Skip to main content

Παραδόσεις αιώνων, από την Πάτμο μέχρι τη Δράμα - Το Πάσχα των Ελλήνων

Αρκετά από τα έθιμα, που έχουν τις ρίζες τους στην Τουρκοκρατία και συνδέονται με σημαντικά γεγονότα του κάθε τόπου, αναβιώνουν σε χωριά και πόλεις

Παραδόσεις που καλά κρατούν στο πέρασμα του χρόνου αναβιώνουν και φέτος σε κάθε γωνιά της χώρας τις ημέρες του Πάσχα. Την Κυριακή του Πάσχα άνθρωποι κάθε ηλικίας αναβιώνουν ήθη και έθιμα, μέσα από αναπαραστάσεις κυρίως στις κεντρικές πλατείες των χωριών, τα οποία σφύζουν, αυτές τις ημέρες, από ζωή.  

Αρκετά από τα έθιμα έχουν τις ρίζες τους στην Τουρκοκρατία και συνδέονται με σημαντικά γεγονότα του κάθε τόπου. Οι Αλογοδρομίες, ο Κούτσμανος, «του Χαρ'κού τ' αλώνι», η Ανάσταση σε νεκροταφεία είναι ορισμένες από τις παραδόσεις που ξαναζωντανεύουν.

Ο χορός του «Κούτσμανου»

Τη δεύτερη μέρα του Πάσχα η Πολιτιστική Εταιρία της Αρναίας Χαλκιδικής αναβιώνει το έθιμο «Κούτσμανος». Άνδρες με παραδοσιακές στολές και οπλισμένοι συγκεντρώνονται έφιπποι στην πλατεία και τραγουδώντας φτάνουν μέχρι τον προφήτη Ηλία, έξω από το χωριό. Μετά την τέλεση της θείας λειτουργίας ξεκινούν τη σκοποβολή αυγών.
Στη συνέχεια οι έφιπποι άντρες μαζί με τον κόσμο κατευθύνονται στο εξωκλήσι της Αγίας Παρασκευής όπου στήνεται ο χορός «Κούτσμανος» προς τιμήν του οπλαρχηγού Κούτσμανου.

Αλογοδρομίες και «του Χαρ' κού τ' αλώνι» στη Χαλκιδική

Στη Συκιά Χαλκιδικής, διοργανώνεται την τρίτη μέρα του Πάσχα ένα έθιμο που έχει βαθιά τις ρίζες του στο χρόνο οι Αλογοδρομίες. Στο παρεκκλήσι του Αγίου Γεωργίου, παραδίδεται η εικόνα μαζί με ευχές από τον ιερέα στους ιππείς, οι οποίοι αναλαμβάνουν ένα είδος λιτανείας, μεταφέροντας την εικόνα από το παρεκκλήσι στο χώρο διεξαγωγής των Αλογοδρομιών.
Στην Ιερισσό Χαλκιδικής την ίδια ημέρα αναβιώνει το έθιμο «του Χαρ'κού τ' αλώνι». Η περιοχή ήταν έδρα των καπεταναίων που ζούσαν στα γύρω βουνά και προετοιμαζόμενοι για την επανάσταση κατέβαιναν την τρίτη μέρα του Πάσχα στο χωριό, όπου γινόταν πανηγύρι. Εκεί, ξεγελώντας τον Μαντέμ Αγά, εξασκούσαν τους νέους του χωριού στη σκοποβολή.

Η μάχη του τσουγκρίσματος σε Καβάλα, Πιερία και Σέρρες

Τη δεύτερη μέρα του Πάσχα, αναβιώνει σε πολλές περιοχές η μάχη του τσουγκρίσματος των αυγών, οι γνωστές «αυγομαχίες». Το έθιμο αυτό, που έχει τις ρίζες του από τις πατρίδες του ποντιακού ελληνισμού, πραγματοποιείται τη δεύτερη μέρα του Πάσχα στη Δημοτική Κοινότητα Κρηνίδων του δήμου Καβάλας, στην Καστανούσσα Σερρών και στον Άνω Άγιο Ιωάννη Πιερίας.  

Μικροί και μεγάλοι κάτοικοι της περιοχής, αφού έχουν συλλέξει τα αυγά εδώ και μήνες (ειδική διατροφή στις κότες με σιτάρι, άμμο και μαραμρόσκονη), ξεκινούν μια ιδιόμορφη μάχη τσουγκρίσματος. Νικητής είναι αυτός που θα έχει στην κατοχή του τα λιγότερα σπασμένα αυγά και άρα τα πιο δυνατά.

Τη δεύτερη μέρα του Πάσχα στα Γιαννιτσά του νομού Πέλλας θα αναβιώσει το έθιμο «Κουνιές». Το έθιμο αυτό γινόταν γιατί η «αιώρηση», δηλαδή το κούνημα, θεωρούνταν ότι γινόταν «σε καλό», υπέρ υγείας και πλούσιας σοδειάς. Στις Κυκλάδες και στην Κύθνο, την Κυριακή του Πάσχα, στην πλατεία του νησιού, στήνεται μία κούνια, στην οποία κουνιούνται αγόρια και κορίτσια ντυμένα με παραδοσιακές στολές.

