Skip to main content

Από το επίκεντρο των Βαλκανίων στην αποβιομηχάνιση του Βορρά

Από Voria.gr
Η εποχή που το όνειρο για μια Θεσσαλονίκη επίκεντρο των Βαλκανίων διατυπώθηκε με σαφήνεια, αλλά οι πρωτοβουλίες που ελήφθησαν υπήρξαν αποσπασματικές.

Στα τέλη της δεκαετίας του 1990 και στις αρχές της δεκαετίας του 2000 οι εξελίξεις για την οικονομία και την επιχειρηματικότητα στη Βόρεια Ελλάδα υπήρξαν συγκλονιστικές.

Στο σύνολό τους συνδέθηκαν με τη γεωστρατηγική θέση της περιοχής στον νέο κόσμο που «αναδύθηκε» από την πρώτη των καθεστώτων του υπαρκτού σοσιαλισμού στη Νοτιοανατολική Ευρώπη. Είναι η εποχή που το όνειρο για μια Θεσσαλονίκης επίκεντρο –κάποιοι μιλούσαν για πρωτεύουσα- των Βαλκανίων διατυπώθηκε με σαφήνεια, αλλά οι πρωτοβουλίες που ελήφθησαν υπήρξαν αποσπασματικές, σύμφωνα με τη συνήθη πρακτική του ελληνικού κράτους. Γι’ αυτό σχεδόν τίποτα δεν έφτασε μέχρι τις ημέρες μας –ίσως μόνο το ΚΕΠΑ – ΑΝΕΜ-, ενώ ακόμη κι όταν υπήρξαν αποτελέσματα ήταν μάλλον περιορισμένα. Ενδεχομένως μια καινούρια κατάσταση έχει τον κίνδυνο των «παιδικών ασθενειών», οι οποίες όταν πέρασαν –εάν πέρασαν, δηλαδή- η Ελλάδα βρέθηκε ενώπιον της δικής της κρίσης, που ακύρωσε τα σχέδια που υπήρχαν.

Εκτός από την προάσπιση των συµφερόντων των µελών του, τη βιοµηχανική ανάπτυξη και την περιφερειακή ανάπτυξη, δηλαδή τους στόχους που συγκροτούσαν τον πυρήνα των δραστηριοτήτων του από την ίδρυσή του, στα τέλη του εικοστού αιώνα ο ΣΒΒΕ είχε αναπτύξει τρεις ακόµη στόχους: Την βαλκανική και την παρευξείνια συνεργασία, την ανάδειξη της Θεσσαλονίκης σε κέντρο των Βαλκανίων και την οικονοµική συνεργασία µε τον απόδηµο Ελληνισµό. Οι µεταποιητικές επιχειρήσεις και οι κλαδικοί σύνδεσµοι που ήταν µέλη του ΣΒΒΕ απασχολούσαν το 50% του συνόλου των εργαζοµένων της Βορείου Ελλάδος στον βιοµηχανικό τοµέα. Το ήµισυ ήταν συγκεντρωµένο στη Θεσσαλονίκη, ενώ η κλαδική κατανοµή του είχε ως εξής: ένα στα πέντε µέλη προερχόταν από τον κλάδο των τροφίµων, ένα στα οκτώ µέλη από τον κλάδο της ένδυσης και υπόδησης και ένα στα δέκα από τις υφαντικές βιοµηχανίες. Οι κλάδοι αυτοί συγκέντρωναν ποσοστό 42% των µελών.

Οι νέοι φορείς

Η εξυπηρέτηση των νέων στόχων του ΣΒΒΕ, όπως αυτοί είχαν ωριµάσει µέσα στη δεκαετία του 1990, γινόταν και µέσω των «νέων φορέων». Το ∆ΙΠΕΚ είχε πλέον στελεχωθεί και είχε αναπτύξει συνεργασίες, για να επιτύχει την παροχή αξιόπιστων πληροφοριών στις επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνταν στα Βαλκάνια και την Παρευξείνια περιοχή. Το ΚΕΠΑ διαχειριζόταν τον 4ο κύκλο RETEX, ενώ συνέστησε, σε συνεργασία µε τα Επιµελητήρια των Νοµών της Κεντρικής και Δυτικής Μακεδονίας, την Αναπτυξιακή Ένωση Μακεδονίας (ΑΝΕΜ). Τον Ιούνιο του 1999 παρουσιάστηκε το στρατηγικό σχέδιο του ΣΒΒΕ για την ανάπτυξη της Ηπείρου, της Μακεδονίας και της Θράκης, µε τίτλο «Εγνατία Ανάπτυξη: Ανταγωνιστικότητα και απασχόληση στο βορειοελλαδικό τόξο», που στην πράξη δεν ευτύχησε.

Το Ελληνικό Σχέδιο Οικονοµικής Ανασυγκρότησης των Βαλκανίων (ΕΣΟΑΒ), που παρουσιάστηκε το Μάιο του 1999, περιελάµβανε την πρόθεση του ελληνικού κράτους να συµβάλλει χρηµατοδοτικά στα προβλήµατα ανάπτυξης των βαλκανικών χωρών, ενώ στα τέλη του 2000 ιδρύθηκε το Ινστιτούτο Ερευνών / Μελετών Τηλεπικοινωνιών και Πληροφορικής Χωρών Νοτιοανατολικής Ευρώπης (Ι.Ν.Α.), ως αποτέλεσμα της συνεργασίας του δημοσίου με τον ιδιωτικό τομέα. Την ίδια εποχή άρχισε να ωριμάζει το Χρηματιστηριακό Κέντρο Θεσσαλονίκης, που είχε ιδρυθεί το 1995, και ο ΣΒΒΕ διεκδίκησε τη δημιουργία μιας δεύτερης Παράλληλης Αγοράς στη Θεσσαλονίκη, της ελληνικής αγοράς αναδυοµένων κεφαλαιαγορών, στην οποία θα εισάγονταν βαλκανικές επιχειρήσεις.

Τον Σεπτέμβριο του 1999 ξεκίνησε τη λειτουργία του στη Θεσσαλονίκη ο Οργανισμός για την Ανασυγκρότηση των Βαλκανίων, τα οποία ήταν μισοκατεστραμμένα από το πολυετή εμφύλιο στην πρώην Γιουγκοσλαβία. Η Θεσσαλονίκη υπήρξε επίσης η έδρα της Γραµµατείας του Συµφώνου Σταθερότητας, ενός διεθνούς οργανισµού στον οποίο συµµετείχαν οι χώρες της Ε.Ε. αλλά και τριάντα ακόµη χώρες -συµπεριλαµβανοµένων των ΗΠΑ. Σκοπός αυτής της πρωτοβουλίας ήταν επίσης η παροχή βοήθειας στην ανοικοδόµηση των Βαλκανίων.

Αποβιομηχάνιση

Την ώρα που η Θεσσαλονίκη διεκδικούσε κεντρικό θεσμικό ρόλο στο νέο βαλκανικό τοπίο και ο ΣΒΒΕ αγωνιζόταν γι’ αυτό πολλές παραγωγικές επιχειρήσεις –ιδίως σε κλάδους εντάσεως εργασίας όπως η κλωστοϋφαντουργία και η ένδυση- «μετανάστευαν» προς το Βορρά αξιοποιώντας τη χαμηλή φορολογία και το φτηνό εργατικό δυναμικό. Ο ΣΒΒΕ παρακολουθούσε και υπογράμμιζε το φαινόμενο προς την τότε ελληνική κυβέρνηση ζητώντας να ληφθούν μέτρα που θα αντιμετωπίσουν υπέρ της Ελλάδας αυτό τον ιδιότυπο και πρωτόγνωρο ανταγωνισμό ανάμεσα σε χώρες για την προσέλκυση επιχειρήσεων και επενδύσεων. Εις μάτην. Η Αθήνα ποτέ δε… συγκινήθηκε και συνέχισε την πολιτική της σκληρής δραχμής και των υψηλών επιτοκίων. Πολύ περισσότερο που είχε το νου της στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004 και στο δείκτη του Χρηματιστηρίου.

Κάπως έτσι τα φαινόμενα αποβιοµηχάνισης δεν αντιµετωπίσθηκαν γρήγορα και επιδεινώθηκαν επικίνδυνα από τη ραγδαία απελευθέρωση του παγκόσµιου εµπορίου και την ανάδειξη νέων αγορών µε πλεονέκτηµα χαµηλότερου εργασιακού κόστους. Το φαινόμενο της βιοµηχανικής παρακµής εξαπλώθηκε σε πολλές περιοχές της Βόρειας Ελλάδας, ενώ ταυτόχρονα η ανάκαµψη των βιοµηχανικών επενδύσεων που είχε σηµειωθεί στα μέσα της δεκαετίας του 1990 κινδυνεύει να ανακοπεί από τη µείωση των δυνατοτήτων ενίσχυσης αυτών των επενδύσεων, µετά τις αλλαγές στον αναπτυξιακό νόµο. Η µεταβολή του Αναπτυξιακού Νόµου είχε µειώσει τα επενδυτικά πλεονεκτήµατα που απολάµβανε η βιοµηχανία της Β. Ελλάδος και τα οποία είχαν αναγνωριστεί ακριβώς λόγω του περιφερειακού χαρακτήρα της. Έτσι, ανακόπηκε η βιοµηχανική ανάπτυξη της περιοχής Θεσσαλονίκης και ακόµη περισσότερο της Θράκης, όπου οι απώλειες ήταν µεγαλύτερες.

Φωτογραφία: Εκδήλωση κατά τη διάρκεια επιχειρηματικής αποστολής στη Βουλγαρία το 1999, στην οποία συμμετείχε ο ΣΒΒΕ. Στο βήμα ο τότε υπουργός Ανάπτυξης Ευάγγελος Βενιζέλος. Παρακολουθεί ο τότε πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας, Κωστής Στεφανόπουλος.