Ξεφυτρώνουν στα κενά ανάμεσα σε οικοδομικά τετράγωνα πόλεων, είναι μικρά, συνήθως μικρότερα των 600 τμ, και προσφέρουν μια ανάσα πρασίνου στους κατοίκους των αστικών κέντρων.
Πρόκειται για τα πάρκα τσέπης.
Τα πάρκα τσέπης είναι μικροί χώροι-θύλακες πρασίνου που κατασκευάζονται τις περισσότερες φορές στα κενά μεταξύ πολυκατοικιών, δημιουργώντας έτσι πράσινες αστικές οάσεις. Έχουν χαρακτήρα καθαρά δημόσιο και απευθύνονται σε όλους τους πολίτες, με στόχο να τους προσφέρουν στιγμές ηρεμίας και απομόνωσης ενώ βρίσκονται στην καρδιά της πόλης.
Το κόστος της κατασκευής τους είναι μικρό, καθώς φιλοξενούνται σε αυτά λίγα δέντρα, λουλούδια και κάποια αντικείμενα, όπως παγκάκια και τραπέζια ενώ την ευθύνη τους αναλαμβάνουν συνήθως οι κάτοικοι σε συνεργασία με τις τοπικές αρχές.
Για όλα αυτά τους τα πλεονεκτήματα, τα πάρκα τσέπης αποτελούν την πρόταση των φοιτητών Σπήλιου Ηλιόπουλου και Νίκου Καλλίγα ως μέσο για την αστική αναγέννηση της Θεσσαλονίκης.
«Εμείς θέλουμε να πετύχουμε την αστική αναγέννηση και αναζωογόνηση. Έχουμε αντιληφθεί πως οι ριζικές παρεμβάσεις μεγάλης κλίμακας στη Θεσσαλονίκη αλλά και την υπόλοιπη Ελλάδα είτε λόγω της δυσμορφίας και δυσλειτουργικότητας των ελληνικών πόλεων είτε λόγω αδυναμίας, κωλυσιεργίας του κρατικού μηχανισμού είναι από πολύ δύσκολες έως ανέφικτες» δηλώνουν στη Voria.gr οι δύο φοιτητές του τμήματος Μηχανικών Χωροταξίας και Ανάπτυξης του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.
Για αυτόν τον λόγο, οι ίδιοι προτείνουν ένα μέτρο ήπιας παρέμβασης, όπως τα πάρκα τσέπης, τα οποία αν γίνουν σωστά και ενταχθούν αρμονικά στον ιστό της πόλης, μπορεί να αποτελέσουν μια λύση για μια πράσινη και περισσότερο βιώσιμη Θεσσαλονίκη.
«Το πάρκο τσέπης είναι γρήγορο, φτηνό, λειτουργικό και αναστρέψιμο σε περίπτωση ανάγκης. Αν λειτουργήσει σωστά, μετατρέπεται σε έναν ζωντανό, δημόσιο χώρο» υποστηρίζουν οι νέοι.
Οι δυσκολίες
Βεβαίως, δεν είναι όλα ρόδινα καθώς μια από τις βασικές δυσκολίες που μπορεί να συναντήσει η υλοποίηση των πάρκων είναι το ιδιοκτησιακό καθεστώς των αστικών κενών στα οποία μπορούν να δημιουργηθούν. Αν οι χώροι ανήκουν σε ιδιώτες, τότε η πραγμάτωση της ιδέας γίνεται δυσκολότερη.
Αναφορικά με τη χρηματοδότηση, τα περισσότερα παραδείγματα πάρκων τσέπης σε Αμερική και Ευρώπη χρησιμοποιούν την λεγόμενη DIY (Do it Yourself) πολεοδομία, όπου οι κατασκευές χαρακτηρίζονται από τον βραχυπρόθεσμο χαρακτήρα και την εύκολη τοποθέτηση τους με αποτέλεσμα να καθίστανται και οικονομικές.
Την κατασκευή και το κόστος τους αναλαμβάνουν ανάλογα με την περίπτωση μεμονωμένα άτομα, κάτοικοι, φορείς ή και η πολιτεία.
