Skip to main content

Πώς οι ακάλυπτοι μπορούν να μεταμορφώσουν το κέντρο της Θεσσαλονίκης

Η ομάδα αρχιτεκτόνων «Akalyptos SKG» μελετάει τους τρόπους με τους οποίους οι ακάλυπτοι μπορούν να αξιοποιηθούν ώστε να βελτιωθεί η ζωή στο κέντρο.

Η λέξη «ακάλυπτος» φέρνει συνήθως στο μυαλό τη μελαγχολία ενός άχαρου αστικού τοπίου. Τα τυφλά σημεία μεταξύ των ψηλών πολυκατοικιών του κέντρου αποτελούν συνήθως χώρους απομονωμένους, χωρίς καμία χρηστική αξία που φιλοξενούν σκουπίδια και γάτες που τριγυρνούν στο κέντρο.

Δύο νέες όμως αρχιτεκτόνισσες, η Αναστασία Παπαδοπούλου και η Βανέσσα Τσακαλίδου του γραφείου 40.22.ARCHITECTS, διέβλεψαν πίσω από τους χώρους αυτούς ένα σημαντικό εργαλείο βελτίωσης της εικόνας της Θεσσαλονίκης. Οι δύο τους, περπατώντας γύρω από τον εργασιακό τους χώρο στο κέντρο της πόλης φαντάστηκαν αυτούς τους χώρους γεμάτους πράσινο και ανθρώπους.

«Παρατηρώντας πλήθος από ανενεργούς ελεύθερους χώρους στην ευρύτερη περιοχή του γραφείου μας στην Αλεξάνδρου Σβώλου, οι οποίοι παρέμεναν κρυφοί και ασύνδετοι μεταξύ τους, μας γεννήθηκε η επιθυμία να διερευνήσουμε αυτήν την άγνωστη πλευρά της πόλης και να αναδείξουμε την κρυμμένη γοητεία της» δηλώνει η Βανέσσα Τσακαλίδου μιλώντας στη Voria.gr. Σύντομα, οι δύο γυναίκες δημιούργησαν μια ερευνητική ομάδα, την «Akalyptos SKG», η οποία ενεργοποιείται γύρω από την ιδέα αυτή. Μέλη της ομάδας αποτελούν επίσης οι: Ελευθερία Δισλή, Παντελής Πετρίδης, Γιάννης Τσαλικίδης και Απόστολος Κυριαζής.

Οι ακάλυπτοι ως εργαλείο αναμόρφωσης του κέντρου της Θεσσαλονίκης

Όπως αναφέρει η κ. Τσακαλίδου, οι ακάλυπτοι χώροι καλύπτουν μια επιφάνεια της τάξης των 80.000 τ.μ. στο τμήμα του ιστορικού κέντρου της Θεσσαλονίκης που εκτείνεται από τη θάλασσα έως την Εγνατία Οδό και από την οδό Αγγελάκη έως την οδό Ίωνος Δραγούμη. Καλύπτουν δηλαδή ένα ποσοστό περίπου 10% επί του συνόλου της έκτασης,  την ίδια στιγμή που η επιφάνεια που καλύπτουν οι δημόσιοι ανοικτοί χώροι αγγίζει μόλις το 20%.

«Η αξιοποίηση των ακάλυπτων μπορεί να αυξήσει την αναλογία των αστικών υπαίθριων χώρων κατά περίπου 50%», σημειώνει η ίδια. Έτσι, η «Akalyptos SKG» εστιάζει στους τρόπους αξιοποίησης των ακάλυπτων αλλά και στις εναλλακτικές διασύνδεσής τους. 

«Οι ακάλυπτοι μπορεί να αποτελέσουν πυκνωτές της καθημερινής ζωής και να λειτουργήσουν ως άτυποι ελκυστές κοινωνικής συναναστροφής των ενοίκων του οικοδομικού τετραγώνου αλλά και των κατοίκων της πόλης γενικότερα. Μπορεί να λειτουργήσουν, με άλλα λόγια, ως υποδοχείς πρασίνου και να διαμορφωθούν ως κήποι απόλαυσης, ήρεμα καταφύγια, εναλλακτικοί χώροι παιχνιδιού για κάθε ηλικία, αστικοί λαχανόκηποι, χώροι κοινωνικών εκδηλώσεων και πολλά άλλα», αναφέρει η «Akalyptos SKG», τονίζοντας ωστόσο πως απαραίτητη προϋπόθεση είναι η ενεργοποίηση και η συμμετοχή των ίδιων των κατοίκων της γειτονιάς.

