Skip to main content

Θεσσαλονίκη: Ξύλινη επέκταση αντί για ανάπλαση στην παλιά παραλία

Από το 2009 η ιδέα, από τη δεκαετία του 1990 ο διάλογος για την παλιά παραλία της Θεσσαλονίκης. Τι έλεγε ο Μπουτάρης στα χρόνια της Ένωσης Πολιτών

Μια ιδέα των συγκοινωνιολόγων Σπύρου Βούγια και Σταύρου Κωνσταντινίδη από το 2009 αλλά και μετέπειτα πρόταση του Σταύρου Καλαφάτη για την παλιά παραλία συμπεριλαμβάνει στη λίστα με τα έργα για χρηματοδότηση από το δάνειο ύψους 20 εκατ.ευρώ της ΕΤΕπ ο δήμαρχος Θεσσαλονίκης, Γιάννης Μπουτάρης. Η πλωτή εξέδρα ή για την ακρίβεια η κατασκευή μιας μικρής ξύλινης επέκτασης του κρηπιδώματος της παλιάς παραλίας, που προϋπολογίζεται σε 3 εκατ.ευρώ είναι ένα έργο που τεχνικά μπορεί να υλοποιηθεί μέσα σε ένα χρόνο, όμως σήμερα δεν είναι τίποτα περισσότερο από μια ιδέα, χωρίς μελέτες, χωρίς εγκρίσεις και αδειοδοτήσεις, χωρίς ωριμότητα. Και για να γίνουν όλα αυτά απαιτούν χρόνο...

Σίγουρα, δεν αποτελεί κάποια λύση στην κατεύθυνση της ανάπλασης της παλιάς παραλίας. Όπως λέει και ένας εκ των δυο εμπνευστών της ιδέας, ο κ. Βούγιας, στη Voria.gr, «είναι μια λύση πριν αρχίσουν να πέφτουν άνθρωποι στη θάλασσα...».

Το παράδειγμα της ξύλινης επέκτασης του κρηπιδώματος είναι εφαρμοσμένο και επιτυχημένο ήδη σε ένα τμήμα της νέας παραλίας. Όπως περιγραφικά τονίζει ο κ. Βούγιας «αποδείχτηκε πολύ χρήσιμο, λειτουργικά και αισθητικά». Ωστόσο, ο ίδιος τονίζει ότι δεν είναι μια οριστική λύση, ούτε μια πρόταση συνολικής ανάπλασης της παλιάς παραλίας. «Μέχρι να αντιληφθούν οι τοπικοί άρχοντες πως είναι δυνατή η πεζοδρόμηση της λεωφόρου Νίκης, η πρόταση αυτή είναι ένα θετικό βήμα, πριν αρχίσουν να πέφτουν άνθρωποι στη θάλασσα», αναφέρει χαρακτηριστικά ο κ. Βούγιας.

Την επέκταση της παλιάς παραλίας είχε υποστηρίξει το 2013 ως αναπληρωτής υπουργός Περιβάλλοντος ο Σταύρος Καλαφάτης προκειμένου να δημιουργηθεί περισσότερος δημόσιος χώρος για τους πολίτες με μια κατασκευή όπως αυτή που έγινε στην πρώτη προβλήτα του λιμανιού, σε ένα βάθος 10 – 15 μέτρων. Μάλιστα  προωθούσε και αρχιτεκτονικό διαγωνισμό για την εν λόγω παρέμβαση.

Όπως υπογράμμισε χθες ο δήμαρχος Θεσσαλονίκης Γιάννης Μπουτάρης κατά τη συζήτηση του ζητήματος του δανείου της ΕΤΕπ στο δημοτικό συμβούλιο απευθυνόμενος στον κ.Καλαφάτη, η ξύλινη επέκταση της παλιάς παραλίας εντάσσεται στα αναπτυξιακά έργα του δήμου «όχι για να σε γλείψω, ούτε να σε ικανοποιήσω. Βεβαίως, υπάρχουν και άλλες προτάσεις αλλά εμείς επιλέγουμε αυτό γιατί είναι φθηνό και γιατί οι μαρίνες είναι θέμα ιδιωτικής πρωτοβουλίας».

Ο ποδηλατόδρομος

Στην ουσία αυτή η πρόταση (σχετικό δημοσίευμα, από όπου και η φωτογραφία, από το άρθρο των κ.κ. Βούγια και Κωνσταντινίδη στην Athens Voice) κατατέθηκε στο δημόσιο διάλογο ως μια εναλλακτική λύση για την επικίνδυνη συνύπαρξη πεζών και ποδηλάτων στο στενό κρηπίδωμα της παλιάς παραλίας.

