Σήμερα θα ήθελα να απασχολήσω με μια ιδέα, ένα πείραμα για τη Θεσσαλονίκη, που δεν έγινε ποτέ κι ας προοιωνιζόταν μια τεράστια αλλαγή για την «καρδιά» της πόλης, με επίκεντρο την πιο εμπορική και πολυσύχναστη οδό, την Τσιμισκή. Αλλαγή θεαματική, η οποία περιλαμβάνει όλα όσα σκέφτονται όσοι καθημερινά διέρχονται βασανιστικά τον κεντρικότερο άξονα της πόλης, και τα οποία δεν είναι καθόλου τιμητικά για όλους όσοι έχουν αρμοδιότητες, κεντρικά και τοπικά.
Πριν από επτά χρόνια, η τότε υπουργός ΠΕΧΩΔΕ, Τίνα Μπιρμπίλη, παρουσίαζε το φιλόδοξο project «Θεσσαλονίκη 2012», το οποίο βασιζόταν σε μια λογική βιώσιμης ανάπτυξης μιας τελματωμένης από πολλές απόψεις μεγαλούπολης. Το 2010 παρουσιάστηκε το σχέδιο εν όψει του 2012, ενός έτους σταθμού για τη Θεσσαλονίκη, αφού συνέπιπταν η συμπλήρωση 100 χρόνων από την απελευθέρωση της πόλης και 15 χρόνων από την Πολιτιστική Πρωτεύουσα.
Αυτό το project βασίστηκε στο νέο Ρυθμιστικό Σχέδιο που θα αποκτούσε η Θεσσαλονίκη και στην αναβάθμιση του ρόλου του Οργανισμού Ρυθμιστικού Θεσσαλονίκης, που αν και είχε προσφέρει εξαιρετικές υπηρεσίες, μελέτες και ιδέες για την πόλη έπεσε θύμα της «μόδας» των ετών που ακολούθησαν και ήταν από εκείνους τους λίγους οργανισμούς, που καταργήθηκαν για να δείξουν κάποιοι ότι όντως υπάρχουν στην Ελλάδα πολλοί άχρηστοι οργανισμοί, τους οποίους ακριβοπληρώνουμε, χωρίς να προσφέρουν.
Αλήθεια είναι αυτό, αλλά αντί να βάλουν «λουκέτο» σε οργανισμούς που ασχολούνται με το κοραλομπορντοροδοκόκκινο χρώμα της παπαρούνας, την ακράτεια της μύγας και την τερηδόνα στα τσιντσιλά, με άφαντους υπαλλήλους και χρυσούς μισθούς, η «μόδα» καταδίκασε τον ΟΡΘ και στέρησε τη Θεσσαλονίκη από έναν φορέα μοναδικό σε επίπεδο παραγωγής μελετών, ιδεών, προτάσεων, αλλά και παραγωγής ουσιαστικού έργου για την προστασία του δομημένου και αδόμητου περιβάλλοντος.
Η κουβέντα για τον ΟΡΘ έγινε στο χρόνο της και δεν ωφελεί κανέναν να κλαίμε πάνω στις στάχτες του. Κάνω την αναφορά για να υπενθυμίσω ότι επιστήμονες και άνθρωποι που να νοιάζονται τόσο πολύ για τη Θεσσαλονίκη και να το δείχνουν μέσα από το έργο τους δεν υπάρχουν πολλοί και προσωπικά γνωρίζω πολλούς που πέρασαν από το συγκεκριμένο οργανισμό. Αναφέρω μόνο το παράδειγμα του Παναγιώτη Σταθακόπουλου (και συγνώμη από τους υπόλοιπους), ο οποίος ήταν πρόεδρος του ΟΡΘ εκείνη την εποχή και βασικός συντελεστής της κατάρτισης του σχεδίου «Θεσσαλονίκη 2012».
Τις προτάσεις εκείνου του σχεδίου ακόμη τις συζητούμε και ορισμένες τις υλοποιούμε στην πόλη. Μία εξ αυτών όμως παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, καθώς αφορά στην οδό Τσιμισκή, την οποία όλοι εξαιρούν από βελτιωτικούς σχεδιασμούς, διότι είναι, ακόμη και με τις συσσωρευμένες παθογένειές της, η πιο αξιοπρεπής οδική αρτηρία (όχι ως δρόμος που εξυπηρετεί την κυκλοφοριακή ροή...) στο κέντρο της Θεσσαλονίκης.
Η πρόταση στο «Θεσσαλονίκη 2012» για την οδό Τσιμισκή προέβλεπε μια ανάπλαση ιδιαίτερου τύπου. Ανάπλαση που στόχευε στο μετασχηματισμό του οδικού άξονα, μεταξύ Διαγωνίου και Βενιζέλου, όπως αναφέρουν οι συντάκτες του σχεδίου.
