Λύση στη διαχείριση των σκουπιδιών των Σερρών (πίνακες)

«Είναι εφικτό σε μια ελληνική πυκνοδομημένη πόλη, να υπάρξει μια διαχείριση των αστικών στερεών απορριμμάτων με χαμηλότερο κόστος, με περισσότερες νέες θέσεις εργασίας, με αποτελεσματικότερη προστασία του περιβάλλοντος και με κοινωνικά δίκαιη κατανομή του παραγόμενου πλούτου»; Στο ερώτημα απαντά έρευνα για την περίπτωση των Σερρών, που καταλήγει σε έναν σχεδιασμό μιας διαχείρισης αποκεντρωμένης, με μικρής κλίμακας εγκαταστάσεις και ολοκληρωμένης, δηλαδή, να βασίζεται στους τρεις άξονες: μείωση-πρόληψη, επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση-λιπασματοποίηση, που μπορεί να οδηγήσει σε μείωση του σημερινού κόστους κατά 20% στην πρώτη πενταετία εφαρμογής της και κατά 50% στη δεκαετία!

Στη μεταπτυχιακή εργασία της, με τίτλο «Εναλλακτική Διαχείριση των Αστικών Στερεών Απορριμμάτων του Δήμου Σερρών», η Ευαγγελία Παπανικολάου, με την επίβλεψη του καθηγητή συμβούλου Περιβαλλοντικού Σχεδιασμού Πόλεων στο Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο, Δρ. Χημικού Περιβαλλοντολόγου, Κώστα Νικολάου, καταθέτει μια πολύ σημαντική πρόταση, με θεαματικά αποτελέσματα για τη διαχείριση των σκουπιδιών μεγάλων αστικών κέντρων. Η περίπτωση που εξετάστηκε είναι αυτή του Δήμου Σερρών, όπου διαπιστώθηκε ότι η κραταιά λογική για τη διαχείριση των απορριμμάτων μπορεί να αλλάξει με αποδοτικότερες και προφανώς φιλικότερες στο περιβάλλον μεθόδους και λογικές.

Όπως σημειώνει ο κ. Νικολάου: «Και όλα αυτά με οικονομικές εγκαταστάσεις διαχείρισης, μικρής κλίμακας και απλού μηχανολογικού εξοπλισμού, χωρίς να ενισχύεται η λειτουργία των Σταθμών Μεταφόρτωσης Απορριμμάτων, χωρίς πανάκριβα φαραωνικά εργοστάσια επεξεργασίας και μειώνοντας δραστικά την ανάγκη για χώρο υγειονομικής ταφής. Παρόμοια αποτελέσματα προέκυψαν και από έρευνα για την περίπτωση της Λάρισας».

Η έρευνα

Η έρευνα εξετάζει τη διαχείριση των απορριμμάτων και ειδικά τα τοπικά σχέδια, σε συνδυασμό τόσο με τα εθνικά σχέδια διαχείρισης αποβλήτων, όσο και με τον επικαιροποιημένο και εγκεκριμένο περιφερειακό σχεδιασμό διαχείρισης στερεών αποβλήτων της Κεντρικής Μακεδονίας.

Οι στόχοι εξάλλου των τοπικών σχεδίων διαχείρισης δεν μπορούν να υπολείπονται των εθνικών και περιφερειακών στόχων. «Ιδιαίτερα σημαντικά χαρακτηριστικά στοιχεία των τοπικών σχεδίων διαχείρισης είναι η ειδική αναφορά στους τρόπους για μια συνεχή ενημέρωση των πολιτών, στις διαδικασίες παρακολούθησης της υλοποίησής τους και φυσικά στον τρόπο με τον οποίο σε τακτά χρονικά διαστήματα θα αξιολογούνται και θα αναπροσαρμόζονται», αναφέρει η κ. Παπανικολάου στην έρευνά της.

Η κ. Παπανικολάου κλήθηκε να συντάξει ένα σχέδιο εναλλακτικής διαχείρισης των απορριμμάτων του Δήμου Σερρών.

Όπως προκύπτει η ετήσια παραγωγή αστικών στερεών απορριμμάτων στις Σέρρες για το 2015 ανήλθε στους 33.283,86 τόνους, που σημαίνει ότι κάθε Σερραίος (76.817 κάτοικοι βάσει απογραφής 2011) κατά μέσο όρο παράγει 433,29 κιλά σκουπιδιών το χρόνο. Το κόστος διαχείρισης των απορριμμάτων για το ίδιο έτος ανήλθε στα 105,3 ευρώ ανά τόνο.

