του Δημήτρη Κατσαρέλλου*
Eίναι γεγονός ότι στην Ελλάδα, ως συνέπεια της χρηματοπιστωτικής κρίσης, η πραγματική οικονομία υπέστη ένα δυνατό σοκ με αποτέλεσμα μέχρι σήμερα, οι διαθέσιμες τραπεζικές υπηρεσίες, στην πλειοψηφία τους να έχουν ανασταλεί με προφανείς επιπτώσεις στη διαθέσιμη ρευστότητα των ΜμΕ που αποτελούν διαχρονικά τη ραχοκοκαλιά και τον παραγωγικό ιστό της οικονομίας μας.
Παρά τις όποιες πολιτικές ενίσχυσης της επιχειρηματικότητας (ΕΣΠΑ 2007-2013, (δάνεια επιμερισμού ρίσκου, εγγυήσεις, venture capital, κ.α.), το κενό χρηματοδοτικής εξυπηρέτησης επιχειρήσεων και ομάδων πληθυσμού που θέλει να επιχειρήσει και είναι αποκλεισμένοι λόγω συνθηκών από το επίσημο τραπεζικό σύστημα, εξακολουθεί να παραμένει.
Αυτό το κενό, έρχεται να συμπληρώσει και όχι να ανταγωνισθεί ο θεσμός των Μικροπιστώσεων, που στην ουσία αποτελούν προσφορά χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών (κυρίως με την μορφή μικροδανείων), σε φυσικά πρόσωπα ή επιχειρήσεις που δεν έχουν πρόσβαση στο επίσημο χρηματοπιστωτικό σύστημα.
Σήμερα, οι μικροπιστώσεις είναι στο επίκεντρο της πολιτικής για την κοινωνική οικονομία σε πολλά κράτη μέλη της ΕΕ (Ισπανία, Ιταλία, Μεγάλη Βρετανία, Ρουμανία, κ.λ.π.) συμβάλλοντας σημαντικά στην προαγωγή της επιχειρηματικότητας με τη διευκόλυνση, είτε της έναρξης νέων, είτε της στήριξης υφιστάμενων επιχειρήσεων μιας και η περιορισμένη πρόσβαση στο πλήρες φάσμα των τραπεζικών υπηρεσιών αποτελεί συχνά ένα σημαντικό εμπόδιο για την έναρξη νέων επιχειρηματικών δραστηριοτήτων και τη δημιουργία απασχόλησης.
Σύμφωνα μάλιστα με στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας, οι Μικροπιστώσεις έχουν καταστεί βασικό εργαλείο για την καταπολέμηση της φτώχειας και την ενδυνάμωση της οικονομικής ανάπτυξης στον κόσμο, με 130 εκατομμύρια ενεργούς χρήστες και στόχο την εξυπηρέτηση του 20% μιας αγοράς που ξεπερνά τα τρία δισεκατομμύρια δυνητικών ωφελούμενων.
Διεθνώς, τα βασικά χαρακτηριστικά των μικροπιστώσεων σε σχέση με τα κλασσικά τραπεζικά προϊόντα της λιανικής τραπεζικής αγοράς εστιάζονται στα εξής:
1. Ο σκοπός αφορά πρωτίστως στην εγκαθίδρυση ενός βιώσιμου συστήματος χρηματοδότησης για τους αποκλεισμένους από τις πηγές χρήματος και κεφαλαίων.
2. Η προσέλκυση και αναζήτηση των πελατών γίνεται με φυσική παρουσία των αντιπροσώπων στην αγορά και στις επιχειρήσεις και όχι με τη συνηθισμένη χρήση τηλεφωνικής επικοινωνίας και ηλεκτρονικού ταχυδρομείου.
3. Τα δανειακά προϊόντα των μικροπιστώσεων δεν ξεπερνούν τα $10.000 κατά μέσο όρο, με ελκυστικότερα επιτόκια ενώ απαιτούν την ύπαρξη εγγυητή, που αποτελεί και την ασφαλιστική δικλίδα στην ομαλή εξυπηρέτηση του μικροδανείου. Στόχος είναι η επαναλαμβανόμενη πώληση με σταδιακή επαύξηση του πιστωτικού ορίου ανάλογη με τη συνέπεια του δανειζόμενου.