Σε περίπτωση που οι ακάλυπτοι συνδεθούν μεταξύ τους και ενοποιηθούν μπορεί να δημιουργηθεί ένα δίκτυο ελεύθερων κοινόχρηστων χώρων. Ωστόσο κάτι τέτοιο δεν είναι εύκολο να επιτευχθεί καθώς υπάρχουν ακάλυπτοι στο κέντρο της Θεσσαλονίκης, στους οποίους η πρόσβαση είναι ανοικτή προς τον δρόμο και συνδέεται με κάποιον πεζόδρομο ή στοά και άλλοι, στους οποίους η μοναδική πρόσβαση πραγματοποιείται μέσω των κοινόχρηστων χώρων εισόδου των πολυκατοικιών.

«Οι διαφορετικοί αυτοί τύποι πρόσβασης σχετίζονται κάθε φορά με τον τρόπο και τη δυσκολία ενοποίησης με τον αστικό ιστό. Επιπλέον, προϋπόθεση για την ενοποίηση αποτελεί η κατάργηση των τεχνητών οριοθετήσεων/περιφράξεων των οικοπέδων και η γεφύρωση των υψομετρικών διαφορών που παρατηρούνται», διευκρινίζει η ομάδα αρχιτεκτόνων. 

Πάντως, νομικά επιτρέπεται η ενοποίηση των υποχρεωτικών ακάλυπτων χώρων των οικοπέδων ενός οικοδομικού τετραγώνου προς κοινή χρήση των ενοίκων του. «Για την εφαρμογή απαιτείται απόφαση της πλειοψηφίας της συνέλευσης των ιδιοκτητών των ακινήτων του Ο.Τ. (σε ποσοστό 67°/ο του κάθε οικοπέδου), με την οποία καθορίζονται οι ειδικότεροι όροι και ο τρόπος ενοποίησης, διαμόρφωσης, χρήσης και ασφαλούς προσπέλασης. Μετά την έγκριση, επέκταση, αναθεώρηση ή τροποποίηση του ρυμοτομικού σχεδίου προβλέπονται επιπλέον κίνητρα για την ενοποίηση των ακαλύπτων και τη δημιουργία δικτύου ελεύθερων κοινόχρηστων χώρων», σημειώνουν τα μέλη της «Akalyptos SKG»  προσθέτοντας ότι λόγω όλων αυτών των δυνατοτήτων θεωρείται κρίσιμο να ξεκινήσουν πιλοτικά κάποιες προσπάθειες από συλλογικότητες, οργανισμούς και δημοτικούς φορείς ώστε να ενημερωθούν οι πολίτες.

Προχωρώντας στην κατεύθυνση αυτή, η ομάδα οργάνωσε ένα εντατικό εργαστήριο πειραματικού σχεδιασμού και κατασκευής, στο πλαίσιο του οποίου εγκατέστησε μια κατασκευή, σαν ένα υπαίθριο καθιστικό, σε έναν ακάλυπτο. Όπως αναφέρεται, η κατασκευή εγκαινιάστηκε με μεγάλη επιτυχία και χρησιμοποιήθηκε με ενθουσιασμό τόσο από τους συμμετέχοντες όσο και από τους κατοίκους του οικοδομικού τετραγώνου.

Η «Akalyptos SKG» ιδρύθηκε το 2014 και από τότε έως τώρα πραγματοποίησε τρία διεθνή εργαστήρια- workshops. Αναφορικά με το μεγαλόπνοο σχέδιο της για τους ακάλυπτους της πόλης, η κ. Τσακαλίδου αναφέρει χαρακτηριστικά: «Πιστεύουμε πως σε περιόδους κρίσης, ο αρχιτέκτονας καλείται να επαναφέρει τον 'άνθρωπο' στο επίκεντρο του αρχιτεκτονικού αντικειμένου και να εστιάσει στις συνθήκες ζωής, βελτιώνοντας την ποιότητα του δομημένου περιβάλλοντος».