Αλλαγές και μάλιστα σημαντικές επιφέρει στη Θεσσαλονίκη η μετατόπιση των προοπτικών ανάπτυξης (της όποιας ανάπτυξης) στη δυτική πλευρά της, όπου αρχίζουν να συσσωρεύονται για πρώτη φορά δραστηριότητες, που δεν είναι επιβαρυντικές περιβαλλοντικά, αλλά αντιθέτως δημιουργούν νέες θέσεις εργασίας, μέσα από νέους πόλους και φέρνουν κόσμο σε μια περιοχή, που ακόμη παραμένει υποβαθμισμένη.
Αυτή τη στιγμή δημιουργούνται μια σειρά από εν δυνάμει αναπτυξιακά κέντρα στην ευρύτερη περιοχή της δυτικής εισόδου της πόλης, ενώ υπάρχουν και εν υπνώσει σχέδια για περαιτέρω αύξηση των πόλων που συγκεντρώνουν κυρίως υπηρεσίες και εμπορικούς χώρους, σε μια εποχή μάλιστα που η κατανάλωση έχει πέσει δραματικά.
Αλήθεια, η δυτική Θεσσαλονίκη προσφέρει ευκαιρίες; Είναι θελκτική για υποψήφιους επενδυτές; Έχει το δυναμικό για να σηκώσει μια στροφή από τη βιομηχανία, τη βιοτεχνία και συναφείς δραστηριότητες, που στην πλειοψηφία τους ήταν επιβαρυντικές περιβαλλοντικά;
Τα συγκριτικά πλεονεκτήματα τα έχει. Είναι ίσως η μόνη περιοχή της Θεσσαλονίκης, που έχει τόσο αναπτυγμένα δίκτυα και προφανώς καλύτερη σύνδεση με το σύνολο των πέριξ της Θεσσαλονίκης περιοχών, συγκριτικά με την πεπερασμένων δυνατοτήτων και οριακά αποκλεισμένη ανατολική πλευρά, στη σκιά της οποίας ζει επί δεκαετίες.
Αυτές τις δυνατότητες της δυτικής Θεσσαλονίκης τις γνωρίζουν όλοι όσοι είχαν κατά καιρούς αποφασιστικές αρμοδιότητες στα χέρια τους. Ωστόσο, ήταν πολιτική επιλογή όχι μόνο σε κεντρικό επίπεδο, αλλά κυρίως σε τοπικό, να μετατραπεί η δυτική Θεσσαλονίκη στην περιοχή – οχετό για το υπόλοιπο πολεοδομικό συγκρότημα. Η βαριά παραγωγή της περιοχής συγκεντρώθηκε εκεί, στα δυτικά, προλαβαίνοντας τις υπηρεσίες και τις άλλες αναπτυξιακές πρωτοβουλίες, καθώς υπήρχε στο δευτερογενή τομέα η μεγαλύτερη ανάγκη για αξιοποίηση των δικτύων της περιοχής. Και η συγκέντρωση αυτή έγινε χωρίς κανόνες, με αποτέλεσμα τα γνωστά μέχρι σήμερα αδιέξοδα που βίωσε αυτό το μέχρι πρότινος καταδικασμένο τμήμα του πολεοδομικού συγκροτήματος.
