Η εφηβική ηλικία είναι η πιο επίφοβη. Έχουν παρατηρηθεί συμπτώματα σε διαβητικούς, ακόμη και σε αθλητές.
Διατροφικές Διαταραχές. Τι είναι?
Με τον όρο διατροφικές διαταραχές εννοούμε την ανορεξία και την βουλιμία, οι οποίες αφορούν κυρίως άτομα στην εφηβική ηλικία και τις νεαρές γυναίκες. Κοινό τους χαρακτηριστικό γνώρισμα είναι ή έντονη ενασχόληση με το βάρος. Επίσης μπορεί να παρατηρηθούν και στους αθλητές και στους διαβητικούς, καθώς και στους δύο απαιτείται αυστηρός έλεγχος του σωματικού τους βάρους.
Νευρική Ανορεξία
Είναι μία παθολογική κατάσταση ή οποία χαρακτηρίζεται κυρίως από συμπτώματα ασιτίας και εμφανούς αδυναμίας. Η μείωση βάρους θεωρείται κάτι πολύ σημαντικό και σε αρκετές περιπτώσεις είναι δείγμα αυτοπειθαρχίας. Ενώ το άτομο πιστεύει ότι το σωματικό βάρος αυξάνει λόγω έλλειψης επαρκούς αυτοελέχου. Ιδιαίτερα στις νεαρές ηλικίες η επιρροή της νευρικής ανορεξίας μπορεί να καταλήξει σε αδυναμία αύξησης βάρους και σωστής ανάπτυξης παρά την αύξηση του ύψους .
Είναι πιο συχνή η εμφάνισή της στις βιομηχανοποιημένες χώρες στις οποίες προωθείται και δίνεται έμφαση στον πολύ λεπτό σωματότυπο. Έτσι αφομοιώνεται από το άτομο ή αίσθηση της ύπαρξης περιττού λίπους του οργανισμού παρά το λιπόσαρκο σωματικό βάρος.
Η αμηνόρροια είναι ένα ακόμα χαρακτηριστικό γνώρισμα της νευρικής ανορεξίας, όπως επίσης και η κατάθλιψη, η επιθετική και η νευρική συμπεριφορά.
Νευρική βουλιμία
Χαρακτηρίζεται από την υπερβολική λήψη τροφής κυρίως σε σύντομο χρονικό διάστημα η οποία ακολουθείται από προσπάθειες άμεσης απώλειας βάρους με πρόκληση εμετών, χρήση διουρητικών, υπερβολική άσκηση κα. Στα βουλιμικά άτομα μπορεί να παρατηρηθεί το υπερβολικό άγχος και η διαταραχή προσωπικότητας. Επίσης είναι συχνή η κρυφή πρόσληψη τροφής ακόμα και όταν οι αρνητικοί ψυχολογικοί παράγοντες απαλειφθούν πλήρως.
Πως θα καταλάβω?
Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι είναι ξεχωριστές και διακριτά διαφορετικές παθολογικές καταστάσεις. Χαρακτηριστικά που αφορούν τις δύο αυτές διαταραχές συνοψίζονται στα εξής.