Από τότε που σχεδιάστηκε και λειτουργεί ο ποδηλατόδρομος στην παλιά παραλία περιορίστηκε σημαντικά ο χώρος για τους πεζούς κι όσο κανείς δεν αναλαμβάνει την πρωτοβουλία να κάνει μια σοβαρή κυκλοφοριακή μελέτη, ώστε να πεζοδρομηθεί (έστω και ήπια) η λεωφόρος Νίκης και να αποδοθεί όλος αυτός ο χώρος σε πεζούς και ποδήλατα (άποψη της οποίας θιασώτης ήταν ο κ. Μπουτάρης στο παρελθόν), στη λογική μιας κανονικής ανάπλασης της παλιάς παραλίας, τα προβλήματα θα παραμένουν. Εξάλλου, η πεζοδρόμηση της λεωφόρου Νίκης θα ήταν ήδη μια πραγματικότητα για τη Θεσσαλονίκη, όπως και η ανάπλαση της παλιάς παραλίας, αν είχε προχωρήσει το έργο της υποθαλάσσιας αρτηρίας, που όμως μας άφησε χρόνους...



«Καταθέσαμε μια πρόταση, ένα σχέδιο για το πώς θα μπορούσε να δοθεί μια προσωρινή λύση στο ζήτημα του στριμώγματος πεζών και ποδηλάτων. Μελέτη ή προμελέτη δεν υπάρχουν. Αν επιλεγεί μια τέτοια λύση, σίγουρα θα απαιτηθεί μελέτη. Ο υπολογισμός του συνολικού κόστους, χωρίς συγκεκριμένη μελέτη δεν μπορεί να γίνει. Θα ήταν του... ποδαριού. Επίσης, πρέπει κάποιος να συνυπολογίσει ότι μπορεί να φαίνεται εύκολο έργο, καθώς τεχνικά δε θέλει περισσότερο από ένα χρόνο για να κατασκευαστεί η ξύλινη επέκταση του κρηπιδώματος, όμως η παλιά παραλία δεν είναι ένας τυχαίος χώρος, ελεύθερος να κάνουμε ό,τι θέλουμε. Μπορεί να μη μιλάμε για μπάζωμα, αλλά είναι επέμβαση σε ένα χώρο, που είναι προστατευμένος αρχαιολογικά, καθώς υπάρχει εκτός των άλλων και το θαλάσσιο τείχος, οπότε θα χρειαστεί και σειρά αδειοδοτήσεων. Η ουσία είναι να πάρει μια ανάσα ο πεζόδρομος και να ευχαριστηθεί ο κόσμος τη βόλτα του. Η κατάσταση που επικρατεί σήμερα είναι απαράδεκτη. Ο κόσμος κινδυνεύει να πέσει στη θάλασσα, τα ποδήλατα διεκδικούν το χώρο τους και οι πεζοί έχουν πρόβλημα. Προφανώς, ούτε με επέκταση 2 – 2,5 μέτρων, ούτε με πέντε ή έξι μέτρα ξύλινη εξέδρα επιχειρηματική δραστηριότητα δεν μπορεί να υπάρξει στην παλιά παραλία με τη συγκεκριμένη ιδέα», είπε ο κ. Βούγιας.

Η επέκταση του κρηπιδώματος της παλιάς παραλίας ήταν η χρυσή τομή στη διαφωνία των τεχνικών υπηρεσιών των εμπλεκόμενων φορέων για το αν πρέπει να κατεβεί στο οδόστρωμα ο ποδηλατόδρομος ή αν θα πρέπει να παραμείνει στο πεζοδρόμιο. Στην πρώτη περίπτωση κινδυνεύει η ασφάλεια των ποδηλατών, στη δεύτερη των πεζών...

Ο κ. Κωνσταντινίδης επισήμανε ότι στόχος της ιδέας ήταν να εξυπηρετηθούν και οι πεζοί και οι ποδηλάτες. «Χωρίς να αλλοιωθούν τα αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά του κρηπιδώματος, μπορούμε να προσθέσουμε πλωτό ξύλινο δάπεδο, επεκτείνοντας όσο χρειάζεται το ενεργό πλάτος και δίνοντας απαραίτητο ζωτικό χώρο στους πεζούς. Οι ξύλινες τραβέρσες δημιουργούν μια αίσθηση καταστρώματος και διατηρούν την οπτική και ακουστική επαφή με το νερό που περνάει από κάτω, όπως έγινε και στην πετυχημένη ανάπλαση του τμήματος της Νέας Παραλίας μέχρι το Μέγαρο Μουσικής. Εκτός όμως από τους πεζούς υπάρχουν και οι ποδηλάτες, που θα μπορούν ανενόχλητοι να διασχίζουν την παλιά παραλία, χωρίς να κινδυνεύουν οι ίδιοι και οι γύρω τους, κάτι που σήμερα συμβαίνει σε όλο το μήκος του στενού κρηπιδώματος της παλιάς παραλίας».

