Skip to main content

Έξι κτήρια-σταθμοί στην ιστορία της Θεσσαλονίκης(φωτο+video)

Μία κατακόμβη στο κέντρο της Θεσσαλονίκης, ένα «Πολύχρωμο άσυλο», το μυστήριο με το καταφύγιο του Γεννηματάς και ένα μοτέλ του 1817.

Ένα ταξίδι γνώσης στην ιστορία της Θεσσαλονίκης μέσα από την αρχιτεκτονική 83 κτηρίων είχαν την ευκαιρία να κάνουν εκατοντάδες πολίτες, Θεσσαλονικείς ή μη, που συμμετείχαν στο διήμερο ξεναγήσεων που διοργάνωσε το Open House το Σαββατοκύριακο.

Οι χώροι που άνοιξαν τις πόρτες τους στο κοινό πέραν του ιδιαίτερου αρχιτεκτονικού τους στυλ, έφεραν πληροφορίες αλλά και κυρίως την ατμόσφαιρα των διαφορετικών ιστορικών περιόδων της πόλης.

Από την Θεσσαλονίκη του Γαλερίου και της οθωμανικής κυριαρχίας μέχρι τους φραγκομαχαλάδες, τις βίλες των πλούσιων Εβραίων και την αίγλη του κέντρου τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα, οι επισκέπτες έγιναν κοινωνοί του τρόπου ζωής όλων των πληθυσμών που πέρασαν από μια πόλη που από τη γέννηση της και μετά δεν σταμάτησε να αποτελεί πολύβουο και σημαντικό αστικό κέντρο.

Ακολουθούν μερικές στάσεις στην πολύχρωμη αυτή ιστορία:

1. Κατακόμβη Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου

 

Με μεγάλη ιστορία που ξεκινάει ήδη από τα Ρωμαϊκά χρόνια, η κατακόμβη του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου καμουφλαρισμένη στη διασταύρωση των οδών Μακένζι Κινγκ, Παύλου Μελά και Ικτίνου κέντρισε το ενδιαφέρον πολλών επισκεπτών που δεν δίστασαν να ξεναγηθούν στις υπόγειες στοές της.

Η κατασκευή της κρύπτης χρονολογείται στα ρωμαϊκά χρόνια και σύμφωνα με τις όσες πληροφορίες υπάρχουν τότε λειτουργούσε ως ρωμαϊκό λουτρό («νυμφαίο»).

Μετά τη γέννηση της κοινότητας των πρώτων Χριστιανών στην πόλη, το λουτρό μετατράπηκε σε έναν τόπο λατρείας για τους χριστιανούς της εποχής του Αγίου Δημητρίου. Τις κατακόμβες τυλίγουν διάφοροι μύθοι, οι οποίοι λένε ότι η συγκεκριμένη κατακόμβη επικοινωνεί υπόγεια με την κρύπτη του Αγίου Δημητρίου.

Αργότερα, τον 4ο αιώνα ο χώρος μετατράπηκε σε βαπτιστήριο για να εξυπηρετήσεις τις ανάγκες των πρώτων Χριστιανών. Μάλιστα κάποιοι υποστηρίζουν ότι αποτέλεσε το βαπτιστήριο του ναού που προϋπήρχε στη θέση που βρίσκεται τώρα η Αγία Σοφία.

2. Αλατζά Ιμαρέτ

Ανάμεσα στις γκρίζες πολυκατοικίες της οδού Κασσάνδρου ξεπροβάλει ένα από ωραιότερα κτήρια της πόλης που χτίστηκε τον Φεβρουάριο του 1484, την πρώιμη οθωμανική περίοδο από τον Ινογκιολού Ισ(χ)άκ Πασά.

Το Αλατζά Ιμαρέτ είναι τζαμί στο οποίο λειτουργούσε ιερατείο αλλά και ένα από τα γνωστότερα πτωχοκομεία της εποχής, το οποίο έβγαζε καθημερινά συσσίτιο για εκατοντάδες άπορους της πόλης.

Οι επισκέπτες, στη διάρκεια της ξενάγησης, είδαν το σημείο όπου υπήρχε παλαιότερα ο μιναρές με τις πολύχρωμες ρομβοειδείς πέτρες στις οποίες οφείλει ο χώρος το όνομα του, καθώς το Αλατζά Ιμαρέτ στα ελληνικά μεταφράζεται ως "Πολύχρωμο άσυλο”. Ο μιναρές καταστράφηκε μετά την απελευθέρωση της πόλης το 1912.

Ψήγματα της οθωμανικής περιόδου τα απομεινάρια των αραβικών γραφών που υπάρχουν ακόμα στους εσωτερικούς τοίχους του επιβλητικού κτηρίου.

