Άγνωστους ήρωες της επανάστασης του 1821 με καταγωγή από την Ιερισσό της Χαλκιδικής αναδεικνύουν ανέκδοτα έγγραφα, τα οποία παρέμεναν επί δεκαετίες θαμμένα στα υπόγεια της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος.
Τα σπάνια αυτά ιστορικά ντοκουμέντα έφερε στο φως η δραστήρια πολιτισμική ομάδα Ιερισσού «Κύτταρο», η οποία συγκεντρώνει αρχειακό υλικό, προκειμένου να διασώσει και να διαδώσει την ιστορία και το πολιτισμικό υπόβαθρο της περιοχής.
Τα συγκεκριμένα έγγραφα αναφέρονται στη δράση τριών οπλαρχηγών, μελών της οικογένειας Βλαχομιχάλη από την Ιερισσό, οι οποίοι διακρίθηκαν και τιμήθηκαν για τη δράση τους στην επανάσταση της Χαλκιδικής που καταπνίγηκε στο αίμα από τους Τούρκους, αλλά και στις μάχες της εθνικής εξέγερσης στη Νότια Ελλάδα. Είναι οι:
Ολύμπιος Βλαχομιχάλης, λοχαγός. Η απώτερη καταγωγή του ήταν από την Φτέρη του Ολύμπου. Την εποχή της επανάστασης του 1821 διέμενε μόνιμα στην Ιερισσό. Σε έγγραφα του γιου του Αθανασίου Βλαχομιχάλη μαθαίνουμε ότι ήταν από τους αρχηγούς της επανάστασης στην Χαλκιδική. Ξεκίνησε τον αγώνα με τον Εμμανουήλ Παπά και μετά την καταστολή της επανάστασης στη Κασσάνδρα και στο Άγιον Όρος συνέχισε τον αγώνα στη Νότια Ελλάδα. Με τους άντρες του ήταν από τους πρωταγωνιστές στην νίκη κατά του Ιμπραήμ στην Σχοινόλακα της Πελοποννήσου.
Αθανάσιος Βλαχομιχάλης, λοχαγός. Γιος του Ολύμπιου Βλαχομιχάλη, γεννημένος και εγκατεστημένος στην Ιερισσό. Μετά από τις μάχες στην Κασσάνδρα και στο Άγιον Όρος κατέφυγε το 1822 στη Νότια Ελλάδα. Πολέμησε ηρωικά σε πολλές μάχες εναντίον των Τούρκων και γέρος πια πούλησε τα υπάρχοντά του για την επανάσταση του Τσαμή Καρατάσσου το 1854 στη Χαλκιδική. Είναι ο αξιωματικός που μπήκε στον Πολύγυρο και κατατρόπωσε τους Τούρκους στον Καβρόλακα και στα Βράσταμα. Η πατρίδα τον τίμησε με το Αργυρό Αριστείο για την προσφορά του.
Κωνσταντίνος Βλαχομιχάλης, εκατόνταρχος. Γιος του Ολύμπιου Βλαχομιχάλη και αδελφός του Αθανασίου. Έχει κοινή πορεία πάνω- κάτω με τον αδελφό του. Σε έγγραφα τονίζει την Ιερισσιώτικη καταγωγή του. Η πατρίδα τον τίμησε για τους αγώνες και τον ηρωισμό του με το Αργυρό Αριστείο. Ανάμεσα σε αυτούς που εισηγήθηκαν την τιμητική αυτή διάκριση ήταν ο Στρατηγός Μακρυγιάννης και ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης.
«Μέχρι το 2006 δεν είχαμε γνώση ποια ήταν η πορεία των επαναστατών της Χαλκιδικής. Γνωρίζαμε γιατον Καπετάν Χάψα και τον Εμμανουήλ Παπά και φυσικά είχαμε γνώση για το έθιμο του Μαύρου Αλωνιού, το μοναδικό παραδοσιακό έθιμο στη Χαλκιδική, το οποίο έχει σαφή αναφορά στα γεγονότα του 1821. Ξαφνικά το 2006 μαθαίνουμε για ένα βιβλίο που έβγαλε ένας γεωπόνος στην Αταλάντη, στο οποίο περιλαμβάνονται έγγραφα, όπου αναφέρονται πολλοί αγωνιστές από τη Χαλκιδική, αλλά και από τον Όλυμπο και τη Θεσσαλονίκη. Προσπαθήσαμε να μάθουμε πού βρήκε τα έγγραφα ο συγγραφέας, ο οποίος στο μεταξύ είχε πεθάνει, και τελικά ανακαλύψαμε ότι υπήρχαν στα υπόγεια της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδας από τα Γενικά Αρχεία του Κράτους. Έτσι αρχίσαμε σιγά – σιγά να ανακαλύπτουμε τους επαναστάτες του τόπου μας, την ύπαρξη των οποίων αγνοούσαμε και να συμπληρώνουμε την ιστορία», ανέφερε στη Voria.gr ο πρόεδρος της πολιτισμικής ομάδας, Χρήστος Καραστέργιος.
