Το 1915 ο Ζοζέφ Γκοντέ, ένας Γάλλος στρατιώτης περίπου στα 20 του χρόνια, πατάει για πρώτη φορά το πόδι του στην άγνωστη μέχρι τότε για αυτόν Θεσσαλονίκη.
Ο νεαρός άντρας περνάει περίπου έναν χρόνο στην πόλη των Βαλκανίων που τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, φιλοξενούσε τα συμμαχικά στρατεύματα και τον Νοέμβριο του 1916 σκοτώνεται μαζί με άλλους 29 άντρες στη Σλίβιτσα, της τότε Σερβίας και νυν ΠΓΔΜ.
Περίπου έναν αιώνα μετά από εκείνη την ημέρα, στη Θεσσαλονίκη θα βρεθεί η δισέγγονη του, Stehanie Trouillard, η οποία ως βραβευμένη Γαλλίδα δημοσιογράφος θα αναλάβει να διηγηθεί την ιστορία του που με τόσο κόπο ανακάλυψε μπροστά στο διψασμένο κοινό του Γαλλικού Ινστιτούτου.
Η ιστορία του προπάππου της που τυχαία ανακάλυψε επηρέασε σημαντικά την επαγγελματική πορεία της Γαλλίδας ρεπόρτερ του France 24 καθώς στάθηκε αφορμή να αρχίσει να ψάχνει όχι μόνο για το μέλος της οικογένειας της αλλά και για την ιστορία των Γάλλων στρατιωτών που πολέμησαν στο λεγόμενο Μέτωπο της Ανατολής.
Η αρχή της έρευνας
«Ο πατέρας μου ξεκίνησε να κάνει το γενεαλογικό δέντρο της οικογένειας. Έτσι βρήκε μια ιστοσελίδα του υπουργείου Εθνικής Άμυνας όπου είναι αναρτημένα τα αρχεία του στρατού και πληκτρολόγησε το επίθετο της μητέρα μου. Εκεί ανακαλύψαμε μια καταχώρηση στο όνομα του αδελφού του προπάππου μου» αναφέρει η Stephanie μιλώντας στη Voria.gr για το πώς ξεκίνησε η περιπέτεια αυτή της ανακάλυψης. Στα αρχεία της ιστοσελίδας, η οικογένεια έμαθε πρώτη φορά πως ο συγκεκριμένος άνθρωπος είχε πεθάνει στη Σλίβιτσα.
«Μου φάνηκε περίεργο πως ένας άνθρωπος που γεννήθηκε σε ένα μικρό χωριό στη Βρετάνη πέθανε στη Σλίβιτσα. Και έτσι άρχισα να ψάχνω για τον στρατό που πέρασε από αυτά τα μέρη», σημειώνει.
Η ρεπόρτερ αρχίζει να εντρυφεί στην ιστορία του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου όταν το υπουργείο που είναι υπεύθυνο για τους πεσόντες μαχητές, γνωρίζοντας την ενασχόλησή της, την προσεγγίζει και την προσκαλεί σε ένα 4ήμερο ταξίδι κατά το οποίο θα επισκέπτονταν με μια αντιπροσωπεία την Ελλάδα, τη Ρουμανία, τη Σερβία και την ΠΓΔΜ.
«’Ηταν απίστευτο το ότι ενώ έκανα έρευνα για τον προπαππού μου, μου πρότειναν αυτό το ταξίδι», λέει. Στη διάρκεια του ταξιδιού επισκέπτεται το νεκροταφείο στο Μοναστήρι, για το οποίο είχε μάθει ότι ήταν θαμμένοι πολλοί Γάλλοι στρατιώτες και το οποίο απέχει 30 χιλιόμετρα από τη Σλίβιτσα πιστεύοντας ότι εκεί θα βρει το μνήμα του προπάππου της. «Όταν πήγα ζήτησα από τον πρέσβη στα Σκόπια τη λίστα με τα ονόματα των Γάλλων στρατιωτών που ήταν θαμμένοι εκεί. Παρότι δεν βρήκα το όνομα του παππού μου, βρήκα ένα παρόμοιο όνομα το οποίο δεν αντιστοιχούσε σε κανέναν άλλον στρατιώτη», διηγείται. Η ίδια, δεδομένου το ότι ήταν σύνηθες τότε να γίνονται λάθη στα ονόματα λόγω της ταχύτητας με την οποία θάβονταν οι νεκροί, θεωρεί πως ο παππούς της έχει θαφτεί εκεί.
«Ήταν πολύ έντονη στιγμή γιατί ήμουν η πρώτη από το σόι που επισκεπτόμουν τον τάφο. Κανένας δεν είχε επισκεφθεί το μνήμα του για 100 χρόνια», περιγράφει.
