Skip to main content

Θεσσαλονίκη, η πόλη που έβλεπε τα τρένα να περνούν

Η πόλη δείχνει σε αυτή τη φάση να «πληρώνει» ακριβά τον αιωνίως δεύτερο ρόλο της και να μην αξιοποιεί καθόλου τα πλεονεκτήματα μιας «δεύτερης πόλης».

Παράδειγμα 1ο:

Στα μέσα της δεκαετίας του 1990, όταν η παγκόσμια ιστορία γύριζε σελίδα με τεκτονικές επιπτώσεις στην ευρύτερη Νοτιοανατολική Ευρώπη, ο Σύνδεσμος Βιομηχανιών Βορείου Ελλάδος σε συνεργασία με το Ελληνοαμερικανικό Επιμελητήριο και άλλους φορείς ξεκίνησε να διοργανώνει στη Θεσσαλονίκη το Βαλκανικό Forum, που είχε στο επίκεντρο τις επιχειρηματικές ευκαιρίες στην περιοχή και στο οποίο συμμετείχαν πολιτικοί ηγέτες, ακαδημαϊκοί, οικονομικοί παράγοντες  και  επιχειρηματίες από την Ελλάδα και τις χώρες της περιοχής.  Το Forum διοργανώθηκε δυναμικά για μερικά χρόνια με στόχο για εξελιχθεί σε ένα μικρό Νταβός για τη Νοτιοανατολική Ευρώπη, καθώς η Θεσσαλονίκη (υποτίθεται ότι) διεκδικούσε το ρόλο του επίκεντρου της ευρύτερης περιοχής. Κάποια στιγμή το Forum ατόνισε, μετά σταμάτησε και τα τελευταία χρόνια επανέκαμψε από τον ΣΒΒΕ ως Summit, με σαφώς πιο περιορισμένες προσδοκίες.

Τις τελευταίες ημέρες πραγματοποιήθηκε το Forum των Δελφών, στην ιστορική περιοχή που βρισκόταν στην αρχαιότητα το θρυλικό μαντείο. Στην 3η του μόλις διοργάνωση η εκδήλωση των Δελφών κατάφερε να εξελιχθεί σε κορυφαίο επικοινωνιακό γεγονός, με τη συμμετοχή 400 ομιλητών και 1500 επισκεπτών από την Ελλάδα και το εξωτερικό, ανάμεσά τους κορυφαίοι πολιτικοί, επιχειρηματίες, παράγοντες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και άλλων διεθνών οργανισμών. Ήδη το ελληνικό Νταβός αποτελεί μια πραγματικότητα, που χτίζει γρήγορα τον δικό του μύθο, επ’ ωφελεία –μεταξύ άλλων- μιας τουριστικά υποβαθμισμένης περιοχής τις τελευταίες δεκαετίες. Μόνο συγχαρητήρια αξίζουν σε όσους οραματίστηκαν και υλοποιούν το Forum των Δελφών.  

Παράδειγμα 2ο:

Στα τέλη αυτής της εβδομάδας, από 10 έως 12 Μαρτίου, πραγματοποιείται στο εκθεσιακό κέντρο Metropolitan Expo, που βρίσκεται πλησίον του αεροδρομίου της Αθήνας, η φετινή FOOD EXPO. Μόλις στην 5η διοργάνωση η έκθεση τροφίμων και ποτών, που διοργανώνει η εταιρία Forum, κατάφερε να είναι η μεγαλύτερη του κλάδου στη Νοτιοανατολική Ευρώπη και ταυτόχρονα η ταχύτερα αναπτυσσόμενη έκθεση τροφίμων και ποτών στον κόσμο. Το κυριότερο όμως είναι ότι η συγκεκριμένη έκθεση απασχολεί με θετικό τρόπο τις επιχειρήσεις του κλάδου, οι περισσότερες εκ των οποίων λειτουργούν στη Β. Ελλάδα. Ασφαλώς πρόκειται για εξαιρετικό επίτευγμα.

