Skip to main content

Πώς θα αφήσουμε πίσω μας τις κακές συνήθειες της καραντίνας

Τι κληρονομήσαμε από την καραντίνα; Πόσο υγιείς θα εξέλθουμε από τον πολυήμερο εγκλεισμό - Η ψυχολόγος Υγείας Εύχαρις Παναγοπούλου απαντά στη Voria.gr

Τι κληρονομήσαμε αυτές τις έξι βδομάδες της καραντίνας; Πόσο υγιείς θα εξέλθουμε από τον πολυήμερο εγκλεισμό; Πώς θα επανέλθουμε στη μερική κανονικότητα από την προσεχή Δευτέρα; Τι θα πρέπει να γίνει με τους ηλικιωμένους και τα παιδιά; Με ποια όπλα θα χτίσουμε την άμυνά μας ενόψει της νέας κατάστασης;

Σε αυτά τα ερωτήματα απαντά, μιλώντας στην Voria.gr η Εύχαρις Παναγοπούλου, ψυχολόγος Υγείας και αναπληρώτρια καθηγήτρια Ιατρικής του Α.Π.Θ.

Στις 4 Μαΐου αίρεται, όπως όλα δείχνουν, η αυστηρή καραντίνα η οποία είχε επιβληθεί στις 23 Μαρτίου. Θα βγούμε απ' αυτήν σωματικά υγιείς, αλλά θα είμαστε και ψυχικά υγιείς;

Αυτό δυστυχώς δεν το ξέρουμε και ο λόγος που δεν το ξέρουμε είναι επειδή αυτό που έχει κάνει αυτή η καραντίνα είναι έναν ψεύτικο και αντιεπιστημονικό διχασμό της υγείας. Από το 1946 ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, έχει ρητά ορίσει την υγεία, ως «την κατάσταση της πλήρους σωματικής, ψυχικής και κοινωνικής ευεξίας και όχι μόνο την απουσία ασθένειας, ή αναπηρίας» . Αυτό που έχουμε κάνει τους δύο τελευταίους μήνες είναι να συρρικνώσουμε τον ορισμό της υγείας στην απουσία της ασθένειας. Απ' αυτούς τους δύο μήνες μπορώ να πω πως δεν βγαίνουμε υγιείς. Βγαίνουμε μεν χωρίς κορωνοϊό, αλλά υγιείς δεν βγαίνουμε.

Ποιες είναι οι σημαντικότερες επιπτώσεις από αυτές τις έξι βδομάδες εγκλεισμού;

Μια σημαντική επίπτωση είναι η συρρίκνωση των ρόλων. Δηλαδή, άνθρωποι οι οποίοι ήταν εργαζόμενοι, γιαγιάδες, παππούδες, φίλοι, που συμμετείχαν σε δραστηριότητες, όλα αυτά έχουν εξαφανιστεί. Έχουμε στα χέρια μας αρκετές μελέτες που λένε πως όταν οι ρόλοι μας περιορίζονται, αυξάνεται η κατάθλιψη και αρρωσταίνουμε και πιο συχνά.

Ένα δεύτερο επιβαρυντικό στοιχείο είναι η ικανότητα πρόβλεψης, δηλαδή η απουσία προγράμματος ότι σήμερα θα κάνω αυτό, αύριο εκείνο, το σαββατοκύριακο το άλλο. Αυτό χάθηκε και όταν έχουμε απώλεια πρόβλεψης το επόμενο βήμα είναι η κατάθλιψη.

Ο φόβος και το άγχος ήταν τα κυρίαρχα συναισθήματα στη διάρκεια του εγκλεισμού;

Ο φόβος και το άγχος υπήρχαν και πριν από τον εγκλεισμό. Μάλιστα οι κινήσεις που έγιναν έως τώρα από την Πολιτεία περιόρισαν το φόβο και το άγχος. Δηλαδή, ναι μεν υπήρξε φόβος και άγχος, αλλά υπήρχε και η αίσθηση ότι “ναι μεν φοβόμαστε, αλλά το αντιμετωπίζουμε”.

