Παίρνω αφορμή από το σχόλιο του αναγνώστη «Nassos» στο προχθεσινό σημείωμά μου για την ΑΟΖ, προκειμένου να διευκρινίσω αυτά που όφειλαν να κάνουν οι κυβερνήτες μας, οι πρώην κυρίως.
Γράφει στο σχόλιο: «Αφού η Τουρκία αμφισβητεί την υφαλοκρηπίδα στο σύμπλεγμα της Μεγίστης, γιατί δεν τραβάει το θέμα σε Διεθνές Δικαστήριο; Γιατί πολύ απλά δεν τη συμφέρει. Ξέρει ότι θα απορριφθούν οι αιτιάσεις της γιατί θα πέσει σε γεωλογικές αντιφάσεις. Και εκτός αυτού, θα απορριφθεί η δικαιολογία περί "ειδικής περιπτώσεως" που διαλαλεί για το Αιγαίο».
Να αρχίσω από το τελευταίο. Η προηγούμενη κυβέρνηση είχε ανακοινώσει ότι θα προσφύγει στο Διεθνές Δικαστήριο του Δικαίου της Θάλασσας στο Αμβούργο, και όχι στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης. Επρόκειτο για καλή επιλογή, επειδή η Χάγη γνωμοδότησε εμμέσως αρνητικά για τα ελληνικά συμφέροντα, στην υπόθεση των νησιών «Ερπετών» στην διαφορά Ρουμανίας-Βουλγαρίας.
Το Δικαστήριο του Αμβούργου γνωμοδότησε για την διαφορά της νήσου Άγιος Μαρτίνος μεταξύ Μιανμάρ και Μπαγκλαντές, η οποία προσομοιάζει με το ζήτημα του Καστελόριζου και η απόφασή του έχει θετικά στοιχεία για την Ελλάδα, αλλά μπορεί να αναγνωρίσει και δικαιώματα στην Τουρκία. Προσέξτε την τελευταία παράγραφο της απόφασης του Δικαστηρίου του Αμβούργου:
«Το Δικαστήριο παρατηρεί ότι η επίρροια ενός νησιού στην οριοθέτηση της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης και της ηπειρωτικής υφαλοκρηπίδας εξαρτάται από τις γεωγραφικές πραγματικότητες και τις συνθήκες μιας συγκεκριμένης περίπτωσης. Δεν υπάρχει γενικός κανόνας σε αυτή την περίπτωση. Κάθε περίπτωση είναι μοναδική». Αυτό σημαίνει ότι η απόφαση θα λάβει οπωσδήποτε πολιτικά κριτήρια, για να μη δυσαρεστήσει κανένα.
Δύο διευκρινίσεις στην παραπάνω παράγραφο: Πρώτον, άλλο πράγμα η ανακήρυξη της ΑΟΖ, και άλλο η οριοθέτηση. Για να έχεις εκμετάλλευση δεν αρκεί μόνο να Ανακηρύξεις ΑΟΖ, αλλά να την έχεις Οριοθετήσει κιόλας. Την οριοθέτηση δεν μπορεί να την κάνει κάποιος μονομερώς, όταν εμπλέκονται και άλλα ενδιαφερόμενα μέρη (Άρθρα 74, 83 του Δικαίου της Θάλασσας). Αυτό ακριβώς δήλωσε και ο κ. Τσίπρας. Ότι στα σημεία που δείχνουν ενδιαφέρον τρίτες χώρες θα προηγηθούν συζητήσεις (με την Τουρκία). Επομένως οριοθέτηση της ΑΟΖ περί το Καστελόριζο αποκλείεται, πλην μιας περιπτώσεως, που θα ικανοποιηθεί και η Τουρκία.
