Το πρωί του Σαββάτου, σε ένα βενζινάδικο που βρίσκεται στην περιοχή ανάμεσα στο νοσοκομείο Άγιος Παύλος και τον Φοίνικα, μια τυπική ελληνική οικογένεια –ένας μπαμπάς, μία μαμά και δύο παιδιά μεταξύ 8 και 11 ετών- παρακολουθούσαν πέντε – έξι Πακιστανούς που είχαν «πέσει» με τα μούτρα πάνω στο αυτοκίνητό τους και το καθάριζαν για λίγα ευρώ, μέσα – έξω- σε ελάχιστα λεπτά. Με το νερό να εκτοξεύεται με πίεση, τον αέρα επίσης και τις βούρτσες και τα ξεσκονόπανα να κινούνται ταχύτατα με ανθρώπους που έδειχναν να ξεχειλίζουν ένταση. Κανονικό χάζι. Οι τέσσερις –ανάμεσά τους δύο παιδιά- έμοιαζαν σα να παρακολουθούν σινεμά ή τηλεόραση. Τόσο αφοσιωμένοι ήταν.
Λίγες ημέρες πριν, το καθιερωμένο ανά πενταετία βάψιμο του σπιτιού της οικογένειας, είχαν αναλάβει τρεις Αλβανοί ελαιοχρωματιστές, που έρχονταν νωρίς το πρωί κι έφευγαν λίγο πριν να βασιλέψει ο ήλιος. Μερικές εβδομάδες πριν σε επίσκεψη ενός οικογενειακού φίλου από την Βέροια τα ίδια παιδιά είχαν μάθει ότι στον εύφορο κάμπο της περιοχής τα νόστιμα και ζουμερά ροδάκινα μάζευαν μόνο Βούλγαροι, Ρουμάνοι και κάτι λίγοι Σκοπιανοί εργάτες γης. Οι εταιρείες και οι συνεταιρισμοί της περιοχής δεν έβρισκαν Έλληνες για το μάζεμα, παρά το ότι έψαχναν και στη Θεσσαλονίκη, απ’ όπου έβαζαν δωρεάν λεωφορείο πρωί και απόγευμα.
Αυτές οι εικόνες και οι πληροφορίες είναι καθημερινές και εύκολα προσβάσιμες σε όλους –κυρίως στα μικρά παιδιά, τους αυριανούς ενήλικες- στη σημερινή Ελλάδα. Αλλά και την Ελλάδα των προηγούμενων χρόνων. Στα χρόνια της σύγχρονης πολύχρονης ύφεσης και της υψηλής ανεργίας –πάνω από 20% και ανάμεσα στους νέους πάνω από 40%- στη χώρα μας τις περισσότερες από τις σκληρές, χειρωνακτικές δουλειές εξακολουθούν να τις κάνουν οι ξένοι. Όπως ακριβώς συνέβαινε στις δεκαετίες του 1990 και του 2000, στα χρόνια της ανάπτυξης και του πλούτου.
Ως γνωστόν η εργασία στην Ελλάδα έχει πολλές ερμηνείες. Είναι όρος πολυδιάστατος. Για κάποιους η δουλειά είναι δουλεία. Για κάποιους άλλους είναι ελευθερία. Επίσης, μπορεί ο θυμόσοφος ελληνικός λαός να λέει ότι «καμία δουλειά δεν είναι ντροπή», αλλά δεν είναι όλες οι δουλειές για να παιδιά μας, που σπουδάζουν για να πάρουν πτυχία και μεταπτυχιακά, ώστε να βρουν κάτι που να τους ταιριάζει. Κατά προτίμηση κάτι σε μάρκετινγκ και διοίκηση επιχειρήσεων, τις οποίες επιχειρήσεις ασφαλώς έχουν στήσει κάποιοι άλλοι. Μέχρι τότε το χαρτζιλίκι του μπαμπά και η κρυφή ενίσχυση από την χιλιοπετσοκομμένη σύνταξη του παππού φτάνει και περισσεύει για τις βόλτες. Άλλωστε η ζωή διαχρονικά είναι… μικρή και αναλόγως την εποχή καλό είναι να προσαρμόζεται στο δόγμα «λίγο κρασί, λίγο θάλασσα και τ’ αγόρι μου». Ας μη ξεχνάμε, άλλωστε, ότι οι Έλληνες είναι από τη φύση τους έξυπνοί και ικανοί, φτιαγμένοι για μεγάλα πράγματα, όπως αποδεικνύουν οι επιτυχίες όσων αποφάσισαν να φύγουν στο εξωτερικό.
Την ίδια πάνω κάτω περίοδο σαν κι αυτή που διανύουμε, δηλαδή το καλοκαίρι, στις ΗΠΑ τα «αμερικανάκια», που ως γνωστόν δεν τα κόβει και πολύ – πολύ, μόλις τελειώσουν τα μαθήματα στο κολλέγιο ή το πανεπιστήμιο στρώνονται στη δουλειά. Ό,τι να 'ναι, εκεί πράγματι η δουλειά δεν είναι ντροπή. Ανεξαρτήτως οικονομικής κατάστασης, κοινωνικής τάξης και σπουδών. Όσοι δεν βρίσκουν κάτι να κάνουν –από σερβιτόροι και μεταφορείς, μέχρι μάνικα στο βενζινάδικο και οτιδήποτε άλλο- φαντάζουν ως αξιοπερίεργα όντα. Σε μια κοινωνία κουμπωμένη απόλυτα με την οικονομία τα λεφτά για τις διακοπές πρέπει να κερδηθούν και όχι να χαριστούν. Κι έτσι βρίσκονται δίπλα δίπλα να ιδρώνουν, να πίνουν καφέ στο πόδι σε χάρτινο ή πλαστικό ποτήρι και να αγχώνονται σε κάθε τρύπα που νοείται ως εργασία νέοι άνθρωποι -άσπροι, μαύροι, κίτρινοι, ισπανόφωνοι και ασιάτες. Ο φοιτητής πληροφορικής ποτίζει κήπους και κουρεύει γκαζόν. Ο υποψήφιος για την ιατρική σχολή κουρεύει σκυλάκια. Ένας τελειόφοιτος νομικής φτιάχνει σάντουιτς κι ένας μεταπτυχιακός φοιτητής στην πυρηνική φυσική πλένει αυτοκίνητα. Αλλά εκεί είναι Αμερική. Μια χώρα μακρινή, που έχει καταφέρει να βάλει ολόκληρο τον πλανήτη να χορεύει στον δικό της ρυθμό. Με τις επιστήμες, με την τεχνολογία, με τα όπλα, με το σινεμά, με το δολάριο, τελικά με τη δουλειά. Αλλά και να επιβάλλει σε όλες τις ισχυρές χώρες να χρηματοδοτούν τη δική της ανάπτυξη, αγοράζοντας ομόλογα και διακρατώντας το ιλιγγιώδες δημόσιο χρέος της στα θησαυροφυλάκιά τους. Ενώ εδώ είναι Ευρώπη, νότια Ευρώπη και Μεσόγειος, που ως γνωστόν «γέννησε τους Θεούς, τον ίδιο το Χριστό». Εδώ είναι Ελλάδα, λίκνο του Ευρωπαϊκού πολιτισμού. Για πολλούς ανάμεσά μας εδώ είναι Βαλκάνια, δεν είναι παίξε γέλασε.