Το πιο έντονο συναίσθημα ήταν η κατάθλιψη. Η απώλεια, η νωθρότητα και η υιοθέτηση συμπεριφορών που τώρα θα είναι πολύ δύσκολο να τις απεγκαταστήσουμε. Όπως για παράδειγμα το φαγητό, η καθιστική ζωή, τα οποία τα αντιμετωπίζουμε ως αστεία, αλλά είναι σοβαρά θέματα, τα οποία επηρεάζουν την υγεία μας.

Σε ποιους στοίχισε περισσότερο η καραντίνα;

Νομίζω ότι περισσότερο απ' όλους στοίχισε στα άτομα άνω των 65 ετών γιατί τους κατατάξαμε όλους ανεξαιρέτως στην κατηγορία των “ευπαθών ομάδων”. Όμως, η πλειονότητα αυτών των ανθρώπων σήμερα, στην Ελλάδα, δεν έχουν αποσυρθεί από τη ζωή, είναι άνθρωποι με ενεργό ρόλο στην κοινωνική ζωή, άλλοι εργάζονται, άλλοι συμμετέχουν ενεργά στις οικογενειακές δραστηριότητες, στην ανατροφή και φροντίδα των εγγονών. Αυτοί οι άνθρωποι λοιπόν αναγκάστηκαν να κλειδωθούν στα σπίτια τους και όπως ξέρουμε, θα συνεχίσουν να παραμένουν εκεί. Υπάρχει πληθώρα μελετών που συνδυάζει τη μοναξιά και την κατάθλιψη, με τη θνητότητα στους ηλικιωμένους. Η δική μας πρόβλεψη είναι ότι στον επόμενο χρόνο θα έχουμε περισσότερα στοιχεία θνητότητας σε αυτήν την κατηγορία των ηλικιωμένων που έμειναν και θα παραμείνουν μέσα.

Η καραντίνα στοίχισε πολύ και στα παιδιά. Αυτή η έκφραση που χρησιμοποιήθηκε τόσο άστοχα και ανεύθυνα ότι αποτελούν “ωρολογιακή βόμβα”, οδήγησε στο να τα έχουμε ενοχοποιήσει ότι αυτά μεταφέρουν την αρρώστια στους αγαπημένους τους ανθρώπους, στη γιαγιά και στον παππού.
Τα παιδιά εάν δεν γυρίσουν στο σχολείο, έστω και για δυο, τρεις εβδομάδες, θα συνεχίσουν να σέρνονται και για τους επόμενους μήνες μέχρι τον Σεπτέμβριο. Η επιστροφή στο σχολείο είναι απαραίτητη να γίνει, έστω και για μια βδομάδα.

Πόσο εύκολο θα είναι να επιστρέψουμε στην κοινωνία; Πώς θα διαχειριστούμε τον φόβο που αυξάνεται ενόψει της εξόδου από το ασφαλές καταφύγιο του σπιτιού μας;

Το αφήγημα “μπαίνουμε μέσα γιατί δεν θέλουμε να πεθάνουμε”, θα πρέπει να αλλάξει και να γίνει “βγαίνουμε έξω γιατί πρέπει να κολλήσουμε ελεγχόμενα”. Όπως μας πήγαιναν παλιά οι γονείς μας για να κολλήσουμε π.χ. ιλαρά. Άρα μιλάμε για ένα ελεγχόμενο στρες το οποίο δεν είναι κακό, το θέλουμε.