Και πώς θα ικανοποιηθεί η Τουρκία; Με την αναγνώριση της «ευθυδικίας». Το Δικαστήριο του Αμβούργου απέρριψε το αίτημα της Μιανμάρ ότι το νησί Άγιος Μαρτίνος λόγω εγγύτητας στα παράλιά του πρέπει να έχει χωρικά ύδατα έξι μιλίων και αναγνώρισε στο νησί χωρικά ύδατα 12 ναυτικών μιλίων και επίρροια στην διαμόρφωση των θαλασσίων ζωνών. Έπειτα όμως με βάση την αρχή της ευθιδικίας και με την αναγνώριση των «ειδικών περιστάσεων» (όρος της διεθνούς σύμβασης, που επικαλείται και η Τουρκία) προχώρησε στην οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ .Έδωσε το μεγαλύτερο μέρος στο Μπαγκλαντές, αλλά παραχώρησε και τμήμα στην Μιανμάρ. Αυτό είναι το αρνητικό σημείο.
Η Ελλάδα ζητά την μέση γραμμή και τυχόν υιοθέτηση της ευθιδικίας ενδεχομένως θα μείωνε την συνολική επίδραση που ασκεί το Καστελόριζο ως νησιωτικό σύμπλεγμα του αρχιπελάγους στην τελική λύση. Σε μια τέτοια περίπτωση κρίσιμη θα είναι η απόφαση των διαιτητών οι οποίοι θα κληθούν να τάμουν την διαφορά και με πολιτικά κριτήρια, για έναν απλό λόγο. Αν η Ελλάδα κερδίσει με την απόφαση το ζήτημα της υφαλοκρηπίδας και περιέλθουν και τυπικά στην κατοχή της τα χρυσοφόρα ενεργειακά πηγάδια που βρίσκονται στον βυθό του Αιγαίου κάτω από το ακριτικό μας νησί, κάτι πρέπει να δοθεί ως αντάλλαγμα και στους Τούρκους. Δεν είναι επομένως τόσο απλά τα πράγματα, όσο άφησαν να εννοηθεί οι πολιτικοί μας, για να δώσουν προφανώς ελπίδες στον λαό ότι μετά την ύφεση, έρχεται ο πλούτος.
Να σημειώσω, ότι υπάρχει διαφωνία μεταξύ των Ελλήνων ειδικών επιστημόνων, ως προς το ζήτημα, που επιβεβαιώνει πως ούτε εμείς είμαστε βέβαιοι για θετική έκβαση σε περίπτωση προσφυγής στο Αμβούργο (στη Χάγη αποκλείεται, υπάρχει δεδικασμένο που δεν μας ευνοεί).
Ο καθηγητής Θόδωρος Καρυώτης, θεωρεί ότι τυχούσα αναλογική εφαρμογή της απόφασης πιλότος του Διεθνούς Δικαστηρίου του Αμβούργου θα προίκιζε το Καστελόριζο με χωρικά ύδατα 12 ναυτικών μιλίων στο νότιο μέρος του και θα ένωνε τις ΑΟΖ Ελλάδος-Κύπρου-Αιγύπτου- Ισραήλ (μόνο που παραβλέπει ότι αυτό είναι casus belli για την Τουρκία). Αλλά και ο ίδιος αναγνωρίζει ότι «Το αρνητικό σημείο της απόφασης είναι η υιοθέτηση της αρχής της ευθιδικίας».
Αντιθέτως προς τις θέσεις του κ. Καρυώτη (ο οποίος επεσήμανε σημειωτέον γκρίζες ζώνες στην απόφαση) έχει ο καθηγητής κ. Χρήστος Ροζάκης. Στο βιβλίο του «Η αποκλειστική οικονομική ζώνη και το διεθνές δίκαιο» αμφισβητεί την χρησιμότητα της απόφασης του Αμβούργου για τα ελληνικά συμφέροντα και θεωρεί ότι δεν κατοχυρώνεται το θέμα της επίρροιας του νησιωτικού συμπλέγματος του Καστελορίζου στην χάραξη της ΑΟΖ.
Ο Μακεδών