«Εάν η αιχμηρή διορατικότητα των Ελλήνων είχε συμβαδίσει με τη νοημοσύνη τους, τότε, ίσως ακόμη και η Βιομηχανική Επανάσταση να είχε ξεκινήσει χίλια χρόνια πριν τον Κολόμβο. Και έτσι, στην εποχή μας, δε θα προσπαθούσαμε μόνο να επισκεφθούμε το φεγγάρι, αλλά θα είχαμε ήδη φθάσει και σε άλλους κοντινούς πλανήτες».
Το παραπάνω απόφθεγμα ανήκει στον σερ Άρθουρ Κλαρκ, γνωστό Βρετανό συγγραφέα βιβλίων επιστημονικής φαντασίας.
Διορατικοί υπήρξαν πολλοί Έλληνες, κάτι που στη σύγχρονη ιστορία του ελληνικού κράτους υπήρξε ιδιαίτερα χρήσιμο, σε κρίσιμες μάλιστα χρονικές περιόδους.
Μια άγνωστη σε πολλούς ιστορία γεωπολιτικών προβλέψεων και διορατικότητας ξετυλίγει ο διδάκτωρ Διεθνών Σχέσεων Αθανάσιος Γραμμένος, στο βιβλίο του «Ορθόδοξος Αμερικανός», που αφηγείται τη συμβολή του μακαριστού Αρχιεπισκόπου Βορείου και Νοτίου Αμερικής Ιακώβου στις ελληνοαμερικανικές σχέσεις.
Ο αείμνηστος ιεράρχης που διακρίθηκε για τις παρεμβάσεις του σε Λευκό Οίκο και Στέιτ Ντιπάρτμεντ, για διάφορα ζητήματα που αφορούσαν την ελληνική εξωτερική πολιτική, όπως αποκαλύπτεται στο βιβλίο του κ. Γραμμένου, είχε δει από τα τέλη της δεκαετίας του 1970, τη νέα «βόμβα», που επώαζε στα Βαλκάνια, το ζήτημα της ονομασίας της Μακεδονίας.
Το σποράκι που έγινε δέντρο
Όπως εξηγεί στη Voria.gr ο διδάκτωρ του τμήματος Βαλκανικών Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας Αθανάσιος Γραμμένος, «το Μακεδονικό δεν ήταν ένα πρόβλημα που ξεκίνησε το 1989, όταν και ξεκίνησε η διάλυση των ανατολικών κρατών, μαζί σε αυτά και η Γιουγκοσλαβία, από την οποία προέκυψε και η σημερινή ΠΓΔΜ».
Σύμφωνα με τον ίδιο, το Μακεδονικό ή Σκοπιανό που πολλοί θέλουν να αποκαλούν, έχει τις ρίζες του στη «βάπτιση» του από το καθεστώς του Τίτο, όταν και το ομόσπονδο κρατίδιο πήρε την ονομασία «Μακεδονία».
«Αυτή ήταν μια αρχή αλυσιδωτών αντιδράσεων», αναφέρει ο κ. Γραμμένος, καθώς μαζί με το ομόσπονδο κρατίδιο, η ονομασία του οποίου δεν είχε απασχολήσει την ελληνική εξωτερική πολιτική, είχε δημιουργηθεί και η "Μακεδονική Εκκλησία". Η Μητρόπολη Αχρίδος και πάσης "Μακεδονίας", καλλιεργεί σχηματική στάση απέναντι στο Σερβικό Πατριαρχείο και κατ’ επέκταση στο Οικουμενικό της Κωνσταντινούπολης. Στη συνέχεια, ωστόσο, διακινεί της διαδικασίες για τη δημιουργία ενός "λόμπι" και στις ΗΠΑ, με τη δημιουργία «Μακεδονικής» Μητρόπολης ΗΠΑ, Καναδά και Αυστραλίας.
«Οι περισσότεροι στην Ελλάδα αγνοούν ότι με κεντρικό σχεδιασμό από τα Σκόπια, με την ανοχή του Βελιγραδίου, η "Μακεδονική Εκκλησία" παρείχε στους πολιτικούς κύκλους το θεσμικό όχημα για τη διεξαγωγή αναθεωρητικής προπαγάνδας σε βάρος της ελληνικής Μακεδονίας, μέσω του ιδεολογήματος του "Μακεδονισμού". Ο Ιάκωβος, με τη συνδρομή των βοηθών Επισκόπων και των ιερέων παρακολουθούσε τις κινήσεις των Σλαβομακεδόνων κι ενημέρωνε τόσο τις ελληνικές όσο και τις αμερικανικές Αρχές και βέβαια το Οικουμενικό Πατριαρχείο, αφού το ζήτημα είχε άμεσες νομοκανονικές διαστάσεις», εξηγεί ο κ. Γραμμένος.