Οι τρεις φάσεις

Το σχέδιο που προτείνει η κ. Παπανικολάου αναπτύσσεται σε τρεις φάσεις (με τις αντίστοιχες υποδομές τους):

-Πρώτη Φάση: Διαλογή στην πηγή – Κομποστοποίηση – Διαχωρισμός. Στόχος είναι η προδιαλογή του μεγαλύτερου μέρους των απορριμμάτων στην πηγή. Περιλαμβάνει δράσεις κοινωνικής συμμετοχής, ενημέρωσης – πρόληψης – επαναχρησιμοποίησης, δίκτυο κάδων χωριστών ρευμάτων, διαχείριση πράσινων απορριμμάτων, σύστημα μεταφοράς, εγκατάσταση πράσινων σημείων, κέντρο διαλογής ανακυκλώσιμων υλικών και μονάδα κομποστοποίησης προδιαλεγμένων βιοαποβλήτων. Στόχος είναι η προδιαλογή να ξεκινήσει το πρώτο εξάμηνο του 2017 από το 15 % επί του συνόλου των απορριμμάτων και να φτάσει το 2020 στο 50%, με μια πρόβλεψη να προσεγγίσει το 2025 το 65%.

-Δεύτερη Φάση: Υποδοχή και επεξεργασία των σύμμεικτων απορριμμάτων με σκοπό την περαιτέρω ανάκτηση ανακυκλώσιμων και οργανικών. Περιλαμβάνει την εγκατάσταση και λειτουργία μονάδας μηχανικής διαλογής. Στόχος είναι η ανάκτηση με μηχανική επεξεργασία να ξεκινήσει από το απαιτούμενο 24% το 2020 και να φτάσει το 2025 στο 28 % (συνολικά  74% για το έτος 2020 και 93% για το έτος 2025).

-Τρίτη Φάση: Υγειονομική ραφή υπολείμματος στον ΧΥΤΥ. Στόχος είναι η τελική διάθεση, ξεκινώντας από 86% το έτος 2020 να αγγίξει το 26% και συνεχίζοντας με τον ίδιο ρυθμό να διοχετεύεται στον ΧΥΤΥ πλέον, της Π.Ε. Σερρών, ένα ποσοστό της τάξης του 7% των συνολικών απορριμμάτων.

Το προτεινόμενο σχέδιο ακολουθεί τους στόχους του Περιφερειακού Σχεδιασμού Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων Κεντρικής Μακεδονίας, με έτος στόχο το 2020, όπως αυτοί αναφέρονται στον πίνακα που ακολουθεί:

 

Όπως επισημαίνεται στην έρευνα: «Σύμφωνα με τους υπολογισμούς που πραγματοποιήθηκαν, στα πλαίσια της παρούσας διπλωματικής και αφορούσαν:

-τα αναγκαία έξοδα για την  υλοποίηση των δράσεων που προτάθηκαν να υλοποιηθούν σε κάθε φάση του σχεδίου όπως: α) κόστος αποκομιδής, β) κόστος ανακύκλωσης, γ) κόστος επεξεργασίας σύμμικτων, δ) κόστος ειδικού τέλους ταφής και ε) κόστος διάθεσης,

-τα αναμενόμενα έσοδα για τον Δήμο Σερρών από: α) τη διαδικασία ανακύκλωσης και διάθεσης των ανακυκλώσιμων υλικών, β) την αξιοποίηση του εδαφοβελτιωτικού,

προσδιορίστηκε το τελικό κόστος διαχείρισης των αστικών στερεών απορριμμάτων του Δήμου Σερρών».

Ο πίνακας δίνει ανά έτος το τελικό κόστος διαχείρισης:

 

Το κόστος διαχείρισης των απορριμμάτων ανά τόνο, που προέκυψε για κάθε έτος είναι:

-2017: 144,71 ευρώ/τόνο

-2018: 131,65 ευρώ/τόνο

-2019: 114,05 ευρώ/τόνο

-2020: 80,11 ευρώ/τόνο

-2021: 72,76 ευρώ/τόνο

-2022: 66,02 ευρώ/τόνο

-2023: 58,22 ευρώ/τόνο

-2024: 55,65 ευρώ/τόνο

-2025: 48,05 ευρώ/τόνο

«Από τα στοιχεία που προέκυψαν συμπεραίνουμε ότι επιτυγχάνεται μια σημαντική μείωση του κόστους διαχείρισης των απορριμμάτων. Το τελικό κόστος διαχείρισης για τον Δήμο Σερρών, από το 2017 μειώνεται σταδιακά για να φτάσει στο τέλος του 2020 στα 80,11 ευρώ/τόνο, παρουσιάζοντας έτσι μια σημαντική μείωση, της τάξης του 40% σε σύγκριση με το αρχικό κόστος διαχείρισης (144,71 ευρώ/τόνο).  Κατά το, τελευταίο δε στάδιο της μελέτης είναι ιδιαίτερα χαμηλό, της τάξης των 48,05 ευρώ/τόνο. Η αύξηση που παρουσιάζεται κατά τα τρία πρώτα έτη είναι λογική αν αναλογιστεί κανείς ότι τα συγκεκριμένα έτη θα γίνουν εκστρατείες ενημέρωσης πολιτών, προμήθειες εξοπλισμού (οχημάτων, κάδων κλπ), εγκαταστάσεις πράσινων σημείων κλπ. Επιπλέον είναι ιδιαίτερα σημαντικό να σημειωθεί ότι:

