Skip to main content

1916 – 1924: Η βιομηχανία του Βορρά στη δίνη πολέμων και διχασμών

Από Voria.gr
Στο διάστημα αυτό εξελίσσονταν ο Παγκόσμιος Πόλεμος, δημιουργήθηκε ο Εθνικός Διχασμός, ξέσπασε η μεγάλη φωτιά και εξελίχθηκε η Μικρασιατική καταστροφή

Η οκταετία 1916 – 1924 υπήρξε ταραχώδης για την Ευρώπη, την Ελλάδα και τη Θεσσαλονίκη, κάτι που επηρέασε τις δραστηριότητες του νεοσύστατου Συνδέσμου Βιομηχάνων Μακεδονίας.

Στο διάστημα αυτό εξελίσσονταν ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, δημιουργήθηκε ο Εθνικός Διχασμός, ξέσπασε η μεγάλη πυρκαγιά που κατέστρεψε το κέντρο της Θεσσαλονίκης και εξελίχθηκε η Μικρασιατική καταστροφή, που είχε ως αποτέλεσμα την έλευση 1,5 εκατομμυρίου προσφύγων, Ελλήνων της Μικράς Ασίας, στη μητέρα πατρίδα.  Όπως αναφέρεται στον τόμο με την ιστορία του ΣΒΒΕ η προεδρία του Κλέωνος Χατζηλαζάρου, ο οποίος το 1916 διαδέχθηκε τον πατέρα του και ήταν συγχρόνως πρόεδρος του Εμπορικού Επιμελητηρίου, υπήρξε σύντοµη.

Μετά την εκλογή του δεν έµεινε περισσότερο από ένα χρόνο στη Θεσσαλονίκη, από την οποία αναγκάστηκε να φύγει οριστικά τον Απρίλιο του 1917, για πολιτικούς λόγους. Ήταν φίλος του βασιλιά Κωνσταντίνου, ο οποίος είχε βαφτίσει και την κόρη του. Στη διάρκεια της θητείας του ο Εθνικός Διχασµός έφτασε στο απόγειό του, ο Ελ. Βενιζέλος σχηµάτισε επαναστατική κυβέρνηση (Τριανδρία) και την εγκατέστησε στη Θεσσαλονίκη. Η Ελλάδα ήταν πλέον διχασµένη. Οι χθεσινοί φίλοι συµπεριφέρονταν σαν ορκισµένοι εχθροί κι αυτό κατεγράφη και στις σχέσεις των πολιτικών με τους φορείς. Είναι χαρακτηριστικό ότι μετά την εγκατάσταση της κυβέρνησης της Τριανδρίας στη Θεσσαλονίκη το ΔΣ του Συνδέσμου αποφάσισε με μισή καρδιά την παράθεση γεύματος στον Ελ. Βενιζέλο και τους υπουργούς του, αλλά τελικά δόθηκε μόνο μια δεξίωση, στην οποία υπήρξε ανταλλαγή απόψεων.

Έλλειψη πρώτων υλών

Στο μεταξύ η εξέλιξη του παγκοσµίου πολέµου οδήγησε σε µεγάλη έλλειψη πρώτων υλών αλλά και µεταφορικών µέσων. Σε µία προσπάθεια της Τριανδρίας να έρθει σε επαφή µε τους βιοµηχάνους της Μακεδονίας, εκπρόσωπός της ρώτησε τον Σύνδεσµο Βιοµηχάνων με ποιόν τρόπο η προσωρινή κυβέρνηση θα µπορούσε να συµβάλει στην επαναλειτουργία των εργοστασίων. Το συµβούλιο του ΣΒΜ εκτίµησε ότι το κύριο πρόβληµα που µπορούσε να αντιµετωπιστεί µε τις υφιστάµενες δυνατότητες ήταν η µεταφορά των πρώτων υλών στα εργοστάσια του εσωτερικού. Από τον Απρίλιο του 1917 στο Σύνδεσμο προήδρευε ο Ζοζέφ Μισραχή, ο οποίος τον Απρίλιο του 1918 εξελέγη κανονικά. Και η δική του θητεία, όμως, διήρκεσε λίγο –για την ακρίβεια 18 μήνες-, καθώς ο Μισραχή το 1920 εκποίησε τη βιοµηχανική περιουσία του και εγκαταστάθηκε στο εξωτερικό.

