Όταν το 2018 ξεκίνησε αυτή η αποστολή κανείς δεν περίμενε πως θα διαρκέσει σχεδόν 4 χρόνια. Ο ρομποτικός γεωλόγος InSight που έστειλε η NASA στον Άρη ήταν προγραμματισμένος να λειτουργήσει για δύο χρόνια, όμως αποφασίστηκε να επεκταθεί η αποστολή του για άλλα δύο χρόνια.
Στις 4 Μαΐου το InSight κατέγραψε μια δόνηση μεγέθους 5 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ που για τον Άρη θεωρείται εξαιρετικά ισχυρή -"σεισμό τέρας" τον χαρακτήρισαν οι επιστήμονες που παρακολουθούν την αποστολή-, αλλά όπως φαίνεται είναι μια από τις τελευταίες, καθώς η σκόνη του Κόκκινου Πλανήτη έχει καλύψει τους ηλιακούς συλλέκτες και πλέον τα δεδομένα φεύγουν όλο και πιο αργά προς τη γη.
Ο σεισμός των 5 Ρίχτερ είναι ο μεγαλύτερος που έχει καταγραφεί από το 2018, όταν έφτασε ο σεισμογράφος InSight στον Άρη και είχε μάλιστα διάρκεια πάνω από μία ώρα, ενώ οι αμέσως πιο ισχυροί ήταν δύο σεισμοί μεγέθους 4,2 Ρίχτερ που καταγράφηκαν τον περασμένο Αύγουστο και Σεπτέμβριο.
«Από την στιγμή που εγκαταστήσαμε τον σεισμογράφο στον Άρη το 2018 περιμέναμε για τον ‘μεγάλο’ σεισμό. Αυτός ο σεισμός είναι βέβαιο ότι θα μας προσφέρει δεδομένα για το εσωτερικό του πλανήτη όπως κανένας άλλος μέχρι τώρα. Οι επιστήμονες θα αναλύσουν αυτά τα δεδομένα για να αναδείξουν νέα στοιχεία και πληροφορίες για τον Άρη» δηλώνει ο Μπρους Μπάνερντ, επικεφαλής ερευνητής της αποστολής InSight.
Το ρομπότ μελετά την τεκτονική δραστηριότητα του Άρη και συλλέγει διαφόρων ειδών δεδομένα από το εσωτερικό του. Τα στοιχεία αυτά αναμένεται να βοηθήσουν ανάμεσα στα άλλα τους επιστήμονες να κατανοήσουν καλύτερα το πώς σχηματίστηκαν οι πλανήτες με βραχώδεις επιφάνειες, όπως η Γη και ο Αρης.
Στον Άρη πλησιάζει ο χειμώνας και η σκόνη που έχει σκεπάσει τις συστοιχίες των ηλιακών πάνελ, καθιστά δύσκολη τη συνέχιση της αποστολής. Ο ρπομποτικός βραχίονας θα κλειδωθεί στη θέση του και ο σεισμογράφος θα κλειδωθεί και θα μείνει για πάντα εκεί.
Σύντομα θα μπει σε μειωμένη λειτουργία, μόνο για ένα μέρος της Αρειανής ημέρα και αργότερα για κάθε δύο Αρειανές μέρες. Οι επιστήμονες θα ακολουθήσουν αυτό το πρόγραμμα όσο μπορούν, αλλά γνωρίζουν πως ο χρόνος δεν είναι με το μέρος τους.
«Τον Ιούλιο αναμένουμε να απενεργοποιηθεί το σεισμόμετρό μας, όχι επειδή θέλουμε να το απενεργοποιήσουμε, αλλά δυστυχώς δεν έχουμε την ενέργεια να το λειτουργήσουμε, ενώ στο τέλος του ημερολογιακού έτους θα έχουμε ολοκληρώσει όλες τις λειτουργίες», δήλωσε η Kathya Zamora Garcia, αναπληρώτρια υπεύθυνη έργου του InSight στη NASA.
Η αποστολή προσγειώθηκε το 2018 σε ένα επίπεδο τοπίο, γνωστό ως Elysium Planitia και έδωσε χρήσιμες πληροφορίες για το εσωτερικό του Κόκκινου Πλανήτη.
Έχοντας καταγράψει περισσότερες από 1.300 σεισμικές δονήσεις οι ειδικοί έχουν μια σαφή εικόνα για τη βαθιά γεωλογία του πλανήτη, για το πάχος και τη σύνθεση του φλοιού, αλλά και του πυρήνα του.