Αυτά συμβαίνουν το 2015. Την επόμενη χρονιά, η Stephanie πηγαίνει ξανά στο Μοναστήρι αυτή τη φορά μαζί με τους γονείς της και τον πρέσβη και κάνουν μνημόσυνο στον τάφο ακριβώς εκατό χρόνια από τότε που πέθανε ο πρόγονος της, δηλαδή στις 13 Νοεμβρίου 2016. «Η φόρτιση ήταν μεγάλη», σημειώνει προσθέτοντας πως παρόλο που η μητέρα της δεν είχε ακούσει για αυτόν τον άνθρωπο και δεν το είχε γνωρίσει ποτέ, άρχισε να κλαίει.
Επηρεασμένη από την ιστορία του προπάππου της, η Stephanie επί έναν χρόνο διηγούνταν την ιστορία του μέσω twitter, αναβιώνοντας τα βήματά του με τη βοήθεια του ημερολογίου του τάγματος στο οποίο ανήκε και το οποίο χρησιμοποιούσε ως αρχείο αλλά και μέσω άλλων στοιχείων, όπως καρτ ποστάλ και χαρτών.
Η περιπέτεια αυτής της έρευνας την επηρεάζει και ως δημοσιογράφο καθώς αρχίζει με ρεπορτάζ της να ρίχνει φως στην όχι και τόσο γνωστή μέχρι τώρα ιστορία του γαλλικού στρατού που πέρασε από το Μέτωπο της Ανατολής
«Στη Γαλλία διδασκόμαστε και μιλάμε για τις μεγάλες μάχες του Α’ ΠΠ, όπως η μάχη της Βερντέν (σσ μεγάλη μάχη που έγινε μεταξύ γαλλικού και γερμανικού στρατού στη γαλλική πόλη Βερντέν), αλλά δεν μιλάμε για τα μέτωπα της Ελλάδας. Δουλεύοντας στο France 24 που είναι ένα διεθνές μέσο είχα την ευκαιρία να προβάλω τα όσα έγιναν στο μέτωπο της Θεσσαλονίκης», τονίζει.
Η Stephanie, η οποία έχει πάνω από εκατό καρτ ποστάλ της περιόδου εκείνης από τη Θεσσαλονίκη, αναφέρει πως στη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου όσοι Γάλλοι έμειναν πίσω στη Γαλλία πίστευαν πως όσοι είχαν πάει στη Θεσσαλονίκη περνούσαν ζωή χαρισάμενη.
«Οι στρατιώτες έστελναν τότε πολλές καρτ ποστάλ, οι οποίες ήταν τόσο όμορφες που οι Γάλλοι είχαν την εντύπωση πως οι στρατιώτες καλοπερνούσαν. Οι κάρτες έδιναν την αίσθηση της Ανατολής: ωραία τοπία, αρχαία, ωραίες γυναίκες», σημειώνει η Γαλλίδα ρεπόρτερ διευκρινίζοντας ωστόσο πως η πραγματικότητα για τους περισσότερους στρατιώτες ήταν πολύ διαφορετική καθώς η γαλλική στρατιά τότε αντιμετώπιζε ασθένειες, πολλές κακουχίες και κρύο. «Κάποιοι από αυτούς δεν κατάφεραν ποτέ να ξαναγυρίσουν στα σπίτια τους».
«Η πόλη είναι όμορφη αλλά έχει πολλούς Εβραίους, Τούρκους και Έλληνες»
Όπως ανέφερε στην παρουσίαση της η δημοσιογράφος από τη Νάντη, δεν έχει σταματήσει να ψάχνει και άλλα στοιχεία για τη ζωή του προπάππου της και παράλληλα των άλλων στρατιωτών. «Πάλι ο μπαμπάς μου με βοήθησε καθώς αποδείχθηκε πως ο προπάππους του γείτονα μας είχε επίσης πολεμήσει στο β’ τάγμα στη Θεσσαλονίκη. Μάλιστα είχε κρατήσει πολλές επιστολές του», είπε.
Η Stephanie διάβασε κάποια αποσπάσματα των επιστολών του Pierre που περιέγραφαν πως ήταν η ζωή στη Θεσσαλονίκη του 1915.
«Έφτασα χθες μετά από πέντε ημέρες και πέντε νύχτες στη Θεσσαλονίκη. Ο καιρός είναι καλός. Στρατοπεδεύσαμε κοντά στο λιμάνι. Το μέτωπο είναι 100 χιλιόμετρα μακριά από εμάς. Η πόλη είναι όμορφη αλλά έχει πολλούς Εβραίους, Τούρκους και Έλληνες», γράφει στις 16 Νοεμβρίου.
