του Δημοσθένη Παπαδάτου-Αναγνωστόπουλου
Είναι θλιβερό ν’ ακούς τον Πάνο Καμμένο να καθησυχάζει ότι η εμπλοκή του ΝΑΤΟ στο προσφυγικό τάχα «θα λύσει οριστικά το θέμα της μετανάστευσης». Όχι μόνο γιατί ως υπουργός Εθνικής Άμυνας γνωρίζει ότι εδώ δεν μιλάμε για «μετανάστες», αλλά για πρόσφυγες. Ούτε μόνο γιατί το ΝΑΤΟ δεν θα λύσει το προσφυγικό, όπως δεν το έλυσαν μέχρι σήμερα οι φράχτες, τα στρατόπεδα ή η Frontex· όσο οι άνθρωποι κινδυνεύουν, θα μετακινούνται.
Aν είναι χυδαίο να καθησυχάζεις την ελληνική κοινωνία ότι χάρη στο ΝΑΤΟ θα σταματήσουν να έρχονται πρόσφυγες στην Ευρώπη, είναι γιατί το θέμα δεν είναι να βρεθεί μια οποιαδήποτε «πρακτική λύση»: αν ήταν έτσι, η Ευρώπη ξέρει καλά από το παρελθόν της πόσο δραστική λύση υπήρξε η ναζιστική Τελική Λύση. Το θέμα, λοιπόν, είναι άλλο: γιατί η Ευρώπη προτιμά έναν πραγματικό πόλεμο εναντίον των προσφύγων, προκειμένου να σώσει την εμφανώς αποτυχημένη πολιτική της στο προσφυγικό. Γιατί είναι καλύτερο να εκβιάζεται σήμερα η Ελλάδα ότι θα αποβληθεί από τη Σένγκεν, και κυρίως, γιατί είναι προτιμότερος ένας πόλεμος στα σύνορα και με ελληνική συμμετοχή (με πολεμικά πλοία, πλαστικές σφαίρες, φράχτες, αστυνομία και στρατό), από τη νόμιμη μετακίνηση και την υποδοχή των προσφύγων στην Ευρώπη;
Το ερώτημα αφορά αυτούς που αποφασίζουν. Το να μη θέλουν τους πρόσφυγες οι ευρωπαίοι νεοναζί, είναι κατανοητό: γι’ αυτούς το θέμα είναι η προστασία του ευγενούς ευρωπαϊκού αίματος, εξού και η προπαγάνδα τους (π.χ. για τους υποτιθέμενους βιασμούς γυναικών από πρόσφυγες), αργά ή γρήγορα γελοιοποιείται. Το να μη θέλουν τους πρόσφυγες οι ευρωπαίοι Άνθιμοι, είναι εξίσου λογικό: φοβούμενοι την «ισλαμοποίηση» της Ευρώπης περισσότερο από τις αμαρτίες τους, οι φρουροί της Χριστιανικής Ευρώπης νομίζουν ότι υπερασπίζονται κάποιον ανώτερο δυτικό πολιτισμό – τον ίδιο που, εκτός από το Διαφωτισμό, πρόσφερε στην ανθρωπότητα αποικιοκρατίες και Ολοκαύτωμα. Το μείζον, όμως, στο προσφυγικό δεν είναι η «ακραία» ή η «ταυτοτική» Δεξιά. Το μείζον είναι ο πολιτικός χώρος δεξιά και αριστερά του Κέντρου· με ποια κριτήρια παίρνει τις αποφάσεις του στο προσφυγικό;
Για το χώρο αυτό, είναι προφανές ότι η υποδοχή των προσφύγων στην Ευρώπη απαιτεί μια μεγάλη αναδιανομή που θα χρηματοδοτούσε την εξασφάλιση της σίτισης, της στέγασης, της περίθαλψης και της εκπαίδευσής τους. Η αντιπροσφυγική πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης εγγυάται ότι αυτή η ζωτικά αναγκαία αναδιανομή δεν θα συμβεί ποτέ – ακόμα κι αν, ρητορικά, ο λόγος είναι η «ασφάλεια» των χωρών υποδοχής.
