του Κωνσταντίνου Ζέρβα*, kvzervas@gmail.com
Η 4η Απριλίου, μια ημερομηνία που μπορούμε πολύ εύκολα να θυμόμαστε, έχει καθιερωθεί ως η παγκόσμια Ημέρα Αδέσποτων Ζώων. Η ημερομηνία αυτή θεσμοθετήθηκε με πρωτοβουλία των ολλανδικών φιλοζωικών οργανώσεων από το 2010 και στοχεύει στην ευαισθητοποίηση της διεθνούς κοινότητας για την τύχη των 600 εκατομμυρίων αδέσποτων ζώων που υπολογίζεται ότι ζουν ανάμεσα μας και κατά κανόνα υπό άθλιες συνθήκες.
Η χώρα μας επέλεξε φέτος να «τιμήσει» το γεγονός, με την κατάθεση μιας πρότασης νόμου για τους κανόνες της κατοχής δεσποζόμενων (δηλ. κατοικίδιων) αλλά και τη διαχείριση του τεράστιου θέματος των αδέσποτων και τη λειτουργία φιλοζωικών οργανώσεων και Δήμων.
Η εικόνα είναι γνωστή σε όλους, όχι μόνο στη Θεσσαλονίκη, αλλά σχεδόν σ’ όλες τις πόλεις της Ελλάδας: Δεκάδες αδέσποτα σκυλιά διαβιούν στους δρόμους, λιάζονται σε πλατείες και πεζοδρόμια προκαλούν τη συμπάθεια μας ή ενίοτε τρομάζουν περαστικούς πεζούς, ποδηλάτες, μοτοσικλετιστές και οδηγούς αυτοκινήτων.
Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει και με έναν ενδεχομένως ακόμα μεγαλύτερο αριθμό γατιών, τα οποία αναζητούν καταφύγιο και προστασία από το κρύο και τη βροχή κάτω από αυτοκίνητα ή ψάχνουν για τροφή μέσα σε κάδους απορριμμάτων και προκαλούν τις νύχτες αίσθηση με τα… ερωτικά τους νιαουρίσματα.
Κανείς δεν μπορεί να υπολογίσει με βεβαιότητα τον αριθμό των αδέσποτων στη χώρα μας. Εκτιμάται ότι στην Ελλάδα ζουν περίπου 1,8 εκατομμύρια αδέσποτα σκυλιά και πάνω από δυο εκατομμύρια αδέσποτες γάτες, οι αριθμοί αυτοί ωστόσο κάθε άλλο παρά βέβαιοι θεωρούνται. Σε αυτά πρέπει να προστεθούν περίπου 750.000 «ιδιόκτητοι» σκύλοι, αλλά κι ένας εντελώς απροσδιόριστος αντίστοιχος αριθμός γατιών. Επίσης, καμία εκτίμηση δεν μπορεί να γίνει για τον αριθμό διαφόρων άλλων κατοικίδιων, από ωδικά πτηνά και χελώνες έως ινδικά χοιρίδια, και …σαύρες ή ερπετά! Οι εκτιμήσεις αναφέρουν ότι περίπου το 40% των ελληνικών νοικοκυριών έχουν κάποιο κατοικίδιο.
Οι αριθμοί αυτοί και μόνο δείχνουν ότι όποιοι νόμοι θεσπίζονται για τα ζώα συντροφιάς, ενδιαφέρουν άμεσα μια μεγάλη μερίδα του πληθυσμού με δεσποζόμενα ζώα και έμμεσα (λόγω των προβλημάτων που ενδέχεται να δημιουργούν τα αδέσποτα) μια ακόμη μεγαλύτερη πληθυσμιακή μερίδα. Πρόκειται για ένα σοβαρότατο θέμα λειτουργίας των οργανωμένων κοινωνιών μας.
Το νομοθετικό πλαίσιο υπάρχει, σε μεγάλο βαθμό όμως δεν εφαρμόζεται. Ούτε η πολιτεία, ούτε οι Δήμοι, ούτε και οι ιδιοκτήτες κατοικίδιων σέβονται διεθνείς πρακτικές αλλά και τις αρχές της φιλοζωίας. Το μεγάλο βάρος πέφτει σε οργανώσεις και μεμονωμένους συμπολίτες μας που δραστηριοποιούνται σε εθελοντική βάση και με πολλή μεγάλη φροντίδα αλλά και έξοδα.