Στον αντίποδα, η Διεθνής Έκθεση Τροφίμων και Ποτών (ΔΕΤΡΟΠ) της ΔΕΘ - Helexpo που αισίως με διάφορες μορφές έχει φτάσει το 2018 στην 27η διοργάνωση κινείται μάλλον σε ρηχά νερά και απασχολεί πολύ λιγότερο τις επιχειρήσεις του κλάδου.               

Τα δύο αυτά παραδείγματα δεν είναι τα μοναδικά για τις ιδέες, τις δυνατότητες και τις ευκαιρίες που ξεκινούν από τη Θεσσαλονίκη και στην πορεία χάνονται ή… μετακομίζουν. Είναι όμως χαρακτηριστικά, διότι και στη μία και στην άλλη περίπτωση η Θεσσαλονίκη βρισκόταν στο επίκεντρο της θεματολογίας τους, ενώ οι σχετικές προσπάθειες είχαν ξεκινήσει δεκαετίες πριν και είχαν το χρόνο να ωριμάσουν, κάτι που δε συνέβη. Το γιατί το Forum του ΣΒΒΕ δεν εξελίχθηκε σε Νταβός της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, όπως κατ’ επανάληψη είχε ειπωθεί και γιατί η ΔΕΤΡΟΠ δεν κατάφερε να συντονιστεί με τον πολύ δυναμικό στη Βόρεια Ελλάδα παραγωγικό κλάδο των τροφίμων και ποτών είναι κάτι που καλό θα ήταν να απαντηθεί από τους παράγοντες της πόλης. Όπως καλό είναι να γίνουν συνείδηση οι λόγοι που η Θεσσαλονίκη τις τελευταίες δεκαετίες χάνει αναπτυξιακές ευκαιρίες και συμβιβάζεται με την οικονομική υπανάπτυξη. Μήπως και η εμπλοκή ιδιωτών στα μεγάλα λιμάνια της χώρας από τη Θεσσαλονίκη δεν επιχειρήθηκε το 2007 – 208 χωρίς αποτέλεσμα; Έτσι φτάσαμε στο σημείο η ιδιωτικοποίηση της ΟΛΘ ΑΕ να γίνεται το 2018, δέκα χρόνια μετά την εγκατάσταση της Cosco στον Πειραιά!

Σίγουρα το συντηρητικό προφίλ της πόλης δημιουργεί μια αβεβαιότητα έναντι των καινούριων πραγμάτων. Ως αποτέλεσμα πολλές ενδιαφέρουσες πρωτοβουλίες ξεκινούν με ενθουσιασμό, αλλά δεν υπάρχει η απαιτούμενη πίστη και επιμονή. Ίσως η υπερβολική –σχεδόν αποκλειστική- εμπλοκή των φορέων και του δημοσίου να μην επιτρέπει σε δυνάμεις του ιδιωτικού τομέα με προσήλωση στο στόχο της επιτυχίας και της κερδοφορίας να ανθίσουν. Το βέβαιο είναι ότι η Θεσσαλονίκη χρειάζεται έναν ισχυρό ανανεωτικό άνεμο για να αναπνεύσει δημιουργικά. Κυρίως χρειάζεται να βγουν στο προσκήνιο δικοί της άνθρωποι, αν υπάρχουν. Ο συγχρωτισμός των θεσμικών φορέων της πόλης και των δημοσίων οργανισμών με την κεντρική εξουσία τις ευνουχίζει, όταν δεν τις ακυρώνει. Εν ολίγοις η Θεσσαλονίκη δείχνει σε αυτή τη φάση να «πληρώνει» ακριβά τον αιωνίως δεύτερο ρόλο της (στο Βυζάντιο, στην Οθωμανική αυτοκρατορία, στο νεοελληνικό κράτος) και να μην αξιοποιεί καθόλου τα πλεονεκτήματα μιας «δεύτερης πόλης», που σε όλο τον ανεπτυγμένο κόσμο είναι μια μικρή πρωτεύουσα, χωρίς την αυστηρή παρουσία του κράτους που επιδεικνύει την ισχύ του (κτίρια, υπουργεία, αρμοδιότητες κ.λπ.) στην πρωτεύουσα. Επίσης, η Θεσσαλονίκη δεν μπορεί να κεφαλαιοποιήσει την διαπολιτισμικότητα που εμπεριέχεται όχι απλώς στην κουλτούρα και τον πολιτισμό της, αλλά στο ίδιο της το αίμα λόγω ιστορίας.

