Του Κώστα Ευθυμίου*
Η Δημοκρατία εδράζεται σε ανοχές, ελαστικότητες και υποχωρήσεις. Μοιραία, λοιπόν, αφήνει διαχρονικά χώρο στην έκφραση ακραίων τάσεων και θέσεων. Είναι η Δημοκρατία που επιτρέπει την έκφραση σε όσους την πολεμούν. Και μόνο με την Δημοκρατία οι πολέμιοί της κατορθώνουν να την κάμπτουν. Η ιστορία παρέχει πολλά παραδείγματα, με κυριότερο αυτό της δημοκρατικής ανόδου στην εξουσία του γερμανικού ναζιστικού κόμματος το 1933.
Συνεπώς, η Δημοκρατία δεν πρέπει ποτέ να θεωρείται δεδομένη. Άλλωστε, ακριβώς λόγω της «ατελούς τελειότητάς» της, βασίζει τη βιωσιμότητά της στην περιοδική νομιμοποίηση μέσω των εκλογών και στη διαρκή βελτίωση μέσω των συνταγματικών αναθεωρήσεων.
Σήμερα όμως, οι κρίσεις που σωβούν σωρευτικά εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ως υπερκείμενης δομής (κρίση ταυτότητας, οικονομικής ανταγωνιστικότητας, ανεργίας, διαφορετικών ταχυτήτων, προσφυγικού / μεταναστευτικού κλπ), αλλά και στα κράτη Μέλη με διαφορετική ένταση στο καθένα, υπονομεύουν την έξωθεν μαρτυρία της αντιπροσωπευτικής Δημοκρατίας, καθώς ενισχύουν τη λαϊκιστική ρητορική των αντιδημοκρατικών άκρων, αριστερών και δεξιών.
Τα τελευταία χρόνια βιώσαμε την έξαρση του λαϊκισμού σε πολλές περιοχές της υφηλίου: την ενίσχυση της Λεπέν στη Γαλλία και του Βίλντερς στην Ολλανδία, την ανάδειξη του Όρμπαν στην Ουγγαρία, την διόγκωση και τελικά επικράτηση του θυμικού στο δημοψήφισμα για το Brexit