Ο Αρχιεπίσκοπος Ιάκωβος, διαβλέποντας ότι η συγκεκριμένη κίνηση, που φαινόταν ότι είχε καθαρά εκκλησιαστικά κριτήρια, θα μπορούσε να εξελιχθείς σε μια κίνηση με γεωπολιτικούς σκοπούς, κάτι που έγινε στη συνέχεια.
«Υπάρχει μια σειρά επιστολών του Αρχιεπισκόπου στα μέσα στα τέλη της δεκαετίας του 1970, όπου απευθύνεται σε Έλληνες πρέσβεις και Έλληνες υπουργούς Εξωτερικών, με τις οποίες ζητά τη δράση τους. Για τον ίδιο το Σκοπιανό ήταν ένα σποράκι τότε, που στη συνέχεια, όπως αποδείθηκε, έγινε ολόκληρο δέντρο», αναφέρει χαρακτηριστικά ο κ. Γραμμένος.
Ο ιεράρχης πιστώθηκε το «μπλοκάρισμα» της περαιτέρω διείσδυσης των Σκοπιανών στους λομπίστες των ΗΠΑ, τουλάχιστον προσωρινά.
Το ξέσπασμα του «Μακεδονικού»
Οι γνωριμίες του Ιάκωβου στην αμερικανική πολιτική σκηνή, αλλά και η ισχυρή του θέση στο Παγκόσμιο Συμβούλιο Εκκλησιών, χάρισαν μια νίκη στην Ελλάδα όσον αφορά το ονοματολογικό, που όμως δεν απασχόλησε κανέναν.
Η παραδοχή της ήττας των Σκοπιανών ήρθε το 1982, όταν ο Αρχιεπίσκοπος Αχρίδας Αγγελάριος, ασφυκτιώντας από τη διεθνή απομόνωση, έγραψε επιστολή στον Ιάκωβο. «Είναι χαρακτηριστικό ότι έγραψε στον Ιάκωβο και όχι σε κάποιον άλλον ιεράρχη, ζητώντας του να συνηγορήσει για να αναγνωριστεί η Εκκλησία του», αναφέρει ο Αθανάσιος Γραμμένος, για να λάβει ως απάντηση την κλειστή θύρα της Ελληνορθόδοξης Αρχιεπισκοπής στην επιδιωκόμενη αναγνώριση.
Είναι χαρακτηριστικό ότι λίγο πριν τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας, το 1989, ο Ιάκωβος διοργάνωσε ένα συνέδριο σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Κολούμπια, το οποίο αφορούσε την αρχαία Μακεδονία στο οποίο συμμετείχαν εξέχουσες επιστημονικές προσωπικότητες. «Το συγκεκριμένο συνέδριο αντιμετωπίστηκε με μεγάλες αντιδράσεις από την σκοπιανή διασπορά στις ΗΠΑ, κάτι που έδειχνε τι θα επακολουθούσε», λέει ο κ. Γραμμένος.
Οι εξελίξεις ωστόσο άρχισαν να τρέχουν με μεγάλη ταχύτητα. Η διάλυση της Γιουγκοσλαβίας έφερε την ανεξαρτητοποίηση του κρατιδίου που συνορεύει με την Ελλάδα. Το ονοματολογικό αρχίζει και αναδύεται με κρότο, δείχνοντας ότι θα απασχολήσει την ελληνική διπλωματία για πολλά χρόνια.
Ο Αρχιεπίσκοπος Ιάκωβος σε αυτή τη χρονική στιγμή, λίγο πριν αφήσει τον αρχιεπισκοπικό θρόνο, επέλεξε να συνταχθεί με την ελληνική εξωτερική πολιτική. «Όταν η Γιουγκοσλαβία διαλύθηκε κι ανέκυψε η διαμάχη μεταξύ Αθηνών και Σκοπίων, ο Ιάκωβος υποστήριξε τη μαξιμαλιστική θέση της Ελλάδας κι άσκησε πίεση, αρχικά στον Πρόεδρο Μπους και στη συνέχεια στον Κλίντον, έτσι ώστε να μην αναγνωριστεί το νέο κράτος με τη συνταγματική του ονομασία», τονίζει ο Αθανάσιος Γραμμένος.