«Αυτό που έκανε το InSight είναι να ρίξει φως στο εσωτερικό του Άρη», δήλωσε ο Μπάνερντ, προσθέτοντας ότι «ενώ γνωρίζουμε πολλά για το εξωτερικό του Άρη - έχουμε τραβήξει εικόνες, έχουμε τραβήξει φάσματα, έχουμε κάνει μετρήσεις της επιφάνειας του Άρη τα τελευταία 50 χρόνια - το InSight ήταν η πρώτη αποστολή που έστειλε ένα φως από κάτω την επιφάνεια του Άρη και μας έδειξε πώς μοιάζει ο υπόλοιπος πλανήτης».
Οι επιστήμονες γνώριζαν ότι κάποια στιγμή η σκόνη του Άρη θα κλάλυπτε τα ηλιακά φτερά του InSight κι έτσι θα μπλόκαρε την είσοδο των ακτίνων του ήλιου. Αυτό είναι το σοβαρό πρόβλημα που έχουν να αντιμετωπίσουν όλες οι αποστολές με ηλιακά πάνελ στον Κόκκινο Πλανήτη.
Όταν το InSight προσγειώθηκε στις 26 Νοεμβρίου 2018, τα μαύρα, αστραφτερά καθαρά φτερά του παρήγαγαν περίπου 5.000 Watt την ώρα ανά Αρειανή ημέρα (sol, στην ορολογία της διαστημικής. Η Αρειανή ημέρα έχει διάρκεια 24 ώρες 39 λεπτά και 35 δευτερόλεπτα). Σήμερα, χρωματισμένα κόκκινα από όλη τη σκόνη, μπορούν να παράγουν μόνο το ένα δέκατο, με περίπου 500 Watt την ώρα ανά sol.
Εξηγώντας με πιο απλά λόγια τι ακριβώς συμβαίνει με το InSight οι επιστήμονες το παρομοίωσαν με έναν ηλεκτρικό φούρνο, ο οποίος όταν προσγειώθηκε μπορούσε να λειτουργεί για 40 λεπτά συνεχώς και τώρα πλέον μόλις για δέκα λεπτά.
Η σκόνη του Άρη είχε προβλεφθεί και ο σεισμογράφος έχει μια ειδική σέσουλα στους ηλιακούς συλλέκτες που διώχνει τη σκόνη. Αυτό προγραμματίστηκε έξι φορές μέχρι τώρα, αλλά πια δεν είναι εφικτό.
Στη NASA ελπίζουν ότι το InSight μπορεί να προσθέσει μερικά ακόμη συμβάντα στον απολογισμό των 1.313 σεισμών και θα ήθελαν να καταγράψει μια ακόμη δόνηση των 5 Ρίχτερ πριν ολοκληρώσει την αποστολή του.
Η "δόνηση τέρας" σημειώθηκε σε μια περιοχή του πλανήτη που ονομάζεται Cerberus Fossae και βρίσκεται περίπου 1.500 χλμ ανατολικά της τοποθεσίας του InSight. Το έδαφος εκεί είναι έντονα ρηγματώδες ως αποτέλεσμα παλαιότερης ηφαιστειακής δραστηριότητας, ενώ δύο τεράστιες παράλληλες σχισμές διασχίζουν το τοπίο για σχεδόν 1.000 χλμ.
Οι σεισμοί στον Άρη πιθανότατα οφείλονται σε θερμικές ανωμαλίες στον φλοιό. Καθώς ο πλανήτης ψύχεται και συρρικνώνεται, οι βράχοι του σπάζουν απελευθερώνοντας τα σεισμικά κύματα.
«Το InSight ήταν μια απίστευτη αποστολή για εμάς και μας έδωσε μια γεύση του Άρη που δεν μπορούσαμε να πάρουμε από κανένα άλλο διαστημόπλοιο του στόλου μας», δήλωσε η Λόρι Γκλέιζ, η διευθύντρια του τμήματος πλανητικών επιστημών της NASA, προσθέτοντας ότι «η κατανόηση του Άρη και η μελέτη της εσωτερικής δομής του, θα δώσουν απαντήσεις σε βασικά ερωτήματα σχετικά με το πώς σχηματίστηκαν οι βραχώδεις πλανήτες στο εσωτερικό μας ηλιακό σύστημα, όπως ο Ερμής, η Αφροδίτη, η Γη, η Σελήνης".
Πηγή: BBC