Η Τσιμισκή μετατρεπόταν «στον κύριο εμπορικό δρόμο ήπιας κυκλοφορίας στο κέντρο της πόλης» και θα διέθετε «μόνο δυο λωρίδες κυκλοφορίας οχημάτων (λεωφορεία ΟΑΣΘ και ταξί), χωρίς παρόδια στάθμευση, με μεγάλα πεζοδρόμια, μικρά υπαίθρια καθιστικά και ποδηλατόδρομο δυο κατευθύνσεων».
Σε πολλούς αυτή η προοπτική για την Τσιμισκή ίσως φαντάζει αδιανόητη. Θυμίζω πόσο αδιανόητη φάνταζε η πεζοδρόμηση της Αριστοτέλους, που ήταν δρόμος διπλής κυκλοφορίας ή πιο πρόσφατα η (ακόμη... κολοβή) πεζοδρόμηση της Αγ. Σοφίας...
«Η μετατροπή της Τσιμισκή σε οδό ήπιας κυκλοφορίας εντάσσεται στην εφαρμογή πρακτικής ήπιας κινητικότητας στον αστικό χώρο, στην αποθάρρυνση χρήσης του ΙΧ στις κεντρικές περιοχές της πόλης και την ενθάρρυνση της κίνησης μέσων μαζικής μεταφοράς», τόνιζαν οι συντάκτες του «Θεσσαλονίκη 2012».
Οι επιστήμονες τόνιζαν ότι πρέπει να προηγηθεί μελέτη των επιπτώσεων στην κυκλοφορία, αναζήτηση των βέλτιστων προσεγγίσεων για τη διάχυση των επιπτώσεων των ΙΧ που κινούνται με κατεύθυνση από ανατολικά προς δυτικά και διάλογος με τον δήμο και τους φορείς της πόλης. Διότι ως πρόταση τότε και μόνο που ακούστηκε ήρθε σε ορισμένους νταμπλάς...
Έτσι κι αλλιώς η υιοθέτηση μιας τέτοιας λύσης για το κέντρο της πόλης, προκειμένου αυτό να γίνει πιο βιώσιμο, ακόμη πιο ελκυστικό και κυρίως ανθρώπινο και σύγχρονο, προαπαιτεί πολλές περισσότερες αλλαγές κι όχι μόνο στην Τσιμισκή.
«Θα εξεταστεί η αλλαγή συσχετισμού των μονοδρομήσεων των παράλληλων δρόμων και ενδεχομένως η διαφορετική διευθέτηση των κατευθύνσεών τους και των οδεύσεων των λεωφορείων. Επίσης θα αντιμετωπιστεί προσεχτικά η εξυπηρέτηση των κατοίκων της περιοχής κατά μήκος του άξονα, καθώς και των οχημάτων τροφοδοσίας», καθησύχαζαν οι επιστήμονες.
Σε μια πόλη όμως που όλοι οραματίζονται το ίδιο έγχρωμο όνειρο, αλλά όταν αναλαμβάνουν εξουσία στα χέρια τους τα πάντα γκριζάρουν και το όνειρο γίνεται εφιάλτης διαχειριστικός (και μόνο), τέτοιες γενναίες αλλαγές γρήγορα ξεχνιούνται. Όλοι βολεύονται σε καταστάσεις όπως η σημερινή, επειδή τους φοβίζει ότι μπορεί η νέα κατάσταση είτε να τους ξεβολέψει, είτε να χειροτερέψει τα πράγματα.
Με τέτοιες λογικές όμως δεν θα έπρεπε να κάνουμε το παραμικρό και να παραδώσουμε την πόλη στη φθορά της στασιμότητας. Αν το αποδεχόμαστε...
«Ο συνδυασμός ζωντανού εμπορικού δρόμου υπερτοπικής αξίας με εύκολη κινητικότητα και ελκυστικές εξυπηρετήσεις περιπάτου και αναψυχής, θα προσδώσει χαρακτηριστικά τοπόσημου. Το έργο θα αποτελέσει την αφετηρία για την εφαρμογή νέων καλών πρακτικών που αναβαθμίζουν τον πολιτισμό της καθημερινότητάς μας. Θα επιλεγεί προσεχτικά ο χρόνος έναρξης της ρύθμισης και θα εξεταστεί πειραματική εφαρμογή για διάστημα δύο μηνών», έλεγαν στο σημείωμά τους οι συντάκτες του «Θεσσαλονίκη 2012».
Δυστυχώς όμως ούτε για «δυο μήνες πειραματικά» δεν μπορούμε σ' αυτή την πόλη να δοκιμάσουμε μια πρόταση και να δούμε εάν έχει θετικά ή αρνητικά αποτελέσματα, ώστε είτε να υλοποιήσουμε ένα τόσο σημαντικό έργο ή να το εγκαταλείψουμε οριστικά. Τόλμη δεν υπάρχει ούτε για δοκιμές κι ας την πίστεψαν πολλοί –κατά δήλωσή τους- αυτή την παρέμβαση τότε... Εδώ ακόμη παλεύουν να βρουν λύση για τις πιάτσες των ταξί στο κέντρο θα μου πεις...