Είναι χαρακτηριστικό ότι πριν από μερικούς μόλις μήνες ο καθηγητής Γεωγραφίας του πανεπιστημίου της Σορβόνης Γιώργος Πρεβελάκης μιλώντας στη Voria.gr είχε σημειώσει μεταξύ άλλων τα ακόλουθα, που οφείλουμε να μην τα ξεπεράσουμε, αλλά τουλάχιστον να τα σκεφτούμε: «Για τη Θεσσαλονίκη το ένα θέμα είναι η γεωγραφική θέση. Το άλλο είναι πως τοποθετείται ανάμεσα στα παγκόσμια οικονομικά ρεύματα. Εάν βρίσκεται στην περιφέρεια ή στο κέντρο. Το τρίτο στοιχείο, ίσως το σημαντικότερο, είναι ποιοι έχουν τη διακυβέρνηση αυτής της θέσης. Αναγκαστικά σε μια κοινωνία είναι η ελίτ. Οι άνθρωποι που σκέφτονται. Έχει μεγάλη σημασία να υπάρχει μια δυναμική ομάδα που βλέπει μπροστά και μπορεί να διαχειριστεί αυτή την ευκαιρία. Ή εάν -αντίθετα με αυτό- η περιοχή είτε υπόκειται σε μια άλλη δύναμη –στην περίπτωση της Θεσσαλονίκης στην Αθήνα και στην κεντρική εξουσία του ελληνικού κράτους-, είτε βλέπει τα πράγματα κατά τρόπο προσοδοθηρικό. Δηλαδή δεν επιλέγει να κουραστεί με τα δύσκολα, αλλά ενδιαφέρεται για την πρόσοδο, το ποσοστό που θα εισπράξει. Αυτή είναι η κακή έννοια μιας ελίτ, που σκέφτεται μόνο τη δική της άνεση, χωρίς να ενδιαφέρεται για την ευρύτερη περιοχή. Αυτά είναι τα σοβαρά πολιτικά προβλήματα που κάνουν τη διαφορά. Η Θεσσαλονίκη, λόγω των εξελίξεων του 20ου αιώνα, βρέθηκε αποστερημένη από ελίτ. Η ελίτ της Οθωμανικής Θεσσαλονίκης ήταν μικτή, ήταν ισχυρή λόγω του ότι η πόλη ήταν ισχυρό πνευματικό κέντρο, που έδωσε πολλά κινήματα. Κατόπιν η Θεσσαλονίκη περιθωριοποιήθηκε μέσα σε ένα ελληνικό κράτος, το οποίο φοβόταν τη Βόρεια Ελλάδα εξαιτίας των προβλημάτων με τους βόρειους γείτονες. Επομένως «στέγνωσε» από την άποψη της ελίτ. Οι καινούριες δυναμικές δίνουν την ιδέα ότι θα πρέπει να ανασυγκροτηθεί μια ελίτ στη Θεσσαλονίκη. Ούτως ή άλλως οι παλιές ελίτ «φεύγουν». Πρέπει να βγουν καινούριες, οι οποίες θα προκύψουν από ανθρώπους που σήμερα είναι 20, 30, 40 χρονών. Ένα νέο κύμα ελπίζω ότι θα έρθει, αλλά μπορεί και να μην έρθει».