Skip to main content

Αποστόλου Παύλου: Περπατώντας στο παρελθόν της Θεσσαλονίκης(φωτο)

Σε εξέλιξη το έργο ανάπλασης από τον δήμο - Τι λένε οι καταστηματάρχες – Η ιστορία του δρόμου εισόδου προς την Άνω Πόλη.

Ο Απόστολος Παύλος βρέθηκε στη Θεσσαλονίκη περί το 50 μΧ. Έμεινε για τρία Σάββατα, κατά τα οποία έκανε κήρυγμα στη συναγωγή των Εβραίων, Ets-ha-Haim, πίσω από το παραλιακό τείχος, στο σπίτι κάποιου Έλληνα, του Ιάσονα, που αργότερα τον ακολούθησε. Όπως γράφει ο ιστορικός Βακαλόπουλος, οι Εβραίοι της πόλης ανησύχησαν από την απήχηση του χριστιανικού κηρύγματος και πλήρωσαν ανέργους της αγοράς για να ξεσηκώσουν τον όχλο σε εχθρικές εκδηλώσεις εναντίον του Παύλου και του συντρόφου του Σίλα. Ο Απόστολος τελικά φυγαδεύθηκε στη Βέροια, ωστόσο το κήρυγμά του βρήκε γόνιμο έδαφος και γρήγορα η πρώτη χριστιανική κοινότητα της Θεσσαλονίκης ευδοκίμησε και έγινε υπόδειγμα για όλη την Ελλάδα.

Προς τιμήν της σημαντικής παρουσίας του Αποστόλου Παύλου στη Θεσσαλονίκη πήρε την ονομασία της η οδός που, πριν από την Κατοχή και αρκετά χρόνια έπειτα από αυτήν ξεκινούσε από την Εγνατία. Σήμερα ο δρόμος ξεκινάει από την Μανωλάκη Κυριακού και, ανηφορίζοντας προς την Άνω Πόλη, καταλήγει στην πλατεία Καλλιθέας.

Παρά το μικρό της μήκος, η Αποστόλου Παύλου έχει σημαντική ιστορική αξία, καθώς για αιώνες αποτελεί μία από τις πύλες εισόδου προς την Άνω Πόλη, έναν οικισμό που έχει καταφέρει να διατηρηθεί σχεδόν αναλλοίωτος στο πέρασμα των χρόνων και έχει φιλοξενήσει όλες σχεδόν τις εθνικότητες που έχουν περάσει από τη Θεσσαλονίκη: κυρίως Τούρκους και μετέπειτα Μικρασιάτες πρόσφυγες, αλλά και Εβραίους και Αρμένιους. Έχει και σύγχρονη αξία, καθώς περνάει δίπλα από την οικία του Κεμάλ Ατατούρκ (το σημερινό τουρκικό προξενείο), που τα τελευταία χρόνια, με το άνοιγμα της διοίκησης Μπουτάρη, αποτελεί πόλο έλξης για χιλιάδες Τούρκους επισκέπτες τόσο ανήμερα της επετείου θανάτου του «πατέρα των Τούρκων», στις 10 Νοεμβρίου, όσο και κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού.



Τις τελευταίες ημέρες βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη το έργο ανάπλασης της οδού από τον δήμο Θεσσαλονίκης και η μετατροπή στης σε δρόμο ήπιας κυκλοφορίας και πεζόδρομο. Ο στόχος του δήμου είναι να δημιουργηθεί ένας ιστορικός περίπατος, που θα ξεκινάει από τη Ροτόντα και θα καταλήγει στα βυζαντινά τείχη. Σε πρώτη φάση έχουν ξεκινήσει οι εργασίες στο κομμάτι της Μανωλάκη Κυριακού – Μελενίκου, που πεζοδρομείται. Το υπόλοιπο κομμάτι, μέχρι την Κασσάνδρου, θα γίνει δρόμος ήπιας κυκλοφορίας, με μέτρα για την αποτροπή της παράνομης στάθμευσης, τη διευθέτηση των χώρων στάθμευσης οχημάτων και δικύκλων, την αύξηση του πρασίνου και την αναβάθμιση του ηλεκτροφωτισμού. Παρεμβάσεις θα γίνουν και στην οδό Κάστρων, όπου θα διαμορφωθεί περίπατος που θα διατρέχει μνημεία όπως το Μηχανουργείο Αξυλιθιώτη και τα Κοιμητήρια Αρμενίων. Στόχος του δήμου είναι το έργο ανάπλασης να ολοκληρωθεί σε τρεις μήνες, ενώ ο συνολικός του προϋπολογισμός ανέρχεται σε 443.600 ευρώ και καλύπτεται εξ ολοκλήρου από δωρεά του Ιδρύματος «Σταύρος Νιάρχος».



