της Αλεξίας Καλαϊτζή
Ασφυκτικά γεμάτο ήταν χθες το βράδυ το Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης για τα εγκαίνια της έκθεσης της Γιόκο Όνο που σηματοδότησαν την έναρξη των 51ων Δημητρίων.
Ήδη από νωρίς το απόγευμα μια τεράστια ουρά από κόσμο σχηματίσθηκε έξω από το Μουσείο, καθώς πολλοί ήταν αυτοί που έσπευσαν να εξασφαλίσουν μια θέση για την πρώτη performance της Γιόκο Όνο στην Ελλάδα, «Κομμάτι Ουρανού για τον Ιησού Χριστό».
Ωστόσο, καθώς η αίθουσα ήταν περιορισμένων θέσεων, λίγοι ήταν αυτοί που κατάφεραν να πάρουν στα χέρια τους το μαγικό χαρτάκι και να παρακολουθήσουν την πολυαναμενόμενη παράσταση.
Αν και είχε γίνει γνωστό από το Φεστιβάλ ότι η 83χρονη εικαστικός δεν θα μπορούσε να παραστεί στα εγκαίνια, αρκετοί ήλπιζαν μέχρι τελευταίας στιγμής πως θα τη δουν στη σκηνή της αίθουσας του μουσείου να συμμετέχει στην performance που η ίδια εμπνεύστηκε.
Τελικά οι θεατές αρκέστηκαν στο βίντεο που προβλήθηκε με την Γιόκο Όνο, η οποία χαιρέτησε το κοινό της Θεσσαλονίκης και εξήγησε το σκεπτικό πίσω από κάθε έργο της: «Χαίρομαι πολύ που η δουλειά μου παρουσιάζεται στο Φεστιβάλ των Δημητρίων και που θα έχετε τη δυνατότητα να συμμετάσχετε σε ορισμένα έργα μου. Νιώθω πως έρχεστε πιο κοντά στα έργα μου, όταν συμμετέχετε. Αυτό είναι το στιλ μου, ξέρετε...».
Στο τέλος του μηνύματος της, η Γιόκο Όνο εξέφρασε την αγάπη της στη χώρα μας, λέγοντας «Ελλάδα, σε αγαπώ. Η οικογένεια μου, πάντα σε αγαπούσαμε».
Η performance
Στη διάρκεια της παράστασης, άντρες και γυναίκες ντυμένοι στα μαύρα ανέβηκαν στη σκηνή και άρχισαν να τυλίγουν τους 14 μουσικούς και τον μαέστρο που είχαν αρχίσει ήδη να παίζουν, με τεραστιες λωρίδες λευκής γάζας.
Σταδιακά, οι μαυροντυμένοι ηθοποιοί κάλυψαν τα μάτια, το πρόσωπο, τα χέρια και τα πόδια των μουσικών, εμποδίζοντας τους να παίξουν. Καθώς τα λεπτά κυλούσαν, η μουσική τους γινόταν ολοένα πιο βαριά και μελαγχολική.
Στο τέλος, οι μουσικοί, καλυμμένοι ολοσχερώς με λευκή γάζα, αδυνατούσαν πλέον να συνεχίσουν και το μόνο που ακουγόταν ήταν διάσπαρτες νότες.
Στο μήνυμα της, η Γιόκο Όνο ανέφερε πως έμπνευση της για το έργο αποτέλεσε ο μουσικός John Cage, τον οποίο καλλιτέχνες στην Αμερική αποκαλούσαν Ιησού Χριστό (Jesus Christ), παραλλάσοντας τα αρχικά του ονόματος του, JC.
Μετά το τέλος της παράστασης, οι επισκέπτες περιηγήθηκαν στις αίθουσες του μουσείου για να παρατηρήσουν τα έργα τέχνης της Γιόκο Όνο. Οι επισκέπτες κοιτούσαν άλλοτε με απορία και άλλοτε με θαυμασμό τα έργα και πολλοί ήταν οι τολμηροί που ακολούθησαν τις οδηγίες της Όνο και συμμετείχαν σε αυτά, αναπτύσσοντας μια διαδραστική σχέση μαζί τους.