4. Οι διαδικασίες για τη χορήγηση μικροπιστώσεων απαιτούν την ελάχιστη δυνατή γραφειοκρατία σε σχέση με τις απρόσωπες και έντονα γραφειοκρατικές διαδικασίες της λιανικής τραπεζικής πρακτικής, και με προϋπόθεση τη δημιουργία προσωπικής σχέσης λειτουργού με τον ωφελούμενο. Η όλη διαδικασία βασίζεται στην εκπόνηση εξατομικευμένης μελέτης της ανάγκης χρηματοδότησης, καθώς και μελέτης βιωσιμότητας της κάθε επιχείρησης χρησιμοποιώντας κυρίως μη τραπεζικά κριτήρια, όπως η αξιολόγηση του χαρακτήρα. Παράλληλα, ο σχεδιασμός της αποπληρωμής του δανείου γίνεται με βάση τις πραγματικές δυνατότητες του ωφελουμένου, σε μηνιαία βάση.
Όμως το σημαντικότερο πλεονέκτημα των μικροπιστώσεων και κλειδί της επιτυχίας τους σε σχέση με την κλασική χορήγηση δανείου είναι ότι, σύμφωνα με τη Ευρωπαϊκή εμπειρία και πρακτική, η χορήγηση της μικροπίστωσης γίνεται είτε μέσω, είτε και εκτός του τραπεζικού συστήματος και σε κάθε περίπτωση με τη χρήση κατάλληλων δομών (π.χ. Qredits, Ολλανδία). Επίσης, η όλη διαδικασία συνδυάζεται με την παροχή Υπηρεσιών Επιχειρηματικής Ανάπτυξης όπου ο ωφελούμενος μπορεί να λάβει καθοδήγηση για τη διάγνωση των Επιχειρηματικών του Αναγκών, συμβολή στη βελτιστοποίηση του επιχειρηματικού πλάνου καθώς και υποβοήθηση για τη διαμόρφωση Πλάνου Δράσεων σε μία σειρά επιχειρηματικών ζητημάτων όπως Marketing, Χρηματοοικονομική Διοίκηση, Ηλεκτρονικό Εμπόριο κ.α.
Γίνεται λοιπόν φανερό, ότι ο θεσμός των μικροπιστώσεων δρα πολλαπλασιαστικά, καθώς απαντά τόσο στην ανάγκη χρηματοδότησης βιώσιμης επιχειρηματικής ανάπτυξης όσο και στην ανάπτυξη και ενδυνάμωση των επιχειρηματικών δεξιοτήτων των ωφελουμένων, υποστηρίζοντας έμπρακτα το επιχειρηματικό του εγχείρημα και επενδυτικό του πλάνο με απώτερο στόχο τη βιωσιμότητά του εγχειρήματος και την απρόσκοπτη εξυπηρέτηση του δανείου.
Στην Ελλάδα το ζήτημα των μικροπιστώσεων είναι σε νηπιακό στάδιο σε σχέση με τις χώρες της ΕΕ, ιδιαίτερα σε επίπεδο θεσμικού πλαισίου και ύπαρξης σχετικών προγραμμάτων, παρά τις όποιες προσπάθειες έχουν ξεκινήσει. Το ΚΕΠΑ ως μέλος του Microfinance Centre και συνεργαζόμενο με το Εuropean Microfinance Network αποτελεί ένα σημαντικό παράδειγμα φορέα του ιδιωτικού τομέα που με στοχευμένες ενέργειες προσπαθεί να προωθήσει τις μικροπιστώσεις σε συνδυασμό με την παροχή επιχειρηματικών υπηρεσιών στις ΜμΕ στις χώρας μας, δημιουργώντας ήδη δύο Κέντρα Υπηρεσιών Επιχειρηματικής Ανάπτυξης στη Θεσσαλονίκη και στο Κιλκίς.
Υπό αυτή την έννοια η εκδήλωση του ΚΕΠΑ μαζί με το Δήμο Θεσσαλονίκης στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ημέρας Μικροπιστώσεων στις 20 Οκτωβρίου αποκτά ιδιαίτερη σημασία για την ενημέρωση των ενδιαφερομένων νέων και υφιστάμενων επιχειρηματιών.
Σε μία χώρα με αξιόλογο ανθρώπινο δυναμικό πτυχιούχων, υψηλή ανεργία των νέων και ανάγκη ενδυνάμωσης του επιχειρείν, οι μικροπιστώσεις ως εναλλακτικός τρόπος και διαδικασία χρηματοδότησης μπορεί να συμβάλλει καθοριστικά στην ανάδειξη της νεοφυούς επιχειρηματικότητας και στην ουσιαστική στήριξη των πολύ μικρών και μικρών επιχειρήσεων.
*Ο Δημήτρης Κατσαρέλλος είναι Στέλεχος ΚΕΠΑ/Υπεύθυνος Γραφείου Υπηρεσιών Επιχειρηματικής Ανάπτυξης (BDS) Κιλκίς, έργο «microSTARS»