Το αρμόδιο υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης ήρθε πρόσφατα να αντιμετωπίσει με τιμωρητική και εισπρακτική λογική το θέμα. Κάτω από τη γενικότερη κατακραυγή αναγκάστηκε να το αποσύρει άρον άρον από τη διαβούλευση με αποτέλεσμα να γίνει… ρεζίλι των σκυλιών! Το σχέδιο νόμου αποσύρθηκε γιατί:
- Η κυβέρνηση ακολούθησε φοροεισπρακτική λογική (της έχει γίνει συνήθειο άλλωστε), καθώς αύξανε το λογαριασμό για τους ιδιοκτήτες των ζώων. Αυτοί, αντί να ανταμειφθούν για τα φιλοζωικά τους αισθήματα, επιβαρύνονται ακόμα περισσότερο από τα προβλεπόμενα μέτρα και τιμωρούνται.
- Μετέφερε όλο το βάρος της εφαρμογής του νόμου στους Δήμους χωρίς να προσφέρει τα ανάλογα «εργαλεία», και συνεπώς με αβέβαια αποτελέσματα, καθώς γνωρίζουμε από πρώτο χέρι τις αδυναμίες της τοπικής αυτοδιοίκησης τόσο σε προσωπικό, όσο και σε πόρους αλλά και σε ό,τι αφορά στην κατάλληλη υλικοτεχνική υποδομή.
Οι Δήμοι πολύ δύσκολα μπορούν να ανταποκριθούν στην αντιμετώπιση του προβλήματος των αδέσποτων. Το 2011, όταν ανέλαβα την Αντιδημαρχία Περιβάλλοντος, και Ποιότητας Ζωής μου ανατέθηκε το αντικείμενο των αδέσποτων ζώων και διαπίστωσα ότι στο Δήμο Θεσσαλονίκης δεν υπήρχε καμία πολιτική για τα αδέσποτα και κανένας απολύτως σχετικός πόρος! Ολο το βάρος, μέχρι τότε, έπεφτε στις φιλοζωικές οργανώσεις, τα μέλη των οποίων είναι πραγματικοί… ήρωες. Και να φαντασθείτε ότι ο Δήμος (λόγω του Ζωολογικού Κήπου) είναι από τους ελάχιστους στη χώρα που διαθέτει κτηνιατρική υπηρεσία!
Σε μια προσπάθεια επίλυσης του προβλήματος των αδέσποτων, είχα προτείνει τότε, να καταβάλουν οι δημότες στο λογαριασμό της ΔΕΗ ένα ευρώ το χρόνο ως σχετικό δημοτικό τέλος. Πρόκειται για ένα ποσό που κάθε νοικοκυριό θα μπορούσε εύκολα να καταβάλει (σκεφθείτε τι πληρώνουμε αντίστοιχα για την ΕΡΤ!). Με αυτό τον τρόπο θα συγκεντρώνονταν περίπου 200.000 ευρώ το χρόνο, που θα αποτελούσε ένα καλό κουμπαρά για το Δήμο μας, για κάθε Δήμο αντίστοιχα. Επιπλέον θα έβαζε την υπηρεσία αυτή στην κατηγορία των ανταποδοτικών τελών, που δίνει αυτόματα τη δυνατότητα στο Δήμο να προσλαμβάνει εξειδικευμένο προσωπικό (θα άνοιγαν έτσι και νέες θέσεις εργασίας), να αποκτά όλο το σχετικό εξοπλισμό (τσιπάκια, κολάρα, φάρμακα, τροφές) και να εξασφαλίζει τις υπηρεσίες (στειρώσεις, αποθεραπείες, περίθαλψη). Εψαχνα με αγωνία τον πρώτο καιρό να στρατολογήσω προσωπικό από τις υπηρεσίες Πρασίνου και Καθαριότητας, να βρω οχήματα από το στόλο του Δήμου (που ούτε απορριμματοφόρα δε διέθετε). Να μη μιλήσω για το δαπανηρό εξοπλισμό που καλύφθηκε τον πρώτο χρόνο από δωρεές. Δυστυχώς, ενώ η πρόταση αυτή είχε υπερψηφιστεί ομόφωνα από το Δημοτικό Συμβούλιο, στη συνέχεια απορρίφτηκε από τη γνωστή γραφειοκρατία του Ελληνικού Δημοσίου Λογιστικού.
Καταφέραμε πάντως σύντομα να οργανώσουμε ομάδα για την περισυλλογή, αποπαρασίτωση, τσιπάρισμα και καταγραφή των αδέσποτων. Παράλληλα, προχωρήσαμε σε σύμβαση με την κτηνιατρική υπηρεσία του ΑΠΘ για την ιατρική φροντίδα και στείρωση των αδέσποτων και με ξενώνα για τη φιλοξενία παραβατικών ζώων, ή αυτών που χρήζουν φροντίδας. Προχωρήσαμε το θέμα της υιοθεσίας. Ακόμη και πιλοτικές δημόσιες τουαλέτες σκύλων σε πάρκα είχαμε τοποθετήσει!