Οι καταστηματάρχες του δρόμου (φοιτητικές ταβέρνες κάτω από τη Μελενίκου και καφέ απέναντι από το τουρκικό προξενείο) δηλώνουν ικανοποιημένοι τόσο για το σχέδιο της ανάπλασης, που εκτιμούν ότι θα αναβαθμίσει την περιοχή και θα φέρει επιπλέον επισκέπτες όσο και για τον χρόνο που επέλεξε η διοίκηση του δήμου να ξεκινήσει τις εργασίες. Όπως είπαν στη Voria.gr, από τα μέσα Νοεμβρίου μέχρι και τον Απρίλιο η κίνηση είναι πεσμένη, οπότε είναι θετικό το ότι τα έργα πραγματοποιούνται τώρα.

Η κυρία Αγλαΐα Γεωργάκα, που λειτουργεί για 22 χρόνια καφέ απέναντι από το τουρκικό προξενείο, δήλωσε ότι η τουριστική πολιτική που έχει ακολουθήσει ο δήμος τα τελευταία επτά χρόνια και ειδικά το άνοιγμα προς την τουρκική αγορά έχει φέρει σημαντικά οικονομικά οφέλη στους καταστηματάρχες, καθώς η κίνηση από τους Έλληνες είναι υποτονική. Η ίδια, πάντως, ζήτησε οι εργασίες στο συγκεκριμένο κομμάτι του δρόμου να ξεκινήσουν μετά τις 10 Νοεμβρίου, καθώς τότε αναμένεται κοσμοσυρροή Τούρκων στην περιοχή. Θέσαμε το συγκεκριμένο ζήτημα στον αντιδήμαρχο Τεχνικών Έργων, Περιβάλλοντος και Καθαριότητας, Θανάση Παππά, ο οποίος δεσμεύθηκε ότι θα επιληφθεί του θέματος.

Δίπλα στο κατάστημα της κ. Αγλαΐας λειτουργεί καφέ για περίπου 2,5 χρόνια ο κ. Κώστας, ο οποίος, λόγω προσωπικών ζητημάτων, το έχει θέσει προς πώληση από τον προηγούμενο μήνα. Όπως είπε τουλάχιστον 15 άτομα έχουν εκφράσει ενδιαφέρον για την αγορά του, μεταξύ των οποίων Τούρκοι, Έλληνες και ένας Γερμανός.

Άλλωστε, όλοι οι καταστηματάρχες στο συγκεκριμένο σημείο του δρόμου συμφώνησαν ότι οι καλύτεροι πελάτες τους είναι οι Τούρκοι, και για αυτόν τον λόγο έχουν μενού στα τουρκικά.

Από τους Τούρκους στους Μικρασιάτες πρόσφυγες

Μέσω της ανάπλασης της Αποστόλου Παύλου, ο δήμος Θεσσαλονίκης θέλει να αναδείξει την ιστορία αιώνων που κουβαλάει η Άνω Πόλη, η οποία κατοικείται από τη βυζαντινή περίοδο (325-1430 μχ). Μάλιστα, σύμφωνα με τους Αναστασιάδη και Σταθακόπουλο, η περιοχή έχει διατηρήσει έως τις μέρες μας τη χαρακτηριστική διάταξη των βυζαντινών πόλεων: Δρόμοι στενοί που δεν τέμνονται σε ορθή γωνία, αδιέξοδα, διακοπή οπτικού πεδίου από χτιστά εμπόδια.

Όπως αναφέρουν οι ίδιοι συγγραφείς, κατά την τουρκοκρατία (1430-1912) ήταν αποκλειστικά σχεδόν τουρκική συνοικία. Μάλιστα ήταν η πλούσια τουρκική περιοχή της Θεσσαλονίκης – τότε λεγόταν Μπαΐρι (πλαγιά λόφου) – κι αυτό γιατί συγκέντρωνε τα περισσότερα πλεονεκτήματα: το καλό κλίμα, τη θέα, τον καθαρό αέρα.