Η απεργία των καπνεργατών

Τον Ιούλιο του 1918 ξέσπασε γενική απεργία καπνεργατών, σε χρονική στιγµή που θα µπορούσε αφενός να βλάψει σοβαρά τα συµφέροντα των καπνεργοστασίων αφετέρου να γενικευτεί και σε άλλα εργοστάσια. Η απεργία λύθηκε χάρη στη µεσολάβηση του Συνδέσµου Βιοµηχάνων και ειδικά του Ζ. Μισραχή. Τα κυριότερα αιτήµατα των απεργών ήταν δύο: Μισθολογικές αυξήσεις και προσλήψεις µόνον από τον κατάλογο του σωµατείου. Ως προς το µισθολογικό, υπήρχε δυνατότητα συµβιβασµού, αλλά για τις προσλήψεις βρέθηκε μία διπλωματική έκφραση που άφηνε την τελική επιλογή στους εργοδότες.



Μικρασιατική καταστροφή

 Η προεδρία του Ηρακλέους Χατζηδηµούλα, που ξεκίνησε τον 1920, συνέπεσε µε µία από τις δυσχερέστερες περιόδους της δηµοσιονοµικής και νοµισµατικής ιστορίας της Ελλάδας. Οι αιτίες ήταν δύο: Πρώτον, η στρατιωτική παρουσία της Ελλάδας στη Μικρά Ασία απορροφούσε όλους τους διαθέσιµους πόρους. Δεύτερον, η Βρετανία, η Γαλλία και οι ΗΠΑ δεν τίµησαν τις µεγάλες πιστώσεις που είχαν χορηγήσει προς την Ελλάδα για τη συμμετοχή της στον πόλεµο. Τις πιστώσεις αυτές η Ελλάδα είχε χρησιµοποιήσει ως κάλυµµα για την έκδοση χαρτονοµίσµατος, το οποίο εξέδιδε αφειδώς για να χρηµατοδοτήσει τη µικρασιατική εκστρατεία. Η µη εκτέλεση των πιστώσεων οδήγησε σε συνεχή υποτίμηση της δραχμής, που ήταν ως τότε και για πολλά χρόνια σταθερό νόµισµα. Οι Έλληνες επιχειρηµατίες είχαν ήδη βιώσει κύκλους ανόδου των τιµών, που οφείλονταν σε ελλείψεις αγαθών, αναπόφευκτη συνέπεια του πολέµου. Δεν είχαν βιώσει όμως πληθωρισμό συνεχή, οφειλόµενο στην απαξίωση του νοµίσµατος. Η κατάσταση επιδεινώθηκε με τη στρατιωτική ήττα στη Μικρά Ασία και την έλευση των προσφύγων, υπό συνθήκες πραγματικά δραματικές.



Συγκεντρωτικό κράτος

Την πρώτη δεκαετία μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης και την ενσωμάτωσή της στον εθνικό κορμό αναδύθηκαν στο προσκήνιο προβλήματα που –χωρίς υπερβολή- απασχολούν μέχρι σήμερα τις επιχειρήσεις και τον ΣΒΒΕ. Το βασικότερο ήταν η αδιέξοδη ανακύκλωση απόψεων σε τοπικό επίπεδο και άνευ αποτελέσµατος υποβολή υποµνηµάτων στις αρχές, που οδήγησε τον Σύνδεσμο στην απόφαση να έρθει σε επαφή µε βουλευτές και να τους παρακαλέσει να αναλάβουν την υποστήριξη των συµφερόντων της βιοµηχανίας της Μακεδονίας µε τις κατάλληλες ενέργειες στα υπουργεία και τη Βουλή. Τουλάχιστον να ενημερώνονται εκ των προτέρων για νόμους που αφορούν τη βιομηχανία και την εργασία. Επίσης, από τότε οι συνθήκες εγκατάστασης μιας βιομηχανίας στα πέριξ της Αθήνας και του Πειραιά ήταν συμφερότερη. Το αποδεικνύουν άλλωστε οι αριθμοί, καθώς στη δεκαετία του 2010 ιδρύθηκαν στη χώρα 137 μεγάλα εργοστάσια, εκ των οποίων τα 61 στην ευρύτερη περιοχή της πρωτεύουσας και μόλις 7 στη Μακεδονία, όσα στη Σύρο και στη Μυτιλήνη.   

Ίσως εξαιτίας όλων αυτών των διακρίσεων και των αδυναμιών ο Σύνδεσμος Βιομηχάνων Μακεδονίας αποφάσισε τότε την έκδοση καθημερινής πολιτικής  εφημερίδας, που θα στήριζε τα συμφέροντα της επιχειρηματικότητας, αλλά το σχέδιο αν και στην αρχή προχώρησε στο στάδιο της προεργασίας, τελικά δεν ολοκληρώθηκε.