Κοντολογίς, με απλές και χαμηλού κόστους κινήσεις υψηλής απόδοσης, μπορούμε να έχουμε άμεσα πολύ θετικά αποτελέσματα. Δεν αρκούν όμως αυτές και μόνο. Η κυβέρνηση διατείνεται ότι δε θα αργήσει να επαναφέρει το νομοσχέδιο που απέσυρε, αφού πρώτα επανεξετάσει ορισμένες επίμαχες διατάξεις, που προκάλεσαν τόσες αντιδράσεων.
Οι Δήμοι όταν δεν μπορούν να μαζέψουν τα σκουπίδια, να συντηρήσουν τους ελεύθερους χώρους, να ασφαλτοστρώσουν τους δρόμους πώς θα προχωρήσουν στη διαχείριση αυτού του θέματος αν δεν τους δοθούν πόροι και δυνατότητα εξειδικευμένων προσλήψεων και συνεργασιών; Ενώ θα πρέπει να φροντίσουν και για τη δημιουργία ειδικών χώρων για την απαραίτητη άσκηση και συνεύρεση τους. Τη δημιουργία και λειτουργία των απαραίτητων καταφυγίων αδέσποτων, κάτι που αποτελεί νομική υποχρέωση αλλά κανένας Δήμος δεν έχει ακόμη αποκτήσει.
Η αναγνώριση του ρόλου των φιλοζωικών οργανώσεων μέσω δημιουργίας μητρώου αλλά και των ελέγχων θα πρέπει να τις καταστήσει θεσμικούς εταίρους στην διαχείριση του θέματος. Ακόμη και η χρηματοδότηση τους θα πρέπει να εξετασθεί καθώς η παρέμβαση τους μπορεί να είναι άμεση και αποτελεσματική. Είναι ανεπίτρεπτο σε μια σύγχρονη κοινωνία να απομονώνεται η κοινωνία των πολιτών ή να ποινικοποιείται η φιλοζωική στάση. Σκεφθείτε να γινόταν το ίδιο και με τη φιλανθρωπία;
Το μεγαλύτερο όμως μερίδιο ανήκει στους ιδιοκτήτες των ζώων. Μην ξεχνάμε ότι τα αδέσποτα κάποτε υπήρξαν ή είναι απόγονοι δεσποζόμενων ζώων. Δε θα ζούσαν ανάμεσα μας αν δεν τα είχαμε φέρει εμείς σ’ αυτό το περιβάλλον. Επομένως οι κάτοχοι κατοικίδιων θα πρέπει να τηρούν βασικούς κανόνες. Η απόκτηση κατοικιδίου σημαίνει δια βίου συνύπαρξη. Να θεσπιστεί με αυτηρότητα το καθεστώς ιδιοκτησίας και σε περίπτωση εγκατάλειψης ζώου ο ιδιοκτήτης του θα πρέπει να εντοπίζεται άμεσα και να τιμωρείται. Όπως και ο σεβασμός της καθαριότητας των δημόσιων χώρων. Και δυστυχώς χωρίς την επιβολή της τιμωρίας όπου και σε όσους δεν τηρούν τους νόμους και την τάξη δεν μπορεί να δημιουργηθεί η αντίστοιχη παιδεία και συμπεριφορά.
Καλό θα ήταν λοιπόν η πολιτεία να «αφουγκραστεί» την κοινωνία και τις φιλοζωικές οργανώσεις και αυτή τη φορά, αντί να περιοριστεί σε ανούσια πυροτεχνήματα και σε τιμωρητικές πολιτικές, να προτείνει λύσεις και να νομοθετήσει μέτρα που θα στοχεύουν στην ουσία του προβλήματος και που θα «λύνουν τα χέρια» των φορέων οι οποίοι σηκώνουν το κύριο βάρος στην αντιμετώπιση του προβλήματος.
Η φιλοζωία δεν είναι πολυτέλεια. Η παρουσία ενός τετράποδου μέλους στην οικογένεια και στην κοινωνία μας, όταν γίνεται με τους σωστούς κανόνες, μόνο ευεργετικά αποτελέσματα μπορεί να έχει. Με αυτές τις σκέψεις και προτάσεις ας γιορτάσουμε λοιπόν τη σημερινή μέρα των αδέσποτων ζώων, με την ευχή μια μέρα να καταργηθεί γιατί οι πραγματικοί μας φίλοι δεν μπορούν να ζουν εγκαταλειμμένοι στο δρόμο.
*Ο Κωνσταντίνος Ζέρβας είναι Πολ. Μηχανικός και Δημοτικός Σύμβουλος Δήμου Θεσσαλονίκης