Skip to main content

Ο σκληρός Μάης του 1936 στη Θεσσαλονίκη και οι φόβοι για δικτατορία

Από Voria.gr
Το Μάιο του 1936, μια σημαντική χρονιά για τη χώρα, η Θεσσαλονίκη συγκλονίζεται από αιματηρά γεγονότα στη διάρκεια των διαδηλώσεων των καπνεργατών.

Το 1936 αποδείχθηκε σημαντική χρονιά τόσο για τη Θεσσαλονίκη, όσο και για την Ελλάδα, όπου στην 4 Αυγούστου επιβάλλεται η δικτατορία του Ιωάννη Μεταξά. Λίγους μήνες νωρίτερα, το Μάιο του 1936, η Θεσσαλονίκη συγκλονίζεται από αιματηρά γεγονότα στη διάρκεια των διαδηλώσεων των καπνεργατών. Μάλιστα, η συγκλονιστική φωτογραφία της μάνας που στη μέση της Εγνατίας θρηνεί πάνω από το άψυχο κορμί του γιού της που δημοσιεύθηκε στον Τύπο της εποχής ενέπνευσε τον Γιάννη Ρίτσο. Ο ποιητής έγραψε μέσα σε λίγες ημέρες τον «Επιτάφιο», που στις αρχές της δεκαετίας του 1960 μελοποίησε ο Μίκης Θεοδωράκης.

Μια εικόνα του πώς βίωσαν τα γεγονότα αυτά τα μέλη του ΕΒΕΘ αποτυπώνεται στη συνεδρίαση του ΔΣ του Επιμελητηρίου στις 16 Μαΐου 1936. Η άγνωστη αυτή μαρτυρία καταγράφεται στον τόμο για 100 χρόνια του ΕΒΕΘ. Η συνεδρίαση ξεκίνησε με τον πρόεδρο του Επιμελητηρίου Ζήση Βέρρου να εξηγεί τα ακόλουθα:

«Αυτή είναι η πρώτη συνεδρία μετά τα θλιβερά γεγονότα της 9ης Μαΐου. Εις την έκτακτον σύσκεψιν των Οργανώσεων της πόλεως μας, η οποία έλαβε χώραν εδώ την παρελθούσα Δευτέρα, δεν ήτο δυνατόν, λόγω της επικρατούσης ανωμαλίας και της διακοπής πάσης συγκοινωνίας, να ειδοποιηθή το Συμβούλιον. Όσοι είχον τηλέφωνα εις τας οικίας των, εκείνοι μόνο έλαβον γνώσιν της συσκέψεως και προσήλθον.

Το Επιμελητήριον από κοινού μετά των διαφόρων Οργανώσεων εν μέσω της απεριγράπτου οχλαγωγίας διά ψηφισμάτων και τηλεγραφημάτων προς την Κυβέρνησιν εζήτησεν την επιβολήν του Κράτους Νόμου. Έχομεν την εντύπωσιν ότι αι ενέργειαί μας αυταί επέφεραν μιαν μεταβολήν της καταστάσεως. Τόσον ο Γενικός Διοικητής όσον και ο Διοικητής του Γ' ΣΣ μας εξέφρασαν την ικανοποίησιν των. Προ της συσκέψεως των Οργανώσεων ο κ. Λούλης ιδών την αταξίαν και την απογοητευτικήν κατάστασιν ήτις εκυριάρχη εις τας οδούς, με κατέστησεν ενήμερον. Επειδή όμως δεν ήτο δυνατόν να συνέλθωμεν εδώ, συνεννοήθημεν όσοι ήτο δυνατόν τηλεφωνικώς και συνήλθαμεν εις τα Γραφεία της Διεθνούς Εκθέσεως, 6 περίπου μέλη και εκείθεν μετέβημεν εις τον κ. Υπουργόν τον οποίον εβεβαιώσαμεν ότι είμεθα παρά το πλευρόν της Κυβερνήσεως και εζητήσαμεν την επαναφοράν της Χωροφυλακής εις τα καθήκοντα της.

Κατεργασία μπασμά σε καπνομάγαζο της Θεσσαλονίκης (πηγή: Εβραικό Μουσείο Θεσσαλονίκης)

Όσον αφορά την οικονομικήν άποψιν του ζητήματος οι βιομήχανοι είναι διατεθειμένοι να την αντιμετωπίσουν με πάσαν ευμένειαν: είναι σύμφωνοι να ικανοποιήσουν τον εργατικόν κόσμον. Αλλά την πολιτικήν τοιαύτην ομοφώνως την κατεδικάσαμεν. Μέχρι του σημείου τούτου λήγουν αι ενέργειαι των Οργανώσεων. Περαιτέρω οφείλομεν ημείς να οργανωθώμεν ως αστοί ίνα αντεπεξέλθωμεν εις την κατάστασιν η οποία εδημιουργήθη και ήτις θα δημιουργηθή εις το μέλλον, εάν παραμείνωμεν όπως έχωμεν και αφεθώμεν εις τας δυνάμεις του Κράτους μόνον. Κρατούντες μίαν μοιρολατρικήν τακτικήν θα είμεθαδιά παν ενδεχόμενον άξιοι της τύχης μας. Το καθήκον των Οργανώσεων έληξεν, εναπόκειται τώρα εις ημάς ως άτομα πλέον να σκεφθώμεν.».

Σημαδιακή είναι η παρέμβαση στην ίδια συνεδρίαση του μετέπειτα προέδρου του ΕΒΕΘ στα δύσκολα χρόνια της Κατοχής Αλέξανδρου Κράλλη, ο οποίος έμμεσα κατηγορεί «μέρος πολιτευομένων οι οποίοι μας εκπροσωπούν εις το κοινοβούλιον, εάν ευρίσκονται σύμφωνοι με τας αστικάς αντιλήψεις να μας το δηλώσουν, διότι δεν είναι καθ' ολοκληρίαν ορθόν, πολιτευόμενοι και εκπρόσωποι του αστικού κόσμου να συνωμοτούν με τα αναρχικά στοιχεία... διότι εάν μεν ούτοι εμφορούνται από τοιαύτας αρχάς, τότε θα πρέπει ημείς να λάβωμεν νέα μέτρα».

Τελικά, όπως όλοι γνωρίζουμε, αυτά τα «νέα μέτρα» τα οποία προανήγγειλε ο Κράλλης ήρθαν στην Ελλάδα και στη Θεσσαλονίκη τρεις μήνες αργότερα από τον Ιωάννη Μεταξά.

* Στην κεντρική φωτογραφία στιγμιότυπο από τα γεγονότα της απεργίας των καπνεργατών το Μάιο του 1936 στη Θεσσαλονίκη (Συλλογή Γιάννη Μέγα).