Στις 7 Δεκεμβρίου ο Pierre διηγείται πως με τους άλλους στρατιώτες φτιάχνουν τους δρόμους ενώ εκφράζει την επιθυμία του να περάσει στη Θεσσαλονίκη τον χειμώνα καθώς εκεί δεν χρειάζεται να πολεμήσει.
«Ζούμε σε μια έρημη χώρα, απομονωμένοι. Ευτυχώς ο καιρός είναι καλός και δεν κάνει κρύο» σημειώνει σε γράμμα του λίγες ημέρες μετά. Στην αίσθηση της απομόνωσης αναφέρεται ξανά, ειδικά όταν το τάγμα του μετακινείται προς την περιοχή του Βαρδάρη. «Ζούμε σαν αν είμαστε στην έρημο. Καμιά ελευθερία. Αυτό μας κουράζει».
Ωστόσο σε αντίθεση με άλλα μέρη, ο στρατιώτης αναφέρει πως τρέφεται καλά καθώς συμβουλεύει την οικογένειά του να μην του στείλει φαγητό. « Μην στείλετε τίποτα. Μας ταΐζουν καλά. Μας δίνουν σούπα και ραγού. Πίνουμε και κρασί καμιά φορά» γράφει ο Pierre στις 6 Ιανουαρίου 1916.
Τα μαθήματα του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου
Η Stehanie Trouillard επισκεπτόμενη για δεύτερη φορά στη Θεσσαλονίκη αναφέρει πως νιώθει ιδιαίτερα συγκινημένη καθώς σκέπτεται πως από αυτά τα μέρη πέρασε ο πρόγονός της.
«Μου κάνει μεγάλη εντύπωση. Ένας άνθρωπος που γεννήθηκε σε ένα χωριουδάκι στη Βρετάνη, πέθανε εδώ (σσ. στην περιοχή των Βαλκανίων) από έναν Βούλγαρο. Φεύγοντας από τη γενέτειρά του μπορεί να μην ήξερε ποιοι ήταν οι Βούλγαροι», υπογραμμίζει η δημοσιογράφος καταλήγοντας στο ότι οι λαοί της Ευρώπης έχουν κοινό παρελθόν. «Έχουμε ένα κοινό παρελθόν που δεν ανάγεται μόνο στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Όλοι συνδεόμαστε από τότε», εξηγεί.
Ερωτηθείσα μάλιστα για τα μαθήματα που μπορεί να προσφέρει αυτή η περίοδος σε μια Ευρωπαϊκή Ένωση που περνάει κρίση, απάντησε: «Το σημαντικό ήταν πως με αφορμή τη συμπλήρωση των 100 χρόνων από το τέλος του πολέμου, οι εκδηλώσεις μνήμης ήταν κοινές μεταξύ Γαλλίας και Γερμανίας. Οι δύο αυτές χώρες παίζουν σημαντικό ρόλο στο να δείχνουν τον δρόμο. Πρεπει να έχουμε κατά νου να διατηρούμε την ενότητά μας. Πρέπει να είμαστε πιο ενωμένοι από ποτέ γιατί ο εθνικισμός και η απομόνωση οδηγούν στον πόλεμο. Πρέπει ακόμα να έχουμε στο μυαλό μας ανά πάσα στιγμή πως μπορεί να γίνει κάτι και να ανατραπεί η κανονικότητα όπως συνέβη στον Πρώτο και Δεύτερο Παγκόσμιο πόλεμο».
Η Stehanie Trouillard μίλησε χθες το βράδυ στην πρώτη διάλεξη για τη φετινή χρονιά που εντάσσεται στον κύκλο Ελληνογαλλικές Συζητήσεις της Θεσσαλονίκης στο Γαλλικό Ινστιτούτο (δείτε εδώ).
Δημοσιογράφος στο γαλλικό κανάλι France 24, εξειδικεύεται εδώ και πολλά χρόνια στην ιστορία του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Κάλυψε κατά τη διάρκεια πέντε χρόνων την εκατονταετηρίδα 14-18. Το 2017, σκηνοθέτισε ένα ντοκιμαντέρ για το διαδίκτυο με τίτλο «Αν μια μέρα επιστρέψω», χάρη στην ανακάλυψη των επιστολών της Louise Pikovsky, και θέμα την ιστορία μιας παριζιάνας μαθήτριας λυκείου που απελάθηκε στο Άουσβιτς. Αυτό το έργο μνήμης βραβεύτηκε στη Γαλλία και στην Ευρώπη (βραβείο Europa, βραβείο Chaffanjon). Μόλις έχει δημοσιεύσει το πρώτο της βιβλίο με τίτλο «Ο σκοτεινός θείος μου», μια έρευνα που αφορά τον θείο της που ήταν μέλος της αντίστασης.