Όλους τους ήχους που «παράγει» η φύση στα σπάνιας ομορφιάς μονοπάτια του Ζαγορίου βάζει σε μία εφαρμογή το Οικομουσείο Ζαγορίου σε συνεργασία με το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.
Επιστήμονες μαζί με εθελοντές κάθε ηλικίας ανιχνεύουν και καταγράφουν τους φυσικούς ήχους που μπορεί κανείς να ακούσει στις διαδρομές που ακολουθούν οι νομάδες κτηνοτρόφοι, αναδεικνύοντας τη βιοποικιλότητα του οικοσυστήματος της περιοχής. Η πρωτοβουλία εντάσσεται στο πλαίσιο του έργου «EchoLoci: καινοτόμες ηχοτοπικές εφαρμογές για την καταγραφή και διατήρηση της βιοποικιλότητας με τη συμμετοχή πολιτών στις κτηνοτροφικές διαδρομές του Ζαγορίου», που χρηματοδοτείται από το Πράσινο Ταμείο και υλοποιούν το Οικομουσείο, το Κέντρο Καινοτομίας InnoPolis και η Γεωπονική Σχολή του ΑΠΘ.
Στόχος του έργου είναι η ευαισθητοποίηση για την παραδοσιακή πρακτική της μετακινούμενης κτηνοτροφίας, η ενημέρωση της τοπικής κοινωνίας για την συμβολή της στη συντήρηση της βιοποικιλότητας του τοπίου, αλλά και η δημιουργία ενός επιπλέον εργαλείου για την ενίσχυση του αγροτουρισμού. «Όπως σε ένα τοπίο υπάρχει η βιοποικιλότητα με τα πολλά διαφορετικά είδη φυτών, έτσι υπάρχει και ακουστική βιοποικιλότητα. Με τη μεθοδολογία και τη θεωρία της ακουστικής οικολογίας, καταγράφουμε τους ήχους της φύσης, οι οποίοι προδίδουν τη βιοποικιλότητα της κάθε περιοχής, στα μονοπάτια της μετακινούμενης κτηνοτροφίας, η οποία, δυστυχώς, συνεχώς φθίνει. Οι ήχοι αυτοί θα περαστούν σε μία εφαρμογή, η οποία θα είναι διαθέσιμη για εκπαιδευτικούς σκοπούς. Στο πλαίσιο του έργου γίνονται εργαστήρια για παιδιά, ώστε να μάθουν πώς να καταγράφουν τους ήχους και να τους περνούν στην εφαρμογή. Κι αυτό είναι το πιο σημαντικό, ότι γίνονται και οι ίδιοι οι χρήστες συμμέτοχοι και κοινωνοί της έννοιας της βιοποικιλότητας, όπως και οι ίδιοι οι κτηνοτρόφοι. Παράλληλα, εξετάζουμε το πώς μπορεί η τοπική κοινωνία να αξιοποιήσει το υλικό αυτό και τουριστικά, ώστε να υπάρξει και ένα επιπλέον εισόδημα για τους κατοίκους της περιοχής», εξήγησε στη Voria.gr η αναπληρώτρια καθηγήτρια του Εργαστήριου Γεωργικών Εφαρμογών και Αγροτικής Κοινωνιολογίας του Τμήματος Γεωπονίας του ΑΠΘ, Μαρία Παρταλίδου.
