Skip to main content

Η υποκρισία με τον Θερμαϊκό, το ραντεβού με το πλαγκτόν και οι λύσεις

Μελέτες επί μελετών, ευρωπαϊκά προγράμματα, χρηματοδοτήσεις, καινοτόμες μέθοδοι και μεγάλα έργα και ο Θερμαϊκός παραμένει ένας κόλπος σε... αποσύνθεση

Τα προβλήματα του Θερμαϊκού κόλπου είναι γνωστά. Τόσο, που ξέρουμε όλες τις πηγές ρύπανσής του με κάθε λεπτομέρεια. Κάθε χρόνο έχουμε το φαινόμενο της ερυθράς παλίρροιας, των ανοξυγονικών καταστάσεων, του «πράσινου χαλιού», του ευτροφισμού και πάει λέγοντας. Κι αυτά είναι «φυσικά» φαινόμενα, διότι έχουμε και ένα δυο επεισόδια ρύπανσης ετησίως...

Και κάθε χρόνο έχουμε όλο αυτό το πανηγυράκι των κατηγοριών και απολογιών για ένα οικοσύστημα για το οποίο κυριολεκτικά δεν κάνουμε το παραμικρό για να αντιμετωπίσουμε τις αιτίες, που το έχουν φέρει -εδώ και πολλές δεκαετίες- στο συγκεκριμένο χάλι.

Μελέτες επί μελετών, ευρωπαϊκά προγράμματα, χρηματοδοτήσεις, πιλοτικές εφαρμογές, καινοτόμες μέθοδοι και μεγάλα έργα και ο Θερμαϊκός παραμένει ένας κόλπος σε... αποσύνθεση.

Ο νεκρός κόλπος και η ανάσταση

Το χάλι των τελευταίων ημερών με το φυτοπλαγκτόν είναι ένα από τα επεισόδια στον προβληματικό αυτό κόλπο. Θυμίζω για όσους ξεχνούν εύκολα –και δυστυχώς είναι πολλοί- ότι ο Θερμαϊκός κάποτε είχε χαρακτηριστεί νεκρός κόλπος. Δεν είχε ζωή, ήταν γεμάτος με βαρέα μέταλλα, συνιστούσε ένα τοξικό σύστημα, με απίστευτα ρυπαντικά φορτία.

Ένα μεγάλο μέρος αυτών των προβλημάτων, που τα έβλεπαν δυστυχώς επί πολλά χρόνια, όσο αυτά συσσωρεύονταν και γιγαντώνονταν, μόνον «κάποιοι υπερευαίσθητοι, για τους οποίους τα πουλιά έχουν μεγαλύτερη αξία από τους ανθρώπους», λύθηκε όταν αποφάσισαν (ή καλύτερα βρήκαν εύκαιρο ευρωπαϊκό χρήμα) οι αρμόδιοι να λειτουργήσουν βιολογικό καθαρισμό. Ήταν τόσο ραγδαία η βελτίωση του Θερμαϊκού σε όλους τους ποιοτικούς δείκτες, που αναθαρρήσαμε όλοι και πιστέψαμε ότι λύθηκε ένα μεγάλο μέρος του προβλήματος.

Να υπενθυμίσω ότι δεν έχουμε ακόμη ολοκληρωμένη και πλήρη λειτουργία του βιολογικού καθαρισμού των αστικών λυμάτων της Θεσσαλονίκης... Υπολείπονται κάποια έργα, που ακόμη γίνονται...

Ο Θερμαϊκός λοιπόν αναστήθηκε, ειδικά μετά και το οριστικό κλείσιμο και τη μετεγκατάσταση των βυρσοδεψείων στη ΒΙΠΕΘ, επανεμφανίστηκαν ψάρια και φτάσαμε μέχρι να κολυμπούν και πολίτες στα νερά του στις ακτές της Θεσσαλονίκης... Θεαματική βελτίωση, παρά τις ελλείψεις.

Ακολούθησε μια περίοδος που φάνηκε ότι το ενδιαφέρον των τοπικών φορέων για τον Θερμαϊκό άρχισε να το συμμερίζεται και η κεντρική διοίκηση. Δημιουργήθηκαν δομές, έγιναν σοβαρότατες μελέτες εντοπισμού των πηγών ρύπανσης και μάθαμε όλοι για το πόση και ποια εισαγόμενη ρύπανση δέχεται από τα ποτάμια στα δυτικά της Θεσσαλονίκης ο κόλπος, μάθαμε τη ρύπανση που έρχεται από την Τάφρο 66 και τα κονσερβοποιεία γειτονικών νομών, ξέρουμε αναλυτικά τι φορτίο δέχεται από τον Ανθεμούντα και τα λύματα στα ανατολικά, είδαμε ιδίοις όμμασι τα λύματα από το Δενδροπόταμο, ξέρουμε πολύ καλά τη ρύπανση που προκαλείται από τη λειτουργία του λιμανιού και του αεροδρομίου... Σταματώ εδώ γιατί αν πάρω έναν έναν όλους τους ρυπαντές του Θερμαϊκού θα χρειαστώ μέρες.