1.Δεν διατηρείται η λογική των μεγάλων συγκεντρωτικών εγκαταστάσεων, σε  περιφερειακό επίπεδο, (με εγκαταστάσεις μηχανικής - βιολογικής επεξεργασίας, μεγάλες μονάδες κομποστοποίησης και ΧΥΤΥ). Σύμφωνα με το τοπικό σχέδιο που συντάχθηκε για τον Δήμο Σερρών, όπως προϋποθέτει ο ΠΕΣΔΑ, θα λειτουργήσει ΜΕΑ από το 2018. Η κατασκευή του εργοστασίου μηχανικής βιολογικής επεξεργασίας που υιοθετεί, στον χώρο του ΧΥΤΑ Παλαιοκάστρου, θα γίνει στο πλαίσιο της ΣΔΙΤ (Σύμπραξη Δημόσιου και Ιδιωτικού) με αναθέτουσα αρχή την Επιχείρηση Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων Νομού Σερρών Ανώνυμη Αναπτυξιακή Εταιρία (ΕΣΑΝΣ ΑΑΕ) και προβλεπόμενο κόστος του έργου 33.200.000 ευρώ. Το εργοστάσιο έχει προβλεφθεί με δυναμικότητα επεξεργασίας 90.000 τόνων/έτος. Τα απόβλητα θα αντιμετωπίζονται με μηχανικό τρόπο για την ανάκτηση των RDF και ανακυκλώσιμα υλικά και το διαχωρισμένο οργανικό κλάσμα θα οδηγηθεί στο τμήμα κομποστοποίησης για την παραγωγή κομπόστ. Η σύμπραξη δημόσιου και ιδιωτικού φορέα για την κατασκευή μεγάλων εγκαταστάσεων προδιαγράφει την συμμετοχή των ιδιωτών στα κερδοφόρα τμήματα της διαχείρισης και δυστυχώς αποτελεί τροχοπέδη στη συνολική διαχείριση των αστικών απορριμμάτων από τους Δήμους.

2.Δεν ενισχύεται η λειτουργία των ΣΜΑ. Η εγκατάσταση ικανοποιητικού αριθμού πράσινων σημείων στο τοπικό διαμέρισμα του Δήμου καθώς και στις τοπικές κοινότητες που ανήκουν σε αυτό, θα αυξήσει επιπλέον το ποσοστό της προδιαλογής υλικών και θα αποτρέψει την λειτουργία των σταθμών μεταφόρτωσης. Δυστυχώς η προσέγγιση του τοπικού σχεδίου του Δήμου ενισχύει την λειτουργία των ΣΜΑ και έτσι, αφενός, η ανάμειξη και η συμπίεση των απορριμμάτων μειώνουν δραστικά τη δυνατότητα ανάκτησης καθαρών υλικών και, αφετέρου, δαπανώνται πολλαπλάσιοι πόροι και ενέργεια για να παραχθούν υλικά λίγο ή καθόλου αξιοποιήσιμα.

3.Με την εφαρμογή φιλικότερων προς το περιβάλλον μεθόδων, ο ΧΥΤΑ μετατρέπεται σε ΧΥΤΥ, αφού το ποσοστό των σύμμεικτων θα μειωθεί σημαντικά. Όση μείωση των απορριμμάτων και αν επιτευχθεί, όσο επιτυχημένη και αν είναι η ανακύκλωση στην πηγή, θα υπάρχει μια ποσότητα σκουπιδιών που θα περισσεύει. Το σημαντικό είναι η συγκεκριμένη ποσότητα να παρουσιάζει μείωση. Σύμφωνα με τα ποσοτικά στοιχεία της παρούσας μελέτης επιτυγχάνεται μια σημαντική μείωση της ποσότητας των απορριμμάτων προς διάθεση σε 8.787 τόνους το 2020 και 2.241 τόνους το 2025.

Αξίζει να αναφερθεί ότι μείωση του κόστους με το οποίο επιβαρύνεται ο Δήμος Σερρών για την εφαρμογή του συγκεκριμένου σχεδίου διαχείρισης μπορεί να επιτευχθεί μέσω ανάπτυξης διαδημοτικού συστήματος αποκεντρωμένης διαχείρισης των απορριμμάτων», καταλήγει η κ. Παπανικολάου.