Οι τρεις άγνωστοι ήρωες ήταν μεταξύ πολλών Χαλκιδιωτών που μετά τον «χαλασμό» της Χαλκιδικής, που άφησε πίσω του καμένα χωριά και χιλιάδες νεκρούς, συνέχισαν τον αγώνα στη Νότια Ελλάδα. «Όταν έγινε η αμνήστευση πολλοί πήγαν στη Νότια Ελλάδα. Συμμετείχαν στη λεγόμενη «μακεδονική λεγεώνα» και συνέχισαν να πολεμούν όπου η Ελλάδα τους είχε ανάγκη. Πήγαν πολλοί Χαλκιδικιώτες στο Μεσολόγγι και στην Πελοπόννησο και μάλιστα όταν όλοι οι Μωραΐτες φοβήθηκαν τον στρατό του Ιμπραήμ, οι πρώτοι που τόλμησαν να τον χτυπήσουν στα ίσια ήταν οι Μακεδόνες του Τσάμη Καρατάσσου. Ούτε ίδιος ο Κολοκοτρώνης δεν τόλμησε. Και η πρώτη νίκη ήταν από τον μακεδονικό στρατό στη μάχη της Σχοινόλακας, όπου πολέμησαν πολλοί Ιερισσιώτες», σημείωσε ο κ. Καραστέργιος και πρόσθεσε: «Αυτοί οι άνθρωποι δεν έγιναν γνωστοί, γιατί δεν ελευθερώθηκε η πατρίδα τους. Έχουν αριστεία, παράσημα, βραβεύτηκαν για τον αγώνα τους από τον Όθωνα και από άλλους. Δεν είχαν, όμως, πατρίδα για να τιμηθούν. Οι περισσότεροι από αυτούς έμειναν στην Αταλάντη. Τους δόθηκε ένας οικισμός και συνέχισαν τη ζωή τους. Μερικοί επιχείρησαν να κάνουν την επανάσταση του 1954 του Τσάμη Καρατάσσου, μεταξύ αυτών και ο οπλαρχηγός Αθανάσιος Βλαχομιχάλης από την Ιερισσό».
Διατήρηση της ιστορικής μνήμης
Το «Κύτταρο» δημιουργήθηκε το 2010 με σκοπό να μαζέψει στοιχεία και να σώσει το αρχειακό υλικό και την άυλη πολιτιστική κληρονομιά της Ιερισσού και μέχρι στιγμής έχει συγκεντρώσει μεταξύ άλλων αρχεία αγωνιστών και από άλλες περιοχές της Χαλκιδικής τα οποία προσφέρει, έτσι ώστε οι ήρωες του αγώνα να γίνουν γνωστοί στον τόπο τους.
«Ξεκινήσαμε να μαζεύουμε υλικό ακόμα και από την αρχαιότητα, γιατί η Ιερισσός έχει αδιάλειπτη πορεία από την προϊστορία μέχρι σήμερα. Στην αναζήτησή μας μάθαμε και κάτι πολύ σημαντικό, ότι πάνω στα τραγούδια που τραγουδιούνται στο Μαύρο Αλώνι ουσιαστικά έγινε η μελοποίηση του Θούριου του Ρήγα Φεραίου», τόνισε ο κ. Καραστέργιος.
Η ομάδα μεταξύ άλλων εκδίδει και το ομώνυμο τριμηνιαίο περιοδικό με ανέκδοτα άρθρα γύρω από το πολιτισμικό υπόβαθρο της περιοχής και κυρίως της Ιερισσού, ενώ έχει διασώσει 340 παραδοσιακά τραγούδια της περιοχής που χρονολογούνται από τον 18ο μέχρι τον 20ό αιώνα.
πηγή κεντρικής φωτογραφίας από το αρχείο του Γιάννη Κύρκου Αικατερινάρη/halkidikifocus.gr