυτά που σε άλλες χώρες τα έχουν λύσει, εμείς ακόμη τα τοποθετούμε σε επίπεδο στόχων, κυνηγάμε ακόμη τα αυτονόητα. Οι ρήτρες από το γραμμάτιο του ΄21 είναι σκληρές στο σήμερα. Ούτε ομόνοια βλέπουμε, ούτε σύμπνοια, ούτε ενότητα σε πλείστα όσα ζητήματα. Τιμούμε τα περασμένα, αλλά δίνουμε αγώνα για άλλα. Πολεμάμε ακόμη για κράτος δικαίου, αυτό που θα το εμπιστεύονται οι πολίτες. Αυτό που σέβεται τον πολίτη. Το κράτος - σύμμαχο, όχι αντίπαλο στην ευημερία των ατόμων και των συλλογικοτήτων. Αυτό που λειτουργεί με ισονομία πραγματική, όχι στο περίπου.
Με τυχαίες ή οπορτουνιστικές τακτικές δεν ξεχρεώνουμε κανένα γραμμάτιο του ΄21. Με τακτικισμούς και ψευτιές δεν χτίζεται κανένα παρόν και πολύ περισσότερο κανένα μέλλον. Στις ρήτρες του ΄21 ας απαντήσουμε με ειλικρίνεια κι ας αποδείξουμε πως αξίζουμε την προίκα που μας έδωσαν οι μικροί - μεγάλοι ήρωές μας με πράξεις κι όχι με μνημόσυνα και χαιρετισμούς κούφιους, με λόγους επίσημους copy paste από προηγούμενες επετείους.
Η αξέχαστη Σώτια Τσώτου μας τα είπε όλα με τον στίχο της στο τραγούδι που μελοποίησε ο αείμνηστος Σταύρος Κουγιουμτζής: «Μου ξανάρχονται ένα ένα χρόνια δοξασμένα, να 'τανε το 21 να 'ρθει μια στιγμή… Μου ξανάρχονται ένα ένα χρόνια δοξασμένα, να 'τανε το 21 να 'ρθει μια βραδιά…». Χρόνια μας Πολλά.