Σε άλλες ευρωπαϊκές πόλεις γύρω ή κοντά στους σιδηροδρομικούς σταθμούς, στα λιμάνια και τους μεγάλους αυτοκινητόδρομους, συγκεντρώνεται όλη η ανάπτυξη. Δεν είναι κανόνας, όμως είναι σύνηθες φαινόμενο. Σε κάποιες χώρες επικρατεί η λογική που επικράτησε και στη δική μας περιοχή. Να συγκεντρωθούν παραγωγικές δραστηριότητες ρυπογόνες. Η επιλογή στη Θεσσαλονίκη ήταν ξεκάθαρη. Όμως με τα χρόνια η κατοικία εξαπλώθηκε τόσο πολύ στη συγκεκριμένη περιοχή, που άλλαξε τις συνθήκες και τελικά οδήγησε στην ανάγκη να σταματήσει αυτή η υπερσυγκέντρωση επιβαρυντικών δραστηριοτήτων δυτικά και να αναζητηθεί και άλλου είδους ανάπτυξη. Όλα έγιναν χωρίς κανόνες κι αυτό έχει τη σημασία του. Διότι στην έλλειψη αυτών των κανόνων εδράζονται όλες οι παθογένειες της δυτικής Θεσσαλονίκης. Κάπως έτσι βρέθηκαν ολόκληροι οικισμοί να συμβιώνουν με τα φουγάρα εργοστασίων, με τη ρύπανση από τις δραστηριότητες του λιμανιού, των πετρελαιοειδών, των logistics κτλ.
Αυτή η «άλλου είδους» ανάπτυξη έρχεται τώρα. Τα πρώτα δειλά βήματα έγιναν στην περιοχή γύρω από την οδό Λαγκαδά τα προηγούμενα χρόνια. Το κόσμημα της Μονής Λαζαριστών είναι το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα για το πώς μπορούν να αλλάξουν τα δεδομένα μιας υποβαθμισμένης περιοχής. Ακολούθησε το άνοιγμα στην περιοχή της πλατείας Βαρδαρίου, της παλιάς δυτικής εισόδου με τον Μύλο και τη Βιλκα, αλλά και της νέας δυτικής εισόδου. Επίσης, μια κρίσιμη αναπτυξιακή δραστηριότητα δυτικά ήταν η μεταφορά των ΚΤΕΛ στον επιβατικό σταθμό.
Σταδιακά άνοιξαν –όχι και με τόσο επιτυχημένο τρόπο- τα πρώτα εμπορικά κέντρα. Πλέον τα πολυκαταστήματα και τα εμπορικά κέντρα αρχίζουν να εδραιώνονται, παρά τις δυσκολίες της εποχής, ενώ αρχίζει και η μετακίνηση σημαντικών δραστηριοτήτων υπερτοπικού χαρακτήρα, με το δομημένο και αδόμητο απόθεμα να μοιάζει ανεξάντλητο.
Η παλιά δυτική είσοδος μετατρέπεται σταδιακά σε ένα δρόμο καθαρά αναπτυξιακό. Η πλήρης λειτουργία του περιφερειακού μεγάρου θα είναι η κορωνίδα της ανάπτυξης για την περιοχή. Την ευρύτερη περιοχή. Για όσους δεν καταλαβαίνουν τι σημαίνει η εγκατάσταση της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας εκεί αρκεί να γνωρίζουν ότι μιλάμε για 1.500 και πάνω υπαλλήλους που θα δουλεύουν σε καθημερινή βάση εκεί και πολλοί από αυτούς αργά ή γρήγορα θα αναζητήσουν και κατοικία (ειδικά όσοι νοικιάζουν) στις γύρω περιοχές. Επίσης, εκεί θα συγκεντρώνονται καθημερινά οι χιλιάδες συναλλασσόμενοι πολίτες με τις υπηρεσίες της Περιφέρειας. Οπότε μιλάμε για μια εκρηκτική αύξηση της κίνησης στην περιοχή.
Σκεφτείτε επίσης τα εμπορικά κέντρα που λειτουργούν ήδη να αναβαθμιστούν, τα καινούργια ξενοδοχεία, τα πολλά κτήρια γραφείων, τους συνεδριακούς χώρους, αλλά και τα κτήρια –δημοτικά και άλλα- που μπορούν να αναπλαστούν και να φιλοξενήσουν χρήσεις συγκέντρωσης ακόμη περισσότερων πολιτών...
Αντίστοιχη αξιοποίηση περιμένουν (προθέσεις ιδιωτών υπάρχουν) μια σειρά από εγκαταλειμμένα εργοστάσια και αποθηκευτικούς χώρους, στη γειτονική περιοχή της νέας δυτικής εισόδου, αλλά και της περιοχής από την 26ης Οκτωβρίου προς τις ράγες του τρένου.