Το μνημείο ανακαινίστηκε και στερεώθηκε με τη φροντίδα του Δήμου Θεσσαλονίκης ενώ από το 1996 λειτουργεί ως πολιτιστικός χώρος.

 

3. Μπενσουσάν Χαν

Μόλις ανέβει κανείς τις σκάλες του Μπενσουσάν Χαν δεν μπορεί παρά να μαγευτεί από την ιδιαίτερη ατμόσφαιρα που αποπνέει το κτήριο αυτό.

Αντικρίζοντας τον πολυτελή πολυέλαιο που κοσμεί το ταβάνι, δεν μπορεί να μην τρέξει η φαντασία του στους εκατοντάδες επισκέπτες που διανυκτέρευσαν στα δωμάτια του χώρου αυτού που ιδρύθηκε το 1819 και λειτούργησε επί πολλά έτη ως μοτέλ.

/

Το Μπενσουσάν Χαν ήταν ιδιοκτησία του Εβραίου μεγαλέμπορα, Σαμουήλ Μπενσουσάν από τον οποίο πήρε και το όνομα του, το χάνι, δηλαδή το πανδοχείο του Μπενσουσάν.

Ο Σαμουήλ μετέτρεψε το κτήριο του 1817 σε μοτέλ καθώς η περιοχή είχε έντονο εμπορικό ενδιαφέρον και οι επισκέπτες που ήθελαν να διανυκτερεύσουν έστω και για ένα βράδυ στη Θεσσαλονίκη ήταν πολλοί. Κράτησε αυτόν του τον χαρακτήρα μέχρι το 1929. Από τότε πέρασε από πάρα πολλούς ιδιοκτήτες και αντίστοιχα από πολλές χρήσεις, όπως αποθήκη και μαγαζί με μπαχαρικά ενώ το 1970 έως και το 1980 φιλοξένησε γραφεία.

Σήμερα, στο ισόγειο υπάρχει το μαγαζί με έργα διακόσμησης εσωτερικού χώρου «Μη με λησμόνει» ενώ οι πάνω όροφοι χρησιμοποιούνται για καλλιτεχνικές δράσεις.

4. Νοσοκομείο «Γ. Γεννηματάς»

Λίγα χρόνια πριν από την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης, μπροστά από την λεωφόρο Χαμιντιέ, τη σημερινή Εθνικής Αμύνης, αρχίζει να κατασκευάζεται από υλικά γκρεμισμένων τοίχων ένα κτήριο το οποίο έναν αιώνα μετά θα μείνει γνωστό ως το Νοσοκομείο Γεώργιος Γεννηματάς.

Η Θεσσαλονίκη μαστιζόταν εκείνη την εποχή από λοιμώδεις νόσους ενώ οι τραυματίες και οι άρρωστοι από τους πολέμους που είχαν προηγηθεί αποτελούσαν σεβαστό ποσοστό των κατοίκων της πόλης.

Το κτήριο, σε σχήμα Π, της λεωφόρου Χαμιντιέ που αρχικά είχε κτιστεί για να εξυπηρετεί της ανάγκες της έφιππης τουρκικής Σχολής Χωροφυλακής μετατρέπεται το 1916 στο Νοσοκομείο του Ερυθρού Σταυρού.

Το 1922, μετά τη Μικρασιατική καταστροφή, ανακαινίζεται και εξοπλίζεται με δαπάνες της Έλενας Βενιζέλου και του ζεύγους Εμμανουήλ και Βιργινίας Τσουδερού και εγκαινιάζεται με την επωνυμία Κεντρικό Νοσοκομείο Προσφύγων.

Στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, το νοσοκομείο επιτάσσεται από τους Γερμανούς, οι οποίοι στον προαύλιο χώρο του νοσοκομείου κατασκευάζουν ένα πολεμικό καταφύγιο.

Το κομμάτι αυτό του χώρου ήταν και ένα από τα στοιχεία που ώθησε εκατοντάδες επισκέπτες του Open House να περιμένουν στην ουρά για να μπουν μετά από λίγη ώρα μέσα από μια στενή καταπακτή στα άδυτα του καταφυγίου.

Το χαμηλό ύψος του καταφυγίου μείωσε τον χρόνο και το κόστος κατασκευής, ενώ το πάχος των τειχών του το έκανε ασφαλές από πιθανές αεροπορικές επιθέσεις.

