Οι πόλεις της Ευρώπης θα μπορούσαν κάθε χρόνο να αποφεύγουν 114.000 έξτρα πρόωρους θανάτους -περίπου 58.000 από τα μικροσωματίδια και 56.000 από το διοξείδιο του αζώτου- αν υιοθετούσαν τις νέες συστάσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) για την ποιότητα που δόθηκαν στη δημοσιότητα φέτος τον Σεπτέμβριο. Αυτό είναι το συμπέρασμα μιας νέας επιστημονικής μελέτης, η οποία περιλαμβάνει εκτιμήσεις και για το όφελος που θα είχαν οι ελληνικές πόλεις αν εφάρμοζαν τα νέα αυστηρότερα όρια για τη ρύπανση του αέρα.
Με βάση τις νέες κατευθυντήριες οδηγίες του ΠΟΥ, οι οποίες αναθεωρήθηκαν μετά από 16 χρόνια, τα ανώτατα συνιστώμενα όρια ρύπων του αέρα είναι πολύ χαμηλότερα εκείνων που ίσχυαν από το 2005: οι μέσες ετήσιες συγκεντρώσεις μικροσωματιδίων ΡΜ2,5 (με διάμετρο έως 2,5 εκατομμυριοστά του μέτρου) δεν πρέπει να υπερβαίνουν τα 5 μικρογραμμάρια ανά κυβικό μέτρο αέρα (έναντι 10 μg/m3 πριν) και του διοξειδίου του αζώτου τα 10 μg/m3 (έναντι 40 μg/m3 πριν).
Οι ερευνητές του Ινστιτούτου Παγκόσμιας Υγείας (ISGlobal) της Βαρκελώνης, οι οποίοι έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο ιατρικό περιοδικό «The Lancet Planetary Health» (πρόκειται για επικαιροποίηση, μετά τις νέες οδηγίες του ΠΟΥ, προηγούμενης μελέτης τους στο ίδιο περιοδικό φέτος τον Ιανουάριο), εκτιμούν ότι οι νέες συστάσεις για τα μικροσωματίδια ΡΜ2,5 θα μπορούσαν να οδηγήσουν, εάν εφαρμόζονταν, σε μια αύξηση κατά 113% στον αριθμό των πρόωρων θανάτων που θα μπορούσαν να αποφευχθούν στις ευρωπαϊκές πόλεις, σε σύγκριση με τις παλαιότερες συστάσεις του ΠΟΥ του 2005. Αυτό ισοδυναμεί με 109.188 λιγότερους πρόωρους θανάτους ετησίως, έναντι 51.213 με βάση τις προηγούμενες συστάσεις, δηλαδή ένα επιπρόσθετο «κέρδος» περίπου 58.000 ζωών.
Αντίστοιχα, η εφαρμογή των νέων αυστηρότερων συστάσεων του ΠΟΥ για το διοξείδιο του αζώτου, θα μπορούσε να αποτρέψει έως 57.030 πρόωρους θανάτους στις ευρωπαϊκές πόλεις, έναντι μόνο 900 με βάση τα προηγούμενα χαμηλότερα όρια των συστάσεων από το 2005, δηλαδή ένα έξτρα κέρδος περίπου 56.000 ζωών.
Η μελέτη εκτιμά ότι, με βάση τις νέες συστάσεις του ΠΟΥ, σχεδόν το σύνολο (99,8%) του αστικού πληθυσμού της Ευρώπης ζει σε περιοχές με επίπεδα ρύπων του αέρα ανώτερα εκείνα των συνιστώμενων. Οι ερευνητές κάλεσαν την Ευρωπαϊκή Ένωση να υιοθετήσει τις συστάσεις του ΠΟΥ. Σύμφωνα με τα σημερινά όρια ρύπων της ΕΕ, η μέση ετήσια συγκέντρωση των μικροσωματιδίων ΡΜ2,5 δεν πρέπει να υπερβαίνει τα 25 μικρογραμμάρια ανά κυβικό μέτρο αέρα (έναντι 5 μg/m3 των νέων συστάσεων του ΠΟΥ), ενώ το διοξείδιο του αζώτου δεν πρέπει να ξεπερνά σε μέσο επίπεδο ετησίως τα 40 μικρογραμμάρια ανά κυβικό μέτρο αέρα (έναντι της νέας σύστασης του ΠΟΥ για ανώτατο όριο 10 μg/m3).
Το όφελος από άποψη μειωμένης πρόωρης θνησιμότητας, αν η ΕΕ ευθυγραμμιζόταν με τα χαμηλότερα όρια του ΠΟΥ, φαίνεται μεγαλύτερο στην περίπτωση του διοξειδίου του αζώτου: η Μαδρίτη π.χ. θα μπορούσε να αποφύγει έξτρα 1.311 ετήσιους θανάτους (αντί 206 με βάση τα παλαιά όρια του ΠΟΥ), το Παρίσι 1.440 (αντί 185), η Βαρκελώνη 1.034 (αντί 82), το Τορίνο 386 (αντί 34) κ.α.