Κτηνοτροφία και βιοποικιλότητα
Τα ηχοτοπία είναι στην ουσία ένα ηχητικό κολάζ που περιγράφει μία τοποθεσία. Μέσω των καταγραφών μπορεί κανείς να διαπιστώσει τις διαφορές που παρουσιάζει η πανίδα μεταξύ περιοχών όπου μετακινούνται ή δεν υπάρχουν κοπάδια. «Είναι ένα εικαστικό μέσο που έχει χρησιμοποιηθεί αρκετές φορές για ερευνητικούς σκοπούς και συνδυάζει την επιστήμη της ακουστικής οικολογίας, που ερμηνεύει τις δυναμικές σχέσεις μεταξύ των ειδών μέσω του ήχου. Κάνουμε καταγραφές επιτόπιες -κυρίως έχει να κάνει με ήχους πτηνών- σε μονοπάτια που είναι ακόμα ενεργά, για να μπορέσει να χρησιμοποιηθεί ως βάση ηχητικών δεδομένων για σύγκριση με μονοπάτια που δεν είναι ενεργά. Να δείξουμε δηλαδή το πώς αποτυπώνεται ηχητικά η συχνότητα κάποιων ειδών. Γιατί είναι αποδεδειγμένο ότι όπου υπάρχει μετακινούμενη κτηνοτροφία και κινούνται τα κοπάδια, η τροφική αλυσίδα ενισχύεται και δεν σπάει. Αυτά καταγράφονται και παραδοσιακά μέσω της φωτογραφίας, αλλά και με τη μέθοδο αυτή, εμπλέκοντας το κοινό στην επιστημονική καταγραφή και εκπαιδεύοντας κάποιους κτηνοτρόφους, προκειμένου να δούμε μέσα από τη δική τους εμπειρική οπτική το πώς έχει διαφοροποιηθεί η πανίδα. Παράλληλα, το πρόγραμμα αφορά στην αποτύπωση των ιστοριών των κτηνοτρόφων με μίνι ντοκιμαντέρ που θα αποτελέσουν ένα αρχείο μοναδικό, καθώς είναι από τους τελευταίους που έχουν απομείνει και όλο αυτό να αποτελέσει μία βάση για να κάνουμε κι ένα τουριστικό προϊόν και να μπορεί ένας ορειβάτης, ένας φορέας ή οι μαθητές ενός σχολείου να κάνουν τη διαδρομή μαζί τους», ανέφερε στη Voria.gr ο Κωνσταντίνος Καίσαρης, μέλος της ερευνητικής ομάδας.
Η εφαρμογή
Η εφαρμογή που θα φέρει τον τίτλο του προγράμματος «EchoLoci» ολοκληρώνεται και σύντομα θα είναι διαθέσιμη για κινητά τηλέφωνα. «Η εφαρμογή, την οποία θα διαχειριζόμαστε μέσω ίντερνετ, έχει χάρτες όπου αποτυπώνονται τα μονοπάτια με διάφορα τεκμήρια, κείμενα, περιγραφές και ήχους, ενώ θα δίνει τη δυνατότητα περιήγησης με GPS. Μπορεί δηλαδή κάποιος να κατεβάσει τους χάρτες και να περιηγηθεί ακούγοντας ήχους και μαθαίνοντας πληροφορίες για σημεία της διαδρομής που συναντά, οι οποίες του έρχονται αυτόματα ως ειδοποιήσεις. Είναι σημαντικό, γιατί είναι μία ανοιχτή πλατφόρμα και σε αυτό το αποθετήριο οπτικοακουστικού περιεχομένου μπορεί ο καθένας να προσθέσει δεδομένα, τα οποία ελέγχονται από τους διαχειριστές σε σχέση με την ποιότητά τους. Με τον τρόπο αυτόν μπορεί να γίνει περιοδική καταγραφή από επιστημονικές ομάδες. Παράλληλα, όμως, αποτελεί ένα σημαντικό εργαλείο, το οποίο μπορεί να εφαρμοστεί σε όλες τις ορεινές περιοχές με την προσθήκη χαρτών από όλη την Ελλάδα», τόνισε ο κ. Καίσαρης.
Όλο το υλικό το οποίο θα συλλεχθεί θα παραμείνει διαθέσιμο στο Οικομουσείο Ζαγορίου για μελλοντικές δράσεις, τόσο καλλιτεχνικού όσο και εκπαιδευτικού χαρακτήρα, για την τοπική κοινότητα, αλλά και τους επισκέπτες.