Συμπτώματα Ανορεξίας
Άρνηση διατήρησης του βάρους στα ελάχιστα φυσιολογικά επίπεδα ή πάνω από αυτά (Έντονη φοβία για τυχόν αύξηση σωματικού βάρους ή λίπους ακόμα και σε πολύ χαμηλά επίπεδα σωματικού βάρους
Λανθασμένη εκτίμηση για τον ατομικό ιδανικό σωματότυπο και άρνηση αποδοχής των σωστών σωματικών προτύπων
Αμηνόρροια τουλάχιστον τριών συνεχόμενων κύκλων εμμήνου ρύσεως
Συμπτώματα Βουλιμίας
Επαναλαμβανόμενα επεισόδια βουλιμικής λήψης τροφής. Έτσι χαρακτηρίζεται ένα επεισόδια κατά το οποίο για την συνηθισμένη περίοδο κατανάλωσης ενός γεύματος λαμβάνεται υπερβολικός όγκος τροφής. Ακόμα και όταν αυτή συγκρίνεται και με αντίστοιχη για άτομα με μεγαλύτερο σωματικό βάρος
Έλλειψη ικανότητας ελέγχου υπερβολικής κατανάλωσης τροφής
Ανάρμοστες και επαναλαμβανόμενες προσπάθειες απώλειες βάρους με μη αποδεκτές μεθόδους όπως πρόκληση εμετού, χρήση διουρητικών, ασιτία ή υπερβολική άσκηση
Τα επεισόδια βουλιμικής πρόσληψης τροφής και οι προσπάθειες άμεσης απώλειας βάρους λαμβάνουν χώρα τουλάχιστον δύο φορές την εβδομάδα για διάρκεια τριών μηνών
Η αυτοεκτίμηση επηρεάζεται σαφώς από την εικόνα σώματος
Κλινικά συμπτώματα
Τα κλινικά συμπτώματα των διατροφικών διαταραχών είναι αρκετά και πολύ σημαντικά για την ομαλή λειτουργία του οργανισμού και ενός καλού επιπέδου υγείας. Μεταξύ αυτών αναφέρονται τα εξής:
Ισορροπία υγρών και ηλεκτρολυτών (χαμηλά επίπεδα καλίου, νατρίου, νεφρολογικές διαταραχές στα ούρα και στην αποβολή ουσιών)
Καρδιολογικά (βραδυκαρδία, ορθοστατική υπόταση, αρρυθμίες, καρδιακή ανεπάρκεια, παθήσεις του μυοκαρδίου)
Γαστρεντερολογικά (υπερτροφία παρωτίδων, δυσκοιλιότητα, διάρροια με απώλεια αίματος, καθυστερημένη κένωση, οισοφαγίτιδα, πέτρες στα νεφρά)
Σκελετικά (οστεοπενία, κατάγματα)
Δερματολογικά (κίτρινο ξηρό δέρμα, ρυτίδες, οίδημα)
Ενδοκρινολογικά (μείωση ανάπτυξης, καθυστέρηση έναρξης εμμήνου ρύσεως, αμηνόρροια, χαμηλά επίπεδα ορμόνης Τ3, αυξημένα επίπεδα κορτιζόλης)
Αιματολογικά (ελαφρά αναιμία, χαμηλά επίπεδα πρωτεϊνών, μειωμένη λειτουργία αμυντικού συστήματος)
Νευρολογικά (μυοπάθειες, περιφερικές νευροπάθειες, ατροφίες)
Γίνεται λοιπόν αντιληπτό ότι οι διατροφικές διαταραχές μπορούν να επηρεάσουν σημαντικές λειτουργίες του οργανισμού και αποτελούν κίνδυνο για την υγεία του.
Διατροφικό προφίλ ατόμων με διατροφικές διαταραχές
Σε άτομα που διαφαίνεται πρόωρα η ύπαρξη διατροφικής διαταραχής μπορείτε να διακρίνεται τα εξής στην καθημερινή διατροφική συμπεριφορά τους.
Αποστροφή για την τροφή και το φαγητό
Προσπάθεια εύρεσης ‘ασφαλών’ τροφίμων
Έντονες σκέψεις για ‘μαγικές’ λύσεις
Κατανάλωση τροφίμων τα οποία θα καταφέρουν να κορέσουν γρήγορα την πείνα τους
Ιδέες για την κατάλληλη ποσότητα τροφής
Ασυνήθιστοι συνδυασμοί τροφών
Κατανάλωση τροφίμων εκτός εποχής τους
Αλλαγές στον αριθμό των γευμάτων, στο καθημερινό πλάνο, στην διάρκειά τους, στο τρόπο λήψης τροφή και στο περιβάλλον
Αποφυγή συγκεκριμένων ομάδων τροφής
Υπερβολική ή ανεπαρκής λήψη υγρών
Η παραπάνω διατροφική συμπεριφορά θα πρέπει να σας κινήσει τις υποψίες ώστε να αναζητήσετε την γνώμη ενός ειδικού.
Ψυχολογική υποστήριξη
Οι διατροφικές διαταραχές σε μεγάλο βαθμό χρειάζονται και την ψυχολογική ή και σε βαριές περιπτώσεις την ψυχιατρική υποστήριξη και τον κλινική παρακολούθηση για κάποιο χρονικό διάστημα. Επίσης η ψυχολογική υποστήριξη στις περισσότερες περιπτώσεις είναι αναγκαία και εκτός κλινικής, έστω και περιστασιακά.