Η ιστορία των πάρκων τσέπης
Τα πάρκα τσέπης ξεκίνησαν από την Αμερική, τη δεκαετία του 60 από κατοίκους μεγάλων πόλεων, όπως η Νέα Υόρκη. Το μέτρο είχε τέτοια επιτυχία ώστε την ιδέα υιοθέτησε λίγο αργότερα και ο δήμος. Ένα από τα δημοφιλέστερα πάρκα τσέπης είναι το Paley Park στο Μανχάταν, το οποίο δημιουργήθηκε το 1967 ανάμεσα σε 2 ουρανοξύστες περίπου 30 ορόφων.
Βασικό ζητούμενα για την εύρυθμη λειτουργία των πάρκων τσέπης είναι να εντάσσονται αρμονικά στον χώρο και να συνάδουν με τις ανάγκες και το στυλ κάθε γειτονιάς. Γι΄ αυτό και ο σχεδιασμός τους αποτελεί ιδανικά μια συλλογική διαδικασία, στην οποία συμμετέχουν κάτοικοι, καταστηματάρχες και φορείς.
Εργαστήρι συμμετοχικού σχεδιασμού
Βασισμένοι στο σκεπτικό αυτό, οι δύο φοιτητές οργάνωσαν ένα εργαστήρι συμμετοχικού σχεδιασμού, στο οποίο συμμετείχαν περίπου 30 νέοι, κάτοικοι Θεσσαλονίκης. Οι συμμετέχοντες κλήθηκαν, μετά από μια παρουσίαση του τι είναι πάρκο τσέπης, να ανιχνεύσουν σημεία στο κέντρο όπου θα μπορούσαν να γίνουν τα πάρκα, να μοιραστούν τις ιδέες τους για το τι θα ήθελαν να έχουν τα πάρκα αυτά αλλά και να κάνουν μια μικρή συζήτηση με τους κατοίκους των περιοχών για το αν θα ήταν δεκτικοί σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο.
Κατά τη διάρκεια της έρευνας τους, οι νέοι εντόπισαν αρκετούς τέτοιους χώρους σε περιοχές όπως τα Λαδάδικα αλλά και η Βαλαωρίτου, ενώ κάποιοι εξ’ αυτών δήλωσαν ότι τόσο οι κάτοικοι όσο και οι καταστηματάρχες ήταν πολύ θετικοί στην ιδέα, λέγοντας μάλιστα ότι θα ήταν πρόθυμοι να βοηθήσουν στην κατασκευή και να συμμετέχουν στη διαχείριση του πάρκου.
Δέντρα, ξύλινα παγκάκια, υπερυψωμένες πλατφόρμες για συναυλίες, χώρους για προβολές ταινιών και μπάρες για skate ήταν κάποιες από τις ιδέες που ακούστηκαν στη διάρκεια του εργαστηρίου αναφορικά με την εφαρμογή και τη χρήση των πάρκων.
«Θες χώρους να αισθάνεσαι άνετα, όχι μόνο το πνίξιμο από τα κτήρια που υπάρχει ήδη. Χώρους, όπου θα μαζεύεται ο κόσμος! Και επειδή λόγω κρίσης δεν μπορείς να είσαι συνέχεια στα μαγαζιά, το να υπάρχουν ελεύθεροι χώροι όπου θα πηγαίνεις με την παρέα σου, θα κάθεσαι και θα μπορείς να ξεφεύγεις μες στην πόλη είναι το καλύτερο», δήλωσε αναφορικά με την ιδέα των πάρκων ο Κώστας Χατζής, 23χρονος φοιτητής που συμμετείχε στο εργαστήριο.
Στο ίδιο πνεύμα, η Αλεξία Τζιόγα υποστήριξε ότι τα πάρκα τσέπης είναι ένα ζωτικής σημασίας μέτρο για τη Θεσσαλονίκη και ανέξοδο.
«Στην βόλτα που κάναμε στην πόλη, οι πολίτες ήταν θετικά προδιατεθειμένοι. Το πρώτο βήμα έχει γίνει. Το θέμα είναι να συνεχίσουμε» ανέφερε η 28χρονη καθηγήτρια Αγγλικών.
Οι Νίκος Καλλίγας και Σπήλιος Ηλιόπουλος πραγματοποίησαν την έρευνα, την παρουσίαση και το εργαστήριο συμμετοχικού σχεδιασμού αναφορικά με τα πάρκα τσέπης στο πλαίσιο της διπλωματικής τους εργασίας για το τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας και Ανάπτυξης του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Την εργασία συνεπιβλέπουν η Αθηνά Γιαννακού και ο Παναγιώτης-Αρίων Χατζηπροκοπίου.