Στη Θεσσαλονίκη οι αντιφάσεις είναι συνηθισμένο φαινόμενο. Τόσο στις δηλώσεις και εκτιμήσεις, όσο και στις ενέργειες των παραγόντων του δημοσίου βίου. Αλλά και στις συζητήσεις των δημοσίων υποθέσεων, στις οποίες συμμετέχουν μέσω των social media οι πολίτες δεν είναι λίγα τα ακατανόητα που λέγονται και γράφονται.
Τελευταίο θύμα αυτής της καφενειακής και κατ’ εξακολούθηση γκρινιάρικης αντίληψης των πραγμάτων είναι η πλατεία Αριστοτέλους και ο χριστουγεννιάτικος στολισμός. Πέρσι τέτοια εποχή κάποιοι ασκούσαν κριτική για τη μετατροπή της πλατείας Αριστοτέλους σε επαρχιακό λούνα παρκ με κιτς πολύχρωμη διακόσμηση. Τώρα κάποιοι –οι ίδιοι ή άλλοι;- μιλούν για την υποτονική και ακατανόητη ως προς το νόημα της προσέγγιση των εμπνευστών του φετινού στολισμού. Η λιτότητα, η αφαίρεση, ο συμβολισμός που έχει στον πυρήνα του την προσφυγική κρίση δεν αρέσει σε όσους ενδεχομένως επιμένουν να συγκρίνουν τη Θεσσαλονίκη με κάποια μεγάλη φωταγωγημένη ευρωπαϊκή πόλη (Παρίσι, Λονδίνο, Βιέννη, Μόναχο), που πέραν του μεγέθους έχει ακόμη μεγαλύτερη παράδοση στον εορτασμό της χριστουγεννιάτικης περιόδου. Το μόνο που διαφεύγει μονίμως σε πολλούς είναι ότι η Θεσσαλονίκη δεν είναι ούτε μεγάλη, ούτε τυπικά ευρωπαϊκή πόλη.
Μόλις πριν από λίγα χρόνια –μέχρι το 2010- ο χριστουγεννιάτικος στολισμός στην πλατεία Αριστοτέλους συμπεριελάμβανε τη φάτνη με τον νεογέννητο Ιησού, τις καμήλες με τους τρεις μάγους και τα δώρα τους και το στολισμένο δέντρο. Όσο για την υπόλοιπη πόλη, απλώς άναβαν τα πολυκαιρισμένα φώτα που για δεκαετίες είχε κρεμασμένα ο δήμος στους μεγάλους δρόμους (Τσιμισκή, Μεγάλου Αλεξάνδρου κ.λπ.) για να τιμά επετείους και εθνικές εορτές (26η Οκτωβρίου, 25η Μαρτίου, Χριστούγεννα, Πρωτοχρονιά, Πάσχα). Τότε κανείς δε μιλούσε, ούτε γκρίνιαζε, με εξαίρεση τη μόνιμη κριτική για τη «Γιορτή των αγγέλων», για την οποίο ο δήμος τα… άκουγε είτε καλούσε ως πρωταγωνιστή –και πλήρωνε αδρά- τον Σάκη Ρουβά, είτε αξιοποιούσε τη συμφωνική ορχήστρα του δήμου, χωρίς καμία έξτρα δαπάνη. Μόνο κάποιοι κοσμογυρισμένοι έμποροι μιλούσαν για την ανάγκη να δημιουργείται στην πόλη μία οργανωμένη εορταστική ατμόσφαιρα, έχοντας κατά νου ότι κάτι τέτοιο θα ωθούσε την αγορά και την κατανάλωση, όπως συμβαίνει στην Ευρώπη. Μεμονωμένες φωνές, τις οποίες απορροφούσε η γύρω εκκωφαντική σιωπή, καθώς η ήδη μεγάλη ζήτηση ικανοποιούσε τους παράγοντες της αγοράς κι ας μη το ομολογούσαν.