Διατροφική υποστήριξη
Η διαιτολογική υποστήριξη στις διατροφικές διαταραχές περιλαμβάνει την αναλυτική αξιολόγηση, τον επαρκή και ρεαλιστικό προγραμματισμό και την συνεχή εκπαίδευση. Επίσης θα πρέπει να διασφαλιστεί ή κάλυψη των απαιτήσεων σε θρεπτικά συστατικά και με χρήση συμπληρωμάτων βιταμινών και ιχνοστοιχείων μετάλλων. Στα πλαίσια της παραπάνω διατροφικής υποστήριξης οι δύο παθολογικές καταστάσεις αντιμετωπίζονται διαιτολογικά με συγκεκριμένες οδηγίες οι οποίες αναλύονται στα εξής:
Διατροφικές οδηγίες για την νευρική ανορεξία
Διαφοροποιούνται μόνο στις ενεργειακές προσλήψεις στις δύο διαταραχές καθώς στην ανορεξία ο στόχος είναι ή αύξηση του σωματικού βάρους και στην βουλιμία ή διατήρηση και τελικά η μείωση του σωματικού βάρους.
Απαιτήσεις σε ενέργεια για την νευρική ανορεξία
Αύξηση βάρους
Ξεκίνημα με κατανάλωση 30-40kcal/kg, περίπου 100-1600kcal ημερησίως. Για μερικές περιπτώσεις θα χρειαστούν και επίπεδα 70-100kcal/kg
Έλεγχος της αύξησης βάρους με ρυθμό 0,5 κιλού την εβδομάδα
Σωστή αξιολόγηση της ενεργειακής απώλειας λόγω εμετών, υπερβολικής άσκησης , χρήση διουρητικών, αποφυγή γευμάτων
Διατήρηση σωματικού βάρους με κατανάλωση 40-60kcal/kg ημερησίως
Απαιτήσεις σε ενέργεια για την νευρική βουλιμία
Διατήρηση βάρους
1,2-1,3 Χ Βασικό Μεταβολισμό για μέτρια φυσική δραστηριότητα
Έλεγχος ανθρωπομετρικών μετρήσεων και προσαρμογή των ενεργειακών προσλήψεων για διατήρηση του σωματικού βάρους
Αποφυγή εφαρμογής δίαιτας για απώλεια σωματικού βάρους ώσπου να διασφαλιστούν οι σωστές διατροφικές συνήθειες
Συνήθως κατά την έναρξη καταναλώνονται περίπου 1500kcal ημερησίως
Απαιτήσεις σε θρεπτικά συστατικά για τις διατροφικές διαταραχές
Πρωτεΐνες
15-20% της συνολικής ενεργειακής πρόσληψης
Κάλυψη των προτεινομένων ημερήσιων προσλήψεων για κάθε ηλικία
Πρωτεΐνες υψηλής βιολογικής αξίας
Υδατάνθρακες
50-55% της συνολικής ενεργειακής πρόσληψης
Ενθάρρυνση της κατανάλωσης φυτικής ίνας για την βελτίωση της δυσκοιλιότητας
Λίπη
25-30% της συνολικής ενεργειακής πρόσληψης
Ενθάρρυνση κατανάλωσης μικρών ποσοτήτων λίπους μέχρι να επιτευχθεί η αύξηση του βάρους
Κάλυψη σε απαραίτητα λιπαρά οξέα
Μικροθρεπτικά συστατικά
Κατανάλωση συμπληρώματος διατροφής ιχνοστοιχείων και μετάλλων το οποίο καλύπτει τις απαιτήσεις 100%
Να ληφθεί υπόψη ότι ο σίδηρος επηρεάζει την δυσκοιλιότητα
Είναι πολύ σημαντικό να γίνει κατανοητό ότι και οι δύο διατροφικές διαταραχές είναι χρόνιες. Η αντίδραση της οικογένειας ή του περιβάλλοντος στην εμφάνιση των συμπτωμάτων τους πρέπει να είναι άμεση και με την καθοδήγηση των ειδικών επιστημόνων. Χρειάζεται η συνεργασία διαιτολόγου, ψυχολόγου και ιατρού για την σωστή αντιμετώπιση των διαταραχών, αλλά και την επαρκή εκπαίδευση τόσο του ατόμου με την διαταραχή όσο και των ατόμων του περιβάλλοντος.
