Θα μού επιτραπεί σήμερα να παραθέσω ένα αυτοκρατορικό φιρμάνι του Σουλτάνου, το 1779, που περιγράφει τον τρόπο με τον οποίο οι Τούρκοι προστάτευαν τους Έλληνες… από τους Αλβανούς! Δεν χρειάζονται σχόλια. Σημειώνω απλώς ότι η μελέτη διασαφηνίζει εν πολλοίς τις κοινωνικές συνθήκες υπό τις οποίες ζούσαν οι υπήκοοι της οθωμανικής αυτοκρατορίας.
Το κείμενο προέρχεται από το Αρχείο του Ιεροδικείου Βεροίας - Ναούσης 1598-1886 (Ι. Βασδραβέλλης - Εκδόσεις Ε.Μ.Σ. - Θεσσαλονίκης 1954). Σημειώνεται ότι ο όρος Ρούμελη καλύπτει την κυρίως Ελλάδα, ενώ ο όρος αγιάν σημαίνει το χριστιανό γεωργό και κτηματία.
Το αυτοκρατορικό φιρμάνι
«Καυχήματα των ιεροδικαστών πηγαί αρετής και λόγου, ιεροδίκαι και ναΐπαι των καζάδων της αριστερής της Ρούμελης. Καυχήματα των ομοίων σας, ζαμπίτηδες αι αγιάν και ισχυροί του τόπου αυξηθήτω η ικανότης σας.
Άμα τη αφίξει του παρόντος αυτοκρατορικού φιρμανίου Μου έστω γνωστόν ότι εξηκριβώθη απολύτως παρά της Αυτοκρατορικής Μεγαλειότητός Μου ότι οι Αλβανοί τυγχάνουν κακοήθεις και άρπαγες και ότι είναι μία φυλή αισχρά, ήτις πλην του ότι είναι άπιστος εις τας εργασίας, εις ας χρησιμοποιείται, διαπράττει και πλείστας τυραννίας και βασάνους κατά των εμπιστευμένων υπό του Θεού ραγιάδων, καταστρέφει τας πόλεις και ληστεύει τους κατοίκους.
Ιδίως από τινος-χρόνου μία ομάς εκ της απαισίας αυτής φυλής διά των εν Πελοποννήσω διαπραχθεισών ληστειών και ταραχών της διήγειρε τον πόθον προς ανταρσίαν και κακουργίαν και των εις άλλους τόπους ευρισκομένων ομοεθνών της.
Δια ταύτα είχον εκδώσει προηγουμένως ιεράν διαταγήν, όπως του λοιπού μη δίδονται εις την φυλήν ταύτην ζιαμέτια και τιμάρια εις τους καζάδες της Ρούμελης ούτε να ενοικιάζεται εις αυτούς ο κεφαλικός φόρος, αλλ΄ εάν ενοικιασθεί ούτος καθ΄ οιονδήποτε τρόπον, να μη επιτρέπεται η διαχείρισης αυτού υπ΄ αυτών, προκειμένου δε περί ιδιοκτήτων κτημάτων να διαχειρίζωνται ταύτα διά πληρεξουσίων. Σκοπός της διαταγής ταύτης ήτο όπως αποκοπή καθ΄ ολοκληρίαν πας μετά της Ρούμελης δεσμός της φυλής ταύτης, εκτοπιζομένης εις την ιδίαν αυτής πατρίδας.
Πλην όμως περιήλθεν εις γνώσιν Μου από διάφορους ταξειδιώτας ότι αγιάν τινες των καζάδων χρησιμοποιούν τοιούτους Αλβανούς ως υπηρέτας και συνεπώς υπό τους όρους τούτους καθίσταται αδύνατος η επίτευξις του αρχικού σκοπού ένεκα της βαθμιαίας εξαπλώσεως της φυλής ταύτης εις όλους τους καζάδες, ήτις θα έχει ως συνέπειαν την ταλαιπωρίαν των πτωχών και των διαβατών.
Διά ταύτα διατάσσω όμως του λοιπού οι αγιάν των καζάδων μη προσλαμβάνουν ουδένα Αλβανόν υπό την πρόφασιν της χρησιμοποιήσεως αυτού εν τη υπηρεσία του αγιάν, εάν δε χρησιμοποιήσουν αυτούς, διατάσσω ίνα μετ΄ έρευναν και εξακρίβωσιν τιμωρώνται οι παραβάται της απαγορεύσεως ταύτης.
Κατά ταύτα σεις, ιεροδικασταί και ναΐπαι, να παρακολουθείται διαρκώς την κατάστασιν και να μη παύητε συμβουλεύοντες τους αρμοδίους όπως μη χρησιμοποιούν Αλβανούς εν τη υπηρεσία των, τους δε χρησιμοποιούντας τοιούτους ν΄ αναφέρητε εις την πρωτεύουσάν Μου και να πράξετε, ότι εξαρτάται εξ υμών διά την επιτυχίαν του ανωτέρω σκοπού.
Δι΄ ό συνετάχθη και απεστάλη υμίν το παρόν αυτοκρατορικόν φιρμάνιον διά του τσοκαντάρη της μεγάλης βεζυρείας Χαλίλ. Άμα τη αφίξει αυτού, πληροφορούμενοι ότι σταθερά επιθυμία Μου τυγχάνει η εφαρμογή της ανωτέρω αποφάσεως και η τιμωρία των παραβατών αυτής, δέον να σπεύσητε ν΄ απομακρύνητε τους τυχόν ευρισκομένους εν τη υπηρεσία σας Αλβανούς και να μη προσλάβητε του λοιπού τοιούτους παρ΄ υμίν.
Να γνωρίζητε ότι αι ανωτέρω δεν είναι σχήμα λόγου, αλλ΄ έχουν ληφθεί σοβαραί αποφάσεις επί του ζητήματος τούτου. Του λοιπού δεν θα παύσωμεν να ερευνώμεν και να εξετάζωμεν την κατάστασιν και, εάν ανακαλυφθούν εις τους καζάδες υμών τοιούτοι Αλβανοί, θα επιβάλωμεν ανοικτιρμόνες την δέουσαν τιμωρίαν εις τους υπαιτίους.
Ώστε ταύτα γνωρίζοντες, ενεργήσατε αναλόγως. Σεις δε, ζαμπίτηδες και ισχυροί του τόπου, παρακολουθήσατε το ζήτημα και, εάν αντιληφθήτε παράβασίν τινα, καταγγείλατε την πράξιν, εμποδίζοντες την παράβασιν της διαταγής Μου.
Τους μη συμμορφουμένους αναφέρατε πάντες ομοφώνως. Δι΄ ό εξεδόθη το παρόν αυτοκρατορικόν φιρμάνιον, άμα τη σφίξει του οποίου δέον να συμμορφωθήτε προς το περιεχόμενόν του αποφεύγοντες τα εναντία. Ταύτα γνωρίζοντες να σέβησθε το ιερόν σύμβολόν Μου».
Εγγράφη εν μέσω Τζεμάζη ουλ Εβέλ 1193 εν τη έδρα Κωνσταντινουπόλεως (31 Μαΐου 1779)
Για την αντιγραφή, ο Μακεδών