Οι ερευνητές έκαναν μια κατάταξη 1.000 ευρωπαϊκών πόλεων (ISGlobal Ranking of Cities). Αυτές με τη μεγαλύτερη θνησιμότητα λόγω μικροσωματιδίων είναι η Μπρέσια και το Μπέργκαμο στην Ιταλία, ενώ αυτές με τη χαμηλότερη είναι το Ρέικιαβικ της Ισλανδίας και το Τρόμσο της Νορβηγίας.
Χειρότερη με διαφορά η πόλη των Σερρών στον δείκτη θνησιμότητας από PM2,5
Σύμφωνα με τα στοιχεία του ISGlobal, που δημοσιεύονται στην ιστοσελίδα του, η ελληνική πόλη με τη μεγαλύτερη επιβάρυνση του δείκτη θνησιμότητας από τα μικροσωματίδια παρουσιάζεται να είναι οι Σέρρες (θέση 30 διεθνώς), όπου εκτιμάται ότι θα μπορούσαν να αποφευχθούν 92 ετήσιοι πρόωροι θάνατοι αν ίσχυαν τα νέα όρια του ΠΟΥ (έναντι 61 με τα όρια του 2005), η Θεσσαλονίκη (θέση 64 – 719 λιγότεροι θάνατοι, έναντι 488 με τα όρια του 2005), η Αθήνα (θέση 71 – 3.433 λιγότεροι θάνατοι, έναντι 2.141 με τα όρια του 2005) και η Λάρισα (θέση 72 – 134 λιγότεροι θάνατοι, έναντι 89 με τα όρια του 2005). Εάν η Θεσσαλονίκη μείωνε τα επίπεδα της ρύπανσης στα χαμηλότερα όρια μεταξύ των εξεταζόμενων πόλεων της Ευρώπης θα γλύτωνε 778 θανάτους.
Ακολουθούν τα Τρίκαλα στην 75η θέση (72 λιγότεροι θάνατοι, έναντι 46 με τα όρια του 2005), η Κατερίνη στην 78η θέση (55 λιγότεροι θάνατοι, έναντι 36 με τα όρια του 2005), ο Βόλος αρκετά πίσω, στην 110η θέση (69 θάνατοι έναντι 42 με τα όρια του 2005), η Καβάλα στην 111η (53 θάνατοι, έναντι 31), η Ξάνθη στην αμέσως επόμενη (37 θάνατοι έναντι 22), η Καλαμάτα (53 έναντι 31), το Ηράκλειο στην 180ή (90 θάνατοι έναντι 49), τα Ιωάννινα (47 θάνατοι, έναντι 25), τα Χανιά στην 211η θέση (33 θάνατοι έναντι 16) και, τέλος, η Πάτρα στην 226 θέση (102 θάνατοι έναντι 48).
Το όφελος στις ελληνικές πόλεις εάν εφαρμόζονταν τα όρια για το NO2
Μεταξύ των ελληνικών πόλεων, αυτή με το μεγαλύτερο όφελος σε μειωμένη θνησιμότητα αν εφαρμόζονταν τα νέα ανώτατα όρια του ΠΟΥ για το διοξείδιο του αζώτου, θα ήταν η Αθήνα -στην 16η θέση- με 1.931 λιγότερους πρόωρους θανάτους ετησίως (έναντι 38 με βάση τα παλαιότερα όρια του ΠΟΥ, δηλαδή ένα έξτρα όφελος 1.893 ζωών), η Θεσσαλονίκη -στην 71η θέση- (288 λιγότεροι θάνατοι έναντι μόλις 2 με τα όρια του ΠΟΥ από το 2005, δηλαδή όφελος 286 ζωών) και οι Σέρρες, στην 512η θέση (14 λιγότεροι θάνατοι έναντι 0 πριν).
Ακολουθούν κατά σειρά:
- Πάτρα (31 θάνατοι έναντι 0)
- Βόλος (16 θάνατοι έναντι 0)
- Καβάλα (11 θάνατοι έναντι 0)
- Λάρισα (26 θάνατοι έναντι 0)
- Τρίκαλα (11 θάνατοι έναντι 0)
- Ηράκλειο (21 θάνατοι έναντι 0)
- Χανιά (8 θάνατοι έναντι 0)
- Κατερίνη (9 θάνατοι έναντι 0)
- Ιωάννινα (10 θάνατοι έναντι 0)
- Ξάνθη (6 θάνατοι έναντι 0)
- Καλαμάτα (8 θάνατοι έναντι 0)
Τη μεγαλύτερη πρόωρη θνησιμότητα λόγω διοξειδίου του αζώτου έχουν κατά σειρά η Μαδρίτη, η Αμβέρσα (Βέλγιο), το Τορίνο, το Παρίσι, το Μιλάνο και η Βαρκελώνη, ενώ τη χαμηλότερη το Τρόμσο και η Ουμέα (Σουηδία).