Με τον όρο διατροφικές διαταραχές εννοούμε την ανορεξία και την βουλιμία, οι οποίες αφορούν κυρίως άτομα στην εφηβική ηλικία και τις νεαρές γυναίκες. Κοινό τους χαρακτηριστικό γνώρισμα είναι ή έντονη ενασχόληση με το βάρος. Επίσης μπορεί να παρατηρηθούν και στους αθλητές και στους διαβητικούς, καθώς και στους δύο απαιτείται αυστηρός έλεγχος του σωματικού τους βάρους.
Νευρική Ανορεξία
Είναι μία παθολογική κατάσταση ή οποία χαρακτηρίζεται κυρίως από συμπτώματα ασιτίας και εμφανούς αδυναμίας. Η μείωση βάρους θεωρείται κάτι πολύ σημαντικό και σε αρκετές περιπτώσεις είναι δείγμα αυτοπειθαρχίας. Ενώ το άτομο πιστεύει ότι το σωματικό βάρος αυξάνει λόγω έλλειψης επαρκούς αυτοελέχου. Ιδιαίτερα στις νεαρές ηλικίες η επιρροή της νευρικής ανορεξίας μπορεί να καταλήξει σε αδυναμία αύξησης βάρους και σωστής ανάπτυξης παρά την αύξηση του ύψους .
Είναι πιο συχνή η εμφάνισή της στις βιομηχανοποιημένες χώρες στις οποίες προωθείται και δίνεται έμφαση στον πολύ λεπτό σωματότυπο. Έτσι αφομοιώνεται από το άτομο ή αίσθηση της ύπαρξης περιττού λίπους του οργανισμού παρά το λιπόσαρκο σωματικό βάρος.
Η αμηνόρροια είναι ένα ακόμα χαρακτηριστικό γνώρισμα της νευρικής ανορεξίας, όπως επίσης και η κατάθλιψη, η επιθετική και η νευρική συμπεριφορά.
Νευρική βουλιμία
Χαρακτηρίζεται από την υπερβολική λήψη τροφής κυρίως σε σύντομο χρονικό διάστημα η οποία ακολουθείται από προσπάθειες άμεσης απώλειας βάρους με πρόκληση εμετών, χρήση διουρητικών, υπερβολική άσκηση κα. Στα βουλιμικά άτομα μπορεί να παρατηρηθεί το υπερβολικό άγχος και η διαταραχή προσωπικότητας. Επίσης είναι συχνή η κρυφή πρόσληψη τροφής ακόμα και όταν οι αρνητικοί ψυχολογικοί παράγοντες απαλειφθούν πλήρως.
Πως θα καταλάβω?
Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι είναι ξεχωριστές και διακριτά διαφορετικές παθολογικές καταστάσεις. Χαρακτηριστικά που αφορούν τις δύο αυτές διαταραχές συνοψίζονται στα εξής.
Συμπτώματα Ανορεξίας
Άρνηση διατήρησης του βάρους στα ελάχιστα φυσιολογικά επίπεδα ή πάνω από αυτά (Έντονη φοβία για τυχόν αύξηση σωματικού βάρους ή λίπους ακόμα και σε πολύ χαμηλά επίπεδα σωματικού βάρους
Λανθασμένη εκτίμηση για τον ατομικό ιδανικό σωματότυπο και άρνηση αποδοχής των σωστών σωματικών προτύπων
Αμηνόρροια τουλάχιστον τριών συνεχόμενων κύκλων εμμήνου ρύσεως
Συμπτώματα Βουλιμίας
Επαναλαμβανόμενα επεισόδια βουλιμικής λήψης τροφής. Έτσι χαρακτηρίζεται ένα επεισόδια κατά το οποίο για την συνηθισμένη περίοδο κατανάλωσης ενός γεύματος λαμβάνεται υπερβολικός όγκος τροφής. Ακόμα και όταν αυτή συγκρίνεται και με αντίστοιχη για άτομα με μεγαλύτερο σωματικό βάρος
Έλλειψη ικανότητας ελέγχου υπερβολικής κατανάλωσης τροφής