Νεκρόδειπνα στην Κοζάνη και στους Σιταγρούς Δράμας

Στην Κοζάνη, το «Χριστός Ανέστη, πολλοί κάτοικοι της πόλης το ψάλλουν στο νεκροταφείο του Αγίου Γεωργίου. Τη Δευτέρα και την Τρίτη του Πάσχα στο Πρωτοχώρι Κοζάνης, οι Πόντιοι μαζεύοντε από νωρίς στα μνήματα και ετοιμάζουν κανονικά εορταστικό τραπέζι.

Ανάλογο έθιμο διατηρείται και στους Σιταγρούς Δράμας, όπου οι Πόντιοι της περιοχής επισκέπτονται τα μνήματα, μοιράζοντας κόκκινα αυγά και διάφορα εδέσματα.

Το «Κάψιμο της Ρόκας» σε χωριά της Πιερίας

Στην Κεντρική Μακεδονία, σε πολλά χωριά των Πιερίων και στους παραδοσιακούς οικισμούς αναβιώνει το «Κάψιμο της Ρόκας», όπου την τρίτη ημέρα του Πάσχα οι γυναίκες του χωριού, ντυμένες με τις παραδοσιακές φορεσιές, χορεύουν τον διπλωτό χορό και τραγουδούν τραγούδια της εορτής του Πάσχα.

Το κάψιμο της Ρόκας αναβιώνει στο Μοσχοπόταμο Πιερίας. Αφού χορέψουν αρκετή ώρα μόνοι τους οι νέοι και οι κοπέλες του χωριού, μια γιαγιά που γνέθει ήρεμα αρχίζει με την αναμμένη ρόκα να τρέχει και να χτυπάει με αυτήν τους αρσενικούς.

Ελευθερές Καβάλας: Τα παραδοσιακά «Μαζίδια»

Την τρίτη μέρα του Πάσχα με συγκίνηση και ευλάβεια, στη δημοτική κοινότητα Ελευθερών αναβιώνουν τα παραδοσιακά «Μαζίδια». Πρόκειται για ένα έθιμο που χρονολογείται από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Οι πιστοί μεταφέρουν εν πομπή τα εικονίσματα από τη βυζαντινή εκκλησία του Αγίου Ταξιάρχη, την παλαιότερη εκκλησία της περιοχής, στα «Μαζίδια» όπου βρίσκεται το γραφικό εξωκλήσι των Αγίων Ραφήλ, Ειρήνης και Νικολάου.

Εκεί, τελούν αρτοκλασία και αγιασμό αναπέμποντας παρακλήσεις προς τον Αναστάντα Χριστό να ευλογήσει την καλλιεργητική περίοδο που ξεκινάει, ώστε να είναι αποδοτική και εύφορη.

Στη Θάσο, στην Κοινότητα Λιμεναρίων, διατηρείται το πανάρχαιο έθιμο «Για βρέξ' Απρίλη μ'». Οι κάτοικοι της κοινότητας και οι επισκέπτες το γιορτάζουν με δημοτικούς χορούς, ενώ σε μεγάλα τσουκάλια μαγειρεύεται κρέας με ρύζι που στη συνέχεια μοιράζεται στους συγκεντρωμένους.

Σαϊτοπόλεμος στην Καλαμάτα - Γαϊτανάκι της Ναυπάκτου

Ανήμερα το Πάσχα πραγματοποιείται στην Καλαμάτα το λαοφιλές έθιμο του σαϊτοπόλεμου. Πρόκειται για ένα λαϊκό έθιμο που η παράδοση θέλει να ξεκινά την περίοδο της Τουρκοκρατίας, όταν οι σαΐτες χρησίμευαν για να αναχαιτιστεί το τουρκικό ιππικό.

Στην Αράχωβα, τη δεύτερη μέρα του Πάσχα πραγματοποιείται ο αγώνας δρόμου των γερόντων. Οι συμμετέχοντες ξεκινούν από την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου και φτάνουν στο λόφο. Ακολουθούν, χορευτικά συγκροτήματα ενώ το απόγευμα χορεύουν γυναικείοι χορευτικοί σύλλογοι. Οι εκδηλώσεις συνεχίζονται με κλέφτικα αγωνίσματα, όπως το σήκωμα της πέτρας.

Στο χωριό Σκάλα της Ναυπάκτου τη Δευτέρα του Πάσχα τελείται το γαϊτανάκι. Δύο κύκλοι χορευτών, πλέκονται μεταξύ τους σταυρωτά σε δύο ρυθμούς. Το γαϊτανάκι έχει τις ρίζες του στην Τουρκοκρατία και στις ομάδες αντίστασης που είχαν δημιουργήσει οι κάτοικοι του χωριού κατά την περίοδο εκδίωξής τους από το χωριό.

Στο Μοναστήρι της Πάτμου γίνεται η 2η Ανάσταση κατά την οποία το Αναστάσιμο Ευαγγέλιο διαβάζεται σε επτά γλώσσες και από τον ηγούμενο μοιράζονται κόκκινα αυγά στους πιστούς.