Τα σπίτια ήταν ως επί το πλείστον περιοχές κατοικίας, χωρίς κανένα ουσιαστικό εμπορικό κέντρο, χαρακτηριστικό που διατηρεί και σήμερα. «Τα σπίτια ήταν πολύ αραιοχτισμένα, σημαντικού μεγέθους και καλής κατασκευής, με μεγάλες αυλές. Μόνο σε ορισμένες περιοχές, κυρίως γύρω από το Τσινάρι και την Αγία Αικατερίνη μέχρι τη Μονή Βλατάδων και τον ΒΑ Πύργο (Τσιντσιρί Κουλέ) εγκαταστάθηκαν σε χειρότερες κατασκευές Τούρκοι πρόσφυγες από τη Βοσνία που ήρθαν μετά το 1878», γράφουν οι Αναστασιάδης-Σταθακόπουλος.



Χαρακτηριστικά για την Άνω Πόλη είναι όσα γράφει ο Μαζάουερ: «Είχες την αίσθηση ότι έμπαινες σε έναν παλιότερο κόσμο, που η ζωή του βημάτιζε με διαφορετικούς ρυθμούς: τα αυτοκίνητα ζορίζονταν, στις λιθόστρωτες μάλιστα ανηφόρες λίγα τα κατάφερναν, Οι πεζοί ανηφόριζαν με το πάσο τους, σταματώντας συχνά για να ξαποστάσουν: παρά την κάψα, ερχόταν κόσμος για να απολαύσει την πανοραμική θέα της πόλης και του κόλπου... εδώ πάνω τα σημάδια του πλούτου ήταν λίγα. Ταπεινά ασβεστωμένα σπιτάκια, πλίθινα ή ξύλινα, ακουμπούσαν στα παλιά τείχη. Συχνά δεν ήταν τίποτα περισσότερο από μια καμαρούλα με αποχωρητήριο δίπλα. Μια γλάστρα με γεράνια καλλώπιζε το περβάζι του παραθύρου, μια κουρελού, ξαπρισμένη από τον ήλιο, χρησίμευε σαν ψάθα εξώπορτας, σκοινιά για το άπλωμα των ρούχων τεντώνονταν από σπίτι σε σπίτι. Οι ηλικιωμένοι κάτοικοί τους ήταν προσεγμένα ντυμένοι».

Μετά το 1922 η σύνθεση των κατοίκων της περιοχής άλλαξε, καθώς τη θέση των Τούρκων πήραν οι Μικρασιάτες πρόσφυγες. Δεν υπήρχαν τότε περισσότεροι από 25.000 Τούρκοι στη Θεσσαλονίκη, οι μισοί από τους οποίους κατοικούσαν εκεί. Με την ανταλλαγή πληθυσμών μέχρι το 1924 οι τελευταίοι Τούρκοι αναχώρησαν από την πόλη και όλα τα σπίτια τους στην Άνω Πόλη διατέθηκαν για να στεγάσουν τους 92.000 πρόσφυγες που έφτασαν εκεί.

Σήμερα ο οικισμός, παρότι κατοικείται από πολλούς φοιτητές, καταφέρνει να αντισταθεί στον εκμοντερνισμό του 21ου αιώνα και συνεχίζει να αποπνέει έναν αέρα άλλων εποχών, ενώ όποιος περπατάει στα λιθόστρωτα δρομάκια δεν μπορεί παρά να βιώσει όλα τα συναισθήματα που κουβαλάει η προσφυγιά.

Η ανάδειξη της Άνω Πόλης, μέσω της ανάπλασης της Αποστόλου Παύλου, εκτός από τον τουριστικό της χαρακτήρα, θεωρείται πως θα αποτελέσει μία ευκαιρία και για τους μόνιμους κατοίκους της Θεσσαλονίκης να δεθούν περισσότερο με την πόλη. Άλλωστε, όπως λέει ο Aldo Rossi, ο παλιός οικισμός βοηθάει στο να ξαναβρούμε το νόημα της πόλης, της κοινωνικής ζωής, της αρχιτεκτονικής και στο να εντοπίσουμε τις παραμέτρους εκείνες που υποβοηθούν στον έλεγχο των προτάσεων για τη δημιουργία της σύγχρονης πόλης.