Ανάρμοστες και επαναλαμβανόμενες προσπάθειες απώλειες βάρους με μη αποδεκτές μεθόδους όπως πρόκληση εμετού, χρήση διουρητικών, ασιτία ή υπερβολική άσκηση
Τα επεισόδια βουλιμικής πρόσληψης τροφής και οι προσπάθειες άμεσης απώλειας βάρους λαμβάνουν χώρα τουλάχιστον δύο φορές την εβδομάδα για διάρκεια τριών μηνών
Η αυτοεκτίμηση επηρεάζεται σαφώς από την εικόνα σώματος
Κλινικά συμπτώματα
Τα κλινικά συμπτώματα των διατροφικών διαταραχών είναι αρκετά και πολύ σημαντικά για την ομαλή λειτουργία του οργανισμού και ενός καλού επιπέδου υγείας. Μεταξύ αυτών αναφέρονται τα εξής:
Ισορροπία υγρών και ηλεκτρολυτών (χαμηλά επίπεδα καλίου, νατρίου, νεφρολογικές διαταραχές στα ούρα και στην αποβολή ουσιών)
Καρδιολογικά (βραδυκαρδία, ορθοστατική υπόταση, αρρυθμίες, καρδιακή ανεπάρκεια, παθήσεις του μυοκαρδίου)
Γαστρεντερολογικά (υπερτροφία παρωτίδων, δυσκοιλιότητα, διάρροια με απώλεια αίματος, καθυστερημένη κένωση, οισοφαγίτιδα, πέτρες στα νεφρά)
Σκελετικά (οστεοπενία, κατάγματα)
Δερματολογικά (κίτρινο ξηρό δέρμα, ρυτίδες, οίδημα)
Ενδοκρινολογικά (μείωση ανάπτυξης, καθυστέρηση έναρξης εμμήνου ρύσεως, αμηνόρροια, χαμηλά επίπεδα ορμόνης Τ3, αυξημένα επίπεδα κορτιζόλης)
Αιματολογικά (ελαφρά αναιμία, χαμηλά επίπεδα πρωτεϊνών, μειωμένη λειτουργία αμυντικού συστήματος)
Νευρολογικά (μυοπάθειες, περιφερικές νευροπάθειες, ατροφίες)
Γίνεται λοιπόν αντιληπτό ότι οι διατροφικές διαταραχές μπορούν να επηρεάσουν σημαντικές λειτουργίες του οργανισμού και αποτελούν κίνδυνο για την υγεία του.
Διατροφικό προφίλ ατόμων με διατροφικές διαταραχές
Σε άτομα που διαφαίνεται πρόωρα η ύπαρξη διατροφικής διαταραχής μπορείτε να διακρίνεται τα εξής στην καθημερινή διατροφική συμπεριφορά τους.
Αποστροφή για την τροφή και το φαγητό
Προσπάθεια εύρεσης ‘ασφαλών’ τροφίμων
Έντονες σκέψεις για ‘μαγικές’ λύσεις
Κατανάλωση τροφίμων τα οποία θα καταφέρουν να κορέσουν γρήγορα την πείνα τους
Ιδέες για την κατάλληλη ποσότητα τροφής
Ασυνήθιστοι συνδυασμοί τροφών
Κατανάλωση τροφίμων εκτός εποχής τους
Αλλαγές στον αριθμό των γευμάτων, στο καθημερινό πλάνο, στην διάρκειά τους, στο τρόπο λήψης τροφή και στο περιβάλλον
Αποφυγή συγκεκριμένων ομάδων τροφής
Υπερβολική ή ανεπαρκής λήψη υγρών
Η παραπάνω διατροφική συμπεριφορά θα πρέπει να σας κινήσει τις υποψίες ώστε να αναζητήσετε την γνώμη ενός ειδικού.
Ψυχολογική υποστήριξη
Οι διατροφικές διαταραχές σε μεγάλο βαθμό χρειάζονται και την ψυχολογική ή και σε βαριές περιπτώσεις την ψυχιατρική υποστήριξη και τον κλινική παρακολούθηση για κάποιο χρονικό διάστημα. Επίσης η ψυχολογική υποστήριξη στις περισσότερες περιπτώσεις είναι αναγκαία και εκτός κλινικής, έστω και περιστασιακά.