Στους τοίχους μιας εκ των αιθουσών του υπάρχουν ζωγραφισμένες με πράσινο χρώμα λέξεις που αναφέρονται στον Χίτλερ, τις οποίες όμως ούτε Γερμανοί δεν μπορούν να αποκωδικοποιήσουν ακόμα. Ακόμα υπάρχουν δύο ζωγραφιές στρατιωτών που κρατούν όπλα και ενέσεις, οι οποίες συμβολίζουν τα δύο είδη πολέμου: τον πόλεμο στα χαρακώματα και τον χημικό πόλεμο.

5. Πολυκατοικία στην Αγίας Σοφίας, δείγμα πρώτων πολυκατοικιών στην πόλη

Μετά από τη μεγάλη πυρκαγιά του 1917 στη Θεσσαλονίκη, η οποία έκαψε μεγάλο μέρος της πόλης, αλλά και την έλευση χιλιάδων προσφύγων από τη Μικρά Ασία το 1922, η Θεσσαλονίκη αντιμετωπίζει τεράστιο οικιστικό πρόβλημα.

Στην προσπάθεια του να στεγάσει όλους αυτούς ανθρώπους αλλά και να δώσει στην πόλη έναν αστικό σχεδιασμό, για να αντικαταστήσει το χάος που υπήρχε, ο Ελευθέριος Βενιζέλος προσλαμβάνει τον Ερνέστ Εμπράρ.

Ο ταλαντούχος Γάλλος της εποχής, που συνδύαζε τις ιδιότητες του αρχιτέκτονα, του αρχαιολόγου και του πολεοδόμου, παρέδωσε το σχέδιο της πόλης φτιαγμένο στα πρότυπα των μεγάλων ευρωπαϊκών πόλεων.

Με την εφαρμογή του σχεδίου, η Αγίας Σοφίας από δρόμο γεμάτο παραπήγματα και τρώγλες μετατρέπεται στην τρίτη φαρδύτερη λεωφόρο της Θεσσαλονίκης.

Με τον εξωραϊσμό της οδού, αρχίζουν οι πλούσιοι πολίτες της Θεσσαλονίκης και της Βορείου Ελλάδος να αγοράζουν οικόπεδα και να αναγείρουν τις πρώτες πολυκατοικίες.

Μια εξ’ αυτών βρίσκεται στην Αγ. Σοφίας 16 και έμεινε ανοιχτή για το διήμερο του Open House όπου ένα πλήθος επισκεπτών είχε την χαρά να ξεναγηθεί στο εσωτερικό της, να θαυμάσει τα διακοσμημένα ταβάνια της, την περίτεχνη σκάλα της εισόδου αλλά και την χειροποίητη ξυλόγλυπτή της πόρτα.

Μάλιστα, η συγκεκριμένη πόρτα αποτελεί την μεγαλύτερη ξυλόγλυπτη στη Θεσσαλονίκη και κατασκευάστηκε, όπως και οι περισσότερες της περιοχής, από τεχνίτες στη Σιάτιστα.

Η πολυκατοικία, έργο του Κωνσταντινουπολίτη αρχιτέκτονα Ευθύμιου Κοτζαμπασούλη είναι δείγμα νεοκλασικής αρχιτεκτονικής και χαρακτηρίζεται από τη συμμετρία που υπάρχει στον σχεδιασμό της. 

6. Σταθμός Μετρό Ν. Σ. Σταθμού

Εκτός από το παρελθόν, το κοινό του Open House έκανε μια βόλτα και στο μέλλον της Θεσσαλονίκης επισκεπτόμενο τον υπό κατασκευή σταθμό του μετρό δίπλα στον ΟΣΕ.

Οι επισκέπτες φόρεσαν τα μπλε τους κράνη και κατέβηκαν στην στοά του μετρό όπου είδαν την πλατφόρμα αλλά και τις σήραγγες του μετρό.

Ο σταθμός έχει μήκος 9,6 χιλιόμετρα ενώ μόλις ολοκληρωθεί θα μπορεί να φιλοξενεί 18.000 επιβάτες ανά ώρα και ανά κατεύθυνση.

Η καινοτομία που θα παρουσιάζει σε σύγκριση με το μετρό της Αθήνας είναι ότι στις πλατφόρμες θα υπάρχουν γυάλινα πετάσματα, τα οποία θα ανοίγουν μόνο μπροστά από τις πόρτες των συρμών όταν αυτοί φτάνουν στη στάση.

Μια ακόμα διαφορά με το μετρό της Αθήνας είναι ότι η πλατφόρμα των επιβατών, και όχι οι σήραγγες όπως στην πρωτεύουσα, έχει τοποθετηθεί στη μέση ενώ οι σήραγγες για τα τρένα βρίσκονται δεξιά και αριστερά της πλατφόρμας. Η διαφοροποίηση αυτή έγινε έτσι ώστε να αποφευχθεί πιθανή σύγκρουση μεταξύ των δύο οχημάτων.