Ταυτόχρονα θα πρέπει να δοθεί μεγάλη έμφαση στο τι θα πρέπει να κάνουμε εμείς ώστε να χτίσουμε τη δική μας ανθεκτικότητα. Σε αυτό δεν έχει δοθεί η δέουσα έμφαση. Κλείνοντας τον κόσμο στα σπίτια δεν δόθηκε καθόλου έμφαση στο πως θωρακίζουμε το ανοσοποιητικό μας σύστημα. Κάτι που παίζει τεράστιο ρόλο στην αντιμετώπιση οποιουδήποτε ιού. Άρα, τώρα που θα βγούμε από το σπίτι τι μπορούμε να κάνουμε για να χτίσουμε την άμυνά μας; Είναι η άσκηση; Είναι η σωστή διατροφή; Σε αυτά θα πρέπει να δείξουμε μεγάλη προσοχή.

Αυτός ο φόβος προς το άγνωστο από δω και πέρα πόσο μπορεί να επηρεάσει την κοινωνική συμπεριφορά μας;

Κάποιες αλλαγές θα υπάρξουν, όπως έγινε για παράδειγμα μετά την 11η Σεπτεμβρίου που πλέον, όλοι έχουμε αποδεχθεί τους εξονυχιστικούς ελέγχους στα αεροπορικά ταξίδια μας. Νομίζω λοιπόν, ότι κάποιες αλλαγές θα μείνουν μόνιμα στη ζωή μας. Αλλά αυτή η αυτόματη αποστασιοποίηση από τους άλλους, σταδιακά θα αρθεί και έτσι πρέπει να γίνει.
Νομίζω ότι ο κόσμος είναι μπερδεμένος. Υπάρχει μια εσφαλμένη αντίληψη ότι βγαίνοντας από τα σπίτια μας επειδή έχει περάσει ο κορωνοϊός, ενώ αυτό που ισχύει είναι ότι βγαίνουμε γιατί πρέπει όλοι τώρα να κολλήσουμε ελεγχόμενα.

Στη διάρκεια της καραντίνας αποκτήσαμε κάποιες συνήθειες, ενδεχομένως και κάποιους εθισμούς. Π.χ. χρήση ηλεκτρονικών συσκευών, πολλή τηλεόραση, ίσως υπερκατανάλωση αλκοόλ αλλά και φαγητού κ.λπ. Πώς θα απεγκαταστήσουμε αυτές τις συνήθειες;

Δυστυχώς, για να απεγκατασταθεί μια συμπεριφορά που έχει να κάνει με μια μορφή εξάρτησης θα πρέπει να υπάρξει μια εξωτερική αλλαγή. Δηλαδή, εάν δεν βγούμε απ' τα σπίτια μας, δεν θα τις απεγκαταστήσουμε, δυστυχώς. Γι' αυτό και επιμένουμε να γυρίσουν τα παιδιά στο σχολείο προκειμένου να φύγουν μπροστά από τις οθόνες.

Με το που θα υπάρξει μια κάποια κανονικότητα ένα μεγάλο κομμάτι αυτών των συμπεριφορών θα αλλάξει. Βεβαίως η κανονικότητα δεν θα είναι η ίδια με πριν, αλλά να υπάρξει επιστροφή σε μια πιο κανονική ζωή. Αν όμως, δεν αλλάξει κάτι εξωτερικά, εάν εγώ δεν πάω στη δουλειά μου, εάν το παιδί δεν επιστρέψει στο σχολείο, δεν θα απεγκατασταθεί και η συμπεριφορά. Και τα θέματα του εθισμού στις οθόνες, στο φαγητό και στο αλκοόλ, είναι πολύ σημαντικά.

Θα χρειαστεί γι' αυτό κάποια υποστήριξη;

Ναι, θα χρειαστεί σε πολλές περιπτώσεις. Πολλοί εθισμοί οι οποίοι είναι καθαρά νευρολογικοί, δεν μπορούν να κοπούν εύκολα, από τη μια στιγμή στην άλλη. Δέχομαι πολλά τηλεφωνήματα από γονείς, κυρίως με παιδιά σε προεφηβική ηλικία, που μου λένε πως το παιδί τους δεν σηκώνεται από τον καναπέ. Ότι είναι συνεχώς μπροστά στην οθόνη. Εδώ, σε κάποιες περιπτώσεις ίσως χρειαστεί βοήθεια.