Διατροφική υποστήριξη
Η διαιτολογική υποστήριξη στις διατροφικές διαταραχές περιλαμβάνει την αναλυτική αξιολόγηση, τον επαρκή και ρεαλιστικό προγραμματισμό και την συνεχή εκπαίδευση. Επίσης θα πρέπει να διασφαλιστεί ή κάλυψη των απαιτήσεων σε θρεπτικά συστατικά και με χρήση συμπληρωμάτων βιταμινών και ιχνοστοιχείων μετάλλων. Στα πλαίσια της παραπάνω διατροφικής υποστήριξης οι δύο παθολογικές καταστάσεις αντιμετωπίζονται διαιτολογικά με συγκεκριμένες οδηγίες οι οποίες αναλύονται στα εξής:
Διατροφικές οδηγίες για την νευρική ανορεξία
Διαφοροποιούνται μόνο στις ενεργειακές προσλήψεις στις δύο διαταραχές καθώς στην ανορεξία ο στόχος είναι ή αύξηση του σωματικού βάρους και στην βουλιμία ή διατήρηση και τελικά η μείωση του σωματικού βάρους.
Απαιτήσεις σε ενέργεια για την νευρική ανορεξία
Αύξηση βάρους
Ξεκίνημα με κατανάλωση 30-40kcal/kg, περίπου 100-1600kcal ημερησίως. Για μερικές περιπτώσεις θα χρειαστούν και επίπεδα 70-100kcal/kg
Έλεγχος της αύξησης βάρους με ρυθμό 0,5 κιλού την εβδομάδα
Σωστή αξιολόγηση της ενεργειακής απώλειας λόγω εμετών, υπερβολικής άσκησης , χρήση διουρητικών, αποφυγή γευμάτων
Διατήρηση σωματικού βάρους με κατανάλωση 40-60kcal/kg ημερησίως
Απαιτήσεις σε ενέργεια για την νευρική βουλιμία
Διατήρηση βάρους
1,2-1,3 Χ Βασικό Μεταβολισμό για μέτρια φυσική δραστηριότητα
Έλεγχος ανθρωπομετρικών μετρήσεων και προσαρμογή των ενεργειακών προσλήψεων για διατήρηση του σωματικού βάρους
Αποφυγή εφαρμογής δίαιτας για απώλεια σωματικού βάρους ώσπου να διασφαλιστούν οι σωστές διατροφικές συνήθειες
Συνήθως κατά την έναρξη καταναλώνονται περίπου 1500kcal ημερησίως
Απαιτήσεις σε θρεπτικά συστατικά για τις διατροφικές διαταραχές
Πρωτεΐνες
15-20% της συνολικής ενεργειακής πρόσληψης
Κάλυψη των προτεινομένων ημερήσιων προσλήψεων για κάθε ηλικία
Πρωτεΐνες υψηλής βιολογικής αξίας
Υδατάνθρακες
50-55% της συνολικής ενεργειακής πρόσληψης
Ενθάρρυνση της κατανάλωσης φυτικής ίνας για την βελτίωση της δυσκοιλιότητας
Λίπη
25-30% της συνολικής ενεργειακής πρόσληψης
Ενθάρρυνση κατανάλωσης μικρών ποσοτήτων λίπους μέχρι να επιτευχθεί η αύξηση του βάρους
Κάλυψη σε απαραίτητα λιπαρά οξέα
Μικροθρεπτικά συστατικά
Κατανάλωση συμπληρώματος διατροφής ιχνοστοιχείων και μετάλλων το οποίο καλύπτει τις απαιτήσεις 100%
Να ληφθεί υπόψη ότι ο σίδηρος επηρεάζει την δυσκοιλιότητα
Είναι πολύ σημαντικό να γίνει κατανοητό ότι και οι δύο διατροφικές διαταραχές είναι χρόνιες. Η αντίδραση της οικογένειας ή του περιβάλλοντος στην εμφάνιση των συμπτωμάτων τους πρέπει να είναι άμεση και με την καθοδήγηση των ειδικών επιστημόνων. Χρειάζεται η συνεργασία διαιτολόγου, ψυχολόγου και ιατρού για την σωστή αντιμετώπιση των διαταραχών, αλλά και την επαρκή εκπαίδευση τόσο του ατόμου με την διαταραχή όσο και των ατόμων του περιβάλλοντος.