Το «πείραμα» στη νέα παραλία με την ξύλινη εξέδρα πέτυχε. Ο διάδρομος που δημιουργήθηκε χρησιμοποιείται από πεζούς και ερασιτέχνες ψαράδες και δένει αρμονικά με τον περιβάλλοντα χώρο, ενώ διευρύνει το χώρο του παραλιακού μετώπου, χωρίς να τσιμεντοποιεί την παραλία. Ανάλογη είναι η εικόνα και η χρησιμότητα της εξέδρας στον πρώτο προβλήτα του λιμανιού.

Εξάλλου, όπως συμφωνούν οι περισσότεροι συγκοινωνιολόγοι, ο ποδηλατόδρομος δεν μπορεί να κατεβεί εύκολα στο οδόστρωμα, ώστε να απελευθερωθεί χώρος για τον παραλιακό περίπατο, οπότε πρέπει να δοθεί λύση στην υφιστάμενη κατάσταση. Για να είναι ο ποδηλατόδρομος σε δρόμο ταχείας κυκλοφορίας πρέπει να συντρέχουν προϋποθέσεις, όπως περίφραξη ή ανύψωση του οδοστρώματος. Απαιτείται, δηλαδή, έτσι κι αλλιώς αναβάθμιση του πεζοδρομίου ή του οδοστρώματος.

Η λύση της πεζοδρόμησης

Πέραν όμως της προσωρινής λύσης της ξύλινης εξέδρας, όλοι αναγνωρίζουν ότι πρέπει να υπάρξει μια σοβαρή μελέτη ανάπλασης της παλιάς παραλίας, από το Λευκό Πύργο μέχρι το λιμάνι, όπως έγινε και με το εμβληματικό έργο της νέας παραλίας, αλλά και με τις αναπλάσεις στο Βασιλικό Θέατρο και το Λευκό Πύργο.

Η παλιά παραλία εξάλλου συνοψίζει, όπως αναφέρουν οι επιστήμονες, τη νεότερη ιστορία της Θεσσαλονίκης, αποτελώντας το πιο αναγνωρίσιμο κομμάτι της ταυτότητάς της.

Ο κ. Βούγιας σε κείμενό του, όπου κάνει μια ιστορική αναδρομή για την παλιά παραλία, ανέφερε χαρακτηριστικά: «Για τη διάσωση αυτής της αρχετυπικής εικόνας και τη διατήρηση της φυσιογνωμίας της, δόθηκαν (και ευτυχώς κερδήθηκαν) πολλές μάχες, πρώτα από την Ένωση Πολιτών για την προστασία της παλιάς παραλίας που ιδρύσαμε με τον Γιάννη Μπουτάρη στις αρχές του 1990. Αφού αποτρέψαμε το σχεδιαζόμενο 'μπάζωμα', οργανώσαμε το καλοκαίρι του 1996, με την Ένωση Πολιτών Θεσσαλονίκης για το περιβάλλον και τον πολιτισμό, την πρώτη πιλοτική πεζοδρόμηση της λεωφόρου Νίκης, στο πλαίσιο μιας γενικότερης καμπάνιας για την κίνηση και τα δικαιώματα των πεζών. Η παραλία λειτούργησε τότε, για πρώτη φορά, ως ιδανικός πεζόδρομος, προσφέροντας μια συγκλονιστική εμπειρία για χιλιάδες ανθρώπους. Δεν θα ξεχάσω ποτέ τη μαγική ανάμνηση της απίστευτης ηρεμίας, της απρόσμενης ησυχίας και της απόλυτης ευχαρίστησης που χαρίζει η βόλτα δίπλα στο νερό, με όλη την άνεση του χώρου και την ασφάλεια μακριά από το αγριεμένο πλήθος των μηχανοκίνητων οχημάτων. Δεν ξεχνώ όμως και την οργή των έξαλλων οδηγών, την απελπισία των οργάνων της τροχαίας και το απίστευτο μποτιλιάρισμα στους υπόλοιπους δρόμους, αφού το εγχείρημα δεν είχε προετοιμαστεί, οργανωθεί και υποστηριχθεί σωστά. Το ίδιο συμβαίνει μέχρι σήμερα και στα επαναλαμβανόμενα πειράματα πεζοδρόμησης με διάφορες αφορμές (εβδομάδα χωρίς αυτοκίνητο, 'Θεσσαλονίκη αλλιώς' κτλ.) αφού μία εξαίρεση (περιστασιακή εφαρμογή ενός μέτρου) επιβεβαιώνει πάντοτε τον κανόνα (κυριαρχία του Ι.Χ. στους δρόμους της πόλης). Λίγους μήνες αργότερα, στις αρχές του 1997 (χρονιά που η Θεσσαλονίκη ήταν η πολιτιστική πρωτεύουσα της Ευρώπης), η παλιά παραλία έκλεισε και πάλι υποχρεωτικά αυτή τη φορά για δύο ολόκληρους μήνες για τη ριζική ανανέωση του οδοστρώματος. Ύστερα από μερικές μέρες αναστάτωσης, η κυκλοφορία προσαρμόστηκε ομαλά, χωρίς ιδιαίτερη δυσκολία πέρα από την αστυνόμευση της παράνομης στάθμευσης στη Μητροπόλεως. Ήταν θυμάμαι αλκυονίδες μέρες και η απόλαυση αυτού του ιδανικού πεζοδρόμου έντονη και συνεχής, ενώ η πόλη προσαρμόστηκε γρήγορα  και έμαθε να λειτουργεί χωρίς να παρατηρούνται έκρυθμες καταστάσεις».