Την προσοχή των περισσοτέρων τράβηξε άμεσα το κεντρικό έργο της έκθεσης, «Ex-it». Για τις ανάγκες του έργου, εγκαταστάθηκαν στον πρώτο όροφο του μουσείου 100 ξύλινα φέρετρα, από τα οποία ξεφύτρωναν ελαιόδεντρα. Τις τελευταίες πέντε ημέρες της έκθεσης, οι επισκέπτες θα κληθούν να σπάσουν 50 από τα υπάρχοντα φέρετρα, συμμετέχοντας σε ένα εικαστικό παιγνίδι - νίκη της ζωής. Στη βραδιά των εγκαινίων όμως, αυτό που έκαναν οι περισσότεροι ήταν απλώς να ποζάρουν δίπλα τους για να βγάλουν... selfies.
Στο έργο, «Add colour painting (refugee boat version)», οι επισκέπτες κλήθηκαν να χρησιμοποιήσουν τα πινέλα και την μπλε μπογιά που υπήρχε στο χώρο για να ζωγραφίσουν ή να γράψουν το μήνυμα τους πάνω σε μια βάρκα που χρησιμοποίησαν πρόσφυγες για να διασχίσουν το Αιγαίο. Οι παρευρισκόμενοι δεν δίστασαν να αφήσουν το δικό τους μήνυμα ενώ η λέξη και το σύμβολο της ειρήνης πρωτοστάτησαν.
Αντίστοιχα, στο έργο «Wish Trees», οι συμμετέχοντες έγραψαν τις ευχές τους σε κομμάτια από χαρτί και τις κρέμασαν στις ελιές που υπήρχαν στην αίθουσα του μουσείου.
«Καθώς επιδιορθώνεις τον καθρέφτη, σκέψου ότι επιδιορθώνεις τον κόσμο». Αυτό ήταν το μήνυμα της Γιόκο Όνο στο έργο της «Κομμάτι για διόρθωμα (καθρέφτες)». Όσοι συμμετείχαν στο έργο, όφειλαν να κολλήσουν τα κομμάτια ενός σπασμένου καθρέφτη, κατασκευάζοντας τον ξανά.
Στο ίδιο πνεύμα, στο έργο της «Sky Event» η καλλιτέχνιδα παρότρυνε τους επισκέπτες να ανέβουν στις σκάλες που είχαν τοποθετηθεί στο κέντρο αίθουσας του μουσείου και να φανταστούν ότι έρχονται κοντά στον ουρανό.
Στο χώρο της έκθεσης φιλοξενείται και το έργο «Touch Piece», το οποίο αποτελείται από ένα σκοτεινό δωμάτιο στο οποίο μπαίνουν οι επισκέπτες και προσπαθούν μέσω της αφής να ανακαλύψουν όσους ανθρώπους βρίσκονταν μαζί τους στο χώρο.
Η τελετή έναρξης των Δημητρίων πραγματοποιήθηκε παρουσία του δημάρχου Γιάννη Μπουτάρη, της αντιδημάρχου Πολιτισμού και πολλών εκπροσώπων φορέων πολιτισμού της πόλης.
«Σήμερα άλλαξε η μορφή όλων των Δημητρίων, με αυτή τη συμβολική πράξη μέσα από μια καλλιτέχνιδα που δεν θα πρέπει να τη δούμε μόνο ως εικαστικό. Και αυτό γιατί το έργο της έχει ένα λόγο, μια σχέση με την κοινωνία, είναι έργο ακόμα και πολιτικό, θα μπορούσαμε να πούμε. Κατά συνέπεια δείχνει το χαρακτήρα που θέλουμε να έχει το φεστιβάλ. Να είναι ένα φεστιβάλ σύγχρονο, να είναι ένα φεστιβάλ που απαντάει στις προκλήσεις και στην κατάσταση της κοινωνίας που το φιλοξενεί, ένα φεστιβάλ διαδραστικό, ένα φεστιβάλ που εμπλέκει νέους και παλαιότερους καλλιτέχνες», τόνισε στη Voria.gr η αντιδήμαρχος Πολιτισμού Έλλη Χρυσίδου για την έκθεση της Γιόκο Όνο στα Δημήτρια.