Και μετά -το 2010- ήρθε η κρίση. Οι υπερβολές στην κατανάλωση σταμάτησαν. Τα επόμενα χρόνια τα χριστουγεννιάτικα ψώνια των Θεσσαλονικέων περιορίστηκαν ακόμη περισσότερο. Το 25% των εμπορικών καταστημάτων του κέντρου έχουν βάλει λουκέτο. Άγχος και πανικός στον εμπορικό κόσμο όχι μόνο στη Θεσσαλονίκη, αλλά σε ολόκληρη την Ελλάδα. Στα Επιμελητήρια, στους εμπορικούς συλλόγους, στους δήμους, στις περιφέρειες, στα υπουργεία, στις κυβερνήσεις. Οι πάντες προσπαθούν να βρουν τρόπους να τονωθεί η ζήτηση. Από το άνοιγμα της αγοράς τις Κυριακές και τις «Λευκές νύχτες», μέχρι τα πάσης φύσεων χριστουγεννιάτικα χωριά, χωριά του Άι Βασίλη, χωριά των ξωτικών, παγοδρόμια, καρουζέλ, ότι μπορεί να φανταστεί κανείς. Στη Θεσσαλονίκη ο πρώτος μεγάλος χριστουγεννιάτικος στολισμός έγινε το 2011, όταν –μεταξύ άλλων- βούλιαξε το αστέρι που είχε τοποθετήσει σε ειδική εξέδρα στη θάλασσα μπροστά στην πλατεία Αριστοτέλους ο δήμος. Ο αιφνιδιασμός ήταν πλήρης από την πλούσια φωταγωγία. Η αγορά δούλεψε, αφού οι Έλληνες είχαν ακόμη στις τσέπες και στους τραπεζικούς λογαριασμούς τους μπόλικο «λίπος» και όλοι εμφανίστηκαν ικανοποιημένοι. Λίγο μετά άρχισαν τα όργανα. Ποιος αποφάσισε τι θα γίνει; Με ποιες διαδικασίες δόθηκαν οι δουλειές; Αν υπήρξαν αναθέσεις. Όλο το αναμενόμενο ρεπερτόριο στις περιπτώσεις που στην Ελλάδα εμπλέκονται δημόσιοι φορείς και εκλεγμένες αντιπολιτεύσεις εκτυλίχθηκε ενώπιον των πολιτών και της κοινής γνώμης. Από τότε μέχρι φέτος ο χριστουγεννιάτικος στολισμός γίνεται με το άγχος της πίεσης του χρόνου, των διαδικασιών και της κριτικής. Πάντα την ύστατη ώρα. Χωρίς σοβαρά κονδύλια. Χωρίς έμπειρους ανθρώπους.
Φέτος ο δήμος Θεσσαλονίκης αποφάσισε να αναθέσει στον καταξιωμένο εικαστικό του θεάτρου και του πανεπιστημίου Απόστολο Βέττα να σχεδιάσει τον στολισμό. Ο καλλιτέχνης δημιούργησε με τα μέσα που του έδωσαν και το αποτέλεσμα είναι μια χαρά. Τουλάχιστον κάτι προσπαθεί να πει. Τώρα αν θα βοηθήσει την αγορά να δουλέψει ή τους γονείς να φωτογραφίσουν τα παιδιά τους κάτω από το δέντρο ή αγκαλιά με τον Άι Βασίλη είναι άλλο θέμα. Αν, δηλαδή, το αποτέλεσμα κριθεί στο ταμείο των μαγαζιών, η συζήτηση είναι διαφορετική και πολυπαραγοντική. Σίγουρα, πάντως, η εικόνα που υπάρχει δεν είναι απογοητευτική, όπως υποστηρίζουν κάποιοι. Όπως πέρσι δεν ήταν τόσο κιτς, όσο επέμεναν οι δήθεν θιασώτες του στιλ.
Τελικά, εκείνο που ενδεχομένως φταίει είναι ότι δεν υπάρχει ούτε σε αυτή την περίπτωση από την αρχή ξεκάθαρη στρατηγική. Θέλουμε στολισμό για την παράδοση του δέντρου και του Άι Βασίλη; Θέλουμε να «σπρώξουμε» τον κόσμο στην κατανάλωση; Θέλουμε κάτι εικαστικό και βαθύτερο; Τα θέλουμε όλα είναι η εύκολη απάντηση. Δεν θέλουμε τίποτα, εκτός ίσως από μια αφορμή για σχολιασμό και ομαδική ψυχοθεραπεία, είναι μια ειλικρινής απάντηση. Προφανώς υπάρχουν κι άλλες…