Από τη δεκαετία του 1990

Τι συμπέρασμα έβγαλαν οι επιστήμονες από τη δεκαετία του 1990 ακόμη;

«Η τεχνοκρατική αξιολόγηση της εμπειρίας αυτής, με τον αναλυτικό καταμερισμό των μετακινήσεων της Νίκης στους παράλληλους δρόμους, παρουσιάστηκε σε άρθρο μου, του Σεπτεμβρίου του 1997, από το βιβλίο: 'Η Θεσσαλονίκη είναι μια πεταλούδα'. Πολύ περιληπτικά, από τον κυκλοφοριακό φόρτο της λεωφόρου Νίκης (που τότε κυμαινόταν από 50-60.000 αυτοκίνητα/ημέρα) ένα ποσοστό 25-30%, δηλαδή 15-20.000, μεταφέρθηκε σε άλλα μέσα (λεωφορεία, ταξί) ή δεν έγινε καθόλου. Η υπόλοιπη κυκλοφορία κατανεμήθηκε σχεδόν ισόρροπα στο δίκτυο των παράλληλων αξόνων που έχουν την ίδια κατεύθυνση. Έτσι η Μητροπόλεως πήρε το 30%, από 20% η οδός Ερμού και η Εγνατία, ενώ το υπόλοιπο μοιράστηκε κατά ένα μικρότερο ποσοστό στην Αγίου Δημητρίου και περισσότερο στην περιφερειακή οδό. Η συνεχής παρουσία της τροχαίας βοήθησε στην ομαλή ροή των οχημάτων, ενώ οι οδηγοί αποδέχτηκαν το γεγονός και προσαρμόστηκαν αδιαμαρτύρητα μετά από λίγες ημέρες. Το άρθρο καταλήγει σε πρόταση πεζοδρόμησης της Λ. Νίκης κάθε Σαββατοκύριακο (από το μεσημέρι του Σαββάτου μέχρι το βράδυ της Κυριακής) ώστε να εγγραφεί στην μνήμη και στη συνείδηση των μετακινουμένων ως μέρος μιας τακτικής εβδομαδιαίας ρουτίνας και όχι ως ένα εξαιρετικό γεγονός», τονίζει ο κ. Βούγιας.

Πλέον οι συγκοινωνιολόγοι υποστηρίζουν πως μια ενδεχόμενη ανάπλαση της παλιάς παραλίας δεν μπορεί παρά να συνδέεται με την «ήπια πεζοδρόμηση της λεωφόρου Νίκης» ή μια μόνιμη πεζοδρόμηση της παλιάς παραλίας. Για να γίνει αυτό, σημειώνουν, απαιτείται μια σειρά από ρυθμίσεις και μέτρα (όχι πολλά, ούτε ακριβά), με κυριότερο τη μετατόπιση της αποκλειστικής λωρίδας για λεωφορεία από τη Μητροπόλεως στην Τσιμισκή με αντίθετη κατεύθυνση προς την υπόλοιπη κυκλοφορία (contra-flow bus lane). «Με τον τρόπο αυτό, που θα βοηθήσει και την ταχύτερη κίνηση των λεωφορείων χωρίς απώλεια λειτουργικού χώρου (αφού η αριστερή πλευρά της Τσιμισκή είναι μονίμως κατειλημμένη από παράνομα σταθμευμένα αυτοκίνητα) θα απελευθερωθεί μια ακόμα λωρίδα στη Μητροπόλεως που θα απορροφήσει τη μισή περίπου κυκλοφορία της λεωφόρου Νίκης. Οι υπόλοιπες μετακινήσεις, που είναι ήδη μειωμένες κατά 20% και κυμαίνονται σήμερα περί τις 40.000 ημερησίως, θα κατανεμηθούν αυτομάτως στους παραλλήλους άξονες και στα υπόλοιπα μέσα μεταφοράς», εξηγεί ο κ. Βούγιας.