Συμβάλλοντας στη διαχείριση του προσφυγικού με στρατιωτικούς όρους, η ελληνική κυβέρνηση προσχωρεί, έστω εκβιαζόμενη, στον ίδιο κανόνα. Γι’ αυτό και η διατήρηση του φράχτη στον Έβρο ή η επαναλειτουργία των στρατοπέδων κράτησης. Γι’ αυτό και η προσπάθεια, από κοινού με την Ε.Ε., να πειστεί η Τουρκία να δεχτεί ακόμα περισσότερους πρόσφυγες – ενώ στο έδαφός της έχει ήδη 2,5 εκατομμύρια, ενώ το σύστημα ασύλου της είναι άθλιο, κι ενώ ο πόλεμος που διεξάγει με Κούρδους και αντικαθεστωτικούς δεν επιτρέπει επ’ ουδενί να θεωρείται «ασφαλής τρίτη χώρα». Η γραμμή, ωστόσο, είναι απλή: μακριά από την Ελλάδα και την Ευρώπη, κι ας πάνε όπου θέλουν.
Και τι να έκανε η Ελλάδα, μια μικρή χώρα διαλυμένη από την κρίση, εν μέσω εκβιασμών των «εταίρων»; Τι να έκανε, αφού προφανώς αδυνατεί να στεγάσει όσους πρόσφυγες έρχονται μέσω Τουρκίας; Ας το πούμε εξαρχής: οι προηγούμενες κυβερνήσεις πορεύτηκαν στο προσφυγικό κάνοντας παράνομες επαναπροωθήσεις – η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ πορεύτηκε απλά χωρίς σχέδιο για την υποδοχή των προσφύγων. Το σχέδιο αυτό δεν θα υποκαθιστούσε φυσικά τις ευρωπαϊκές ευθύνες: καμία χώρα δεν μπορεί να ανταποκριθεί μόνη της μπροστά σε τέτοιες ροές. Ένα τέτοιο σχέδιο, όμως, θα προφύλασσε την κυβέρνηση από το να υλοποιεί μια αδιέξοδη πολιτική, που συμβαίνει να είναι η ακριβώς αντίθετη από αυτήν που διακήρυξε.
Η κυβέρνηση σύρεται (και) στο προσφυγικό, από μια Ευρώπη που δαπανά δισεκατομμύρια ευρώ για μηχανισμούς επιτήρησης των συνόρων της, και που στην πράξη ακυρώνει ακόμα και το δικό της φθινοπωρινό πρόγραμμα μετεγκατάστασης προσφύγων: αυτό που προέβλεπε τη μετακίνηση 160.000 μέσα σε δύο χρόνια, ενώ ζήτημα είναι αν μέχρι τώρα έχουν μετακινηθεί 500. Η αντιμετώπιση των «διακινητών» ή της «τρομοκρατίας» είναι απλά η πρόφαση. Το θέμα είναι άλλο.
Δεν ξέρω αν ισχύουν οι φήμες ότι ο Αλέξης Τσίπρας πήρε ανταλλάγματα στο ασφαλιστικό ή στο χρέος για να επιτρέψει στο ΝΑΤΟ να κυνηγά πρόσφυγες μαζί με τη Frontex στο Αιγαίο. Μπορούμε όμως να πούμε με βεβαιότητα ότι στο προσφυγικό η ιστορία επαναλαμβάνεται – και ότι πρόκειται και πάλι για τραγωδία. Την πρώτη φορά, η απειλή ήταν «θα σας κόψουμε τη ρευστότητα και θα βγείτε από την Ευρωζώνη»· για να μη συμβεί, πήγαμε στο τρίτο Μνημόνιο – οι εκβιασμοί όμως δεν έπαψαν ποτέ ίσαμε εδώ. Τη δεύτερη φορά, η απειλή ήταν «θα σας κλείσουμε τα σύνορα και θα βγείτε από τη Σένγκεν»· για να μη συμβεί, φτάσαμε να ζητάμε από το ΝΑΤΟ να κυνηγάει πρόσφυγες. Ακόμα και έτσι, οι εκβιασμοί εξακολουθούν. Η υποδοχή των προσφύγων, βλέπετε, απαιτεί άλλου τύπου διαχείριση της κρίσης από τη συνταγή της λιτότητας: απαιτεί ευρωπαϊκή συνεργασία για μια μεγάλης κλίμακας αναδιανομή. Είναι αντί γι’ αυτήν που η Ευρωπαϊκή Ένωση προτιμά να κινείται όλο και πιο ακροδεξιά. Αυτό είμαστε υποχρεωμένοι να το σταματήσουμε.
*Ο Δημοσθένης Παπαδάτος - Αναγνωστόπουλος είναι μέλος του Συντονιστικού της Δικτύωσης για τη Ριζοσπαστική Αριστερά