Ήταν προφανές ότι αντιμετωπίζοντας –έστω μερικώς- το θέμα των αστικών λυμάτων του πολεοδομικού συγκροτήματος και τη μεγαλύτερη πηγή ρύπανσης της Μεσογείου, τα βυρσοδεψεία, η βελτίωση θα ήταν εμφανής και θεαματική. Μέχρι εκεί όλα καλά.

Μισές δουλειές

Συνέχεια όμως δεν υπήρξε. Μόλις είδαμε ότι ο Θερμαϊκός πήρε τα πάνω του, αφήσαμε κι αυτό το ζήτημα στη Θεία Πρόνοια και ξεχάσαμε όλες τις άλλες πηγές ρύπανσης. Έτσι, ο Θερμαϊκός συνεχίζει να δέχεται ρύπους (αλήθεια το σύστημα alert στα ποτάμια συνεχίζει να λειτουργεί;), συνεχίζει να μένει απροστάτευτος και για τα μάτια του κόσμου το μόνο που ουσιαστικά συνεχίζεται σε επίπεδο φροντίδας είναι οι επιφανειακοί καθαρισμοί κι αυτοί χάρις στις χορηγίες... Έτσι περιορίζεται σημαντικά η οπτική ή αισθητική ρύπανση στο παραλιακό μέτωπο της Θεσσαλονίκης, χωρίς αυτό βέβαια να σημαίνει κάτι για την κατάσταση του οικοσυστήματος. Πιο βαθιά ακόμη και το επιφανειακό σκουπίδι κάνει πάρτι...

Είναι σαφές ότι ο ευτροφισμός, τα φύκια, το φυτοπλαγκτόν, η ερυθρά παλίρροια κτλ. αποτελούν φυσικά φαινόμενα. Εμμέσως όμως είναι επιπτώσεις της κακής κατάστασης στην οποία βρίσκεται ο Θερμαϊκός, ο οποίος απέχει πολύ από το να χαρακτηριστεί καθαρή θάλασσα.

Η επόμενη μέρα

Το πρώτο που πρέπει να γίνει είναι να ολοκληρωθούν μια σειρά από παρεμβάσεις ουσιαστικού και οριστικού περιορισμού των πηγών ρύπανσης. Κι αυτό έχει να κάνει τόσο με τη ρύπανση από τα ποτάμια, όσο και με τη ρύπανση από το Δενδροπόταμο και τον Ανθεμούντα. Παρεμβάσεις τέτοιες πρέπει να γίνουν και μπορούν. Όπως επίσης να εφαρμοστεί και η νομοθεσία, διότι πέρα από κάτι by pass αγωγούς που συνεχίζουν σε κοινή θέα να χύνουν «μαυρίλα» στον όρμο της Θεσσαλονίκης, υπάρχουν και εγκαταστάσεις της ΕΥΑΘ, που μαθαίνω (σχετικές καταγγελίες έχουν γίνει ακόμη κι από δημάρχους) πως δεν λειτουργούν με σωστό τρόπο και προκαλούν επίσης ρύπανση... Επίσης, πρέπει να ολοκληρωθούν τα έργα για το βιολογικό καθαρισμό του συνόλου των αστικών λυμάτων της Θεσσαλονίκης προτού φτάσουν στο Θερμαϊκό και τα άλλα έργα της ΕΥΑΘ, που είναι προγραμματισμένα ή εκτελούνται ήδη, μαζί με μια σειρά από αντιπλημμυρικά έργα.

Και επίσης πρέπει κάποια στιγμή να επιβληθούν πρόστιμα και να γίνει σεβαστή μία αρχή ως αρμόδια για τον Θερμαϊκό και στην πράξη, όχι μόνο στα λόγια. Κι αυτή είναι η αρμόδια διεύθυνση του ΥΜΑ-Θ, που θα μπορούσε όλες αυτές τις μέρες να μετριάσει τον πανικό και τις ανοησίες που ακούστηκαν, με τεκμηριωμένη επιστημονική εξήγηση για το τι συμβαίνει και για το ποιος ευθύνεται, κι όχι να βολεύεται πίσω από το άκριτο μοίρασμα του αναθέματος των πολιτών και των «ειδικών».

Μέχρι όλα αυτά να γίνουν φαινόμενα όπως τα σημερινά θα συνεχιστούν και με την κλιματική αλλαγή μπορεί –όπως λένε επιστήμονες- να είναι και συχνότερα. Αντί να μας ξαφνιάζει το ετήσιο ραντεβού μας με το φυτοπλαγκτόν (πράσινο, κόκκινο, καφέ ή άσπρο για ποικιλία...) μήπως θα έπρεπε να μας εντυπωσιάζει η υποκρισία των κατηγόρων και η αδιαφορία των απολογούμενων;