Η ανάπτυξη μοιάζει να θυμάται τη δυτική Θεσσαλονίκη εν μέσω κρίσης. Δυστυχώς όμως την ώρα που τα καλά νέα για την περιοχή πολλαπλασιάζονται δεν φαίνεται να αναλαμβάνει κάποιος ένα συνολικό σχεδιασμό για τον τρόπο με τον οποίο αυτή η ανάπτυξη θα συνδυαστεί με την καταπολέμηση των παθογενειών που έχουν συσσωρευτεί επί δεκαετίες εκεί. Αν εξαιρέσουμε τη σπουδαία μελέτη για την ανάπλαση του δυτικού παράκτιου μετώπου και μια δυο προτάσεις για σημειακές βελτιώσεις στο χώρο, δεν υπάρχει ένας συνολικός σχεδιασμός υποδοχής των νέων δραστηριοτήτων.
Την ώρα που φορείς και ιδιώτες σπεύδουν να αξιοποιήσουν τις δυνατότητες της δυτικής Θεσσαλονίκης, η δυτική Θεσσαλονίκη μοιάζει απροετοίμαστη να τους δεχτεί. Δεν θέλω να επιρρίψω ευθύνες σε κάποιον. Είναι λογικό κάποιοι που έχουν συμφέροντα να είναι πιο διορατικοί από κάποιους άλλους και ειδικά από τον δημόσιο - ευρύτερο δημόσιο τομέα και την αυτοδιοίκηση. Δεν είναι επενδυτές και funds οι τοπικοί άρχοντες ή οι υπηρεσιακοί παράγοντες. Όμως σίγουρα μπορούν, τώρα που έχουμε και τα πρώτα σημάδια για το μέλλον της περιοχής, να συμβάλουν θετικά στο κύμα αναβάθμισης που διαφαίνεται.
Το κτήριο των σφαγείων, η ανάπλαση των βυρσοδεψείων, η βελτίωση του άξονα της 26ης Οκτωβρίου, η ανάπλαση των Λαχανόκηπων και μια σειρά άλλων μελετών, ιδεών και προτάσεων καλό θα ήταν να συζητηθούν σε ένα κοινό τραπέζι όλων των φορέων, ώστε κι αυτοί με τη σειρά τους να πάρουν μέρος αποφασιστικά και ενεργά στην έξοδο της δυτικής Θεσσαλονίκης από την υποβάθμιση, την αφάνεια και τη μιζέρια. Ακόμη και η επικείμενη ανάπλαση του στρατοπέδου Παύλου Μελά μπορεί να αλλάξει ριζικά τις συνθήκες διαβίωσης και δραστηριότητας στην ευρύτερη περιοχή της δυτικής Θεσσαλονίκης.
Για πρώτη φορά θα έχουν την ευκαιρία να δείξουν στους κατοίκους της περιοχής ότι πραγματικά δεν είναι πολίτες δεύτερης κατηγορίας σε σχέση με τους κατοίκους του κέντρου και της ανατολικής Θεσσαλονίκης. Αν μάλιστα σχεδιάσουν και υλοποιήσουν και υποδοχείς καινοτόμων υπηρεσιών, εκπαιδευτικών ιδρυμάτων και άλλων αναπτυξιακών δραστηριοτήτων, τότε θα έχουν προσφέρει ένα ανεκτίμητο έργο για τη νέα Θεσσαλονίκη που διαμορφώνεται. Αυτή τη φορά έχουμε την ευκαιρία να βάλουμε κανόνες και να αντιμετωπίσουμε ουσιαστικά τα προβλήματα. Αρκεί να μην αφήσουμε να εξελιχτούν όλα πάλι στην τύχη και να μείνουν αποσπασματικές οι όποιες αναπτυξιακές πρωτοβουλίες λαμβάνονται σήμερα. Και βεβαίως να μη μείνουν εσαεί σε «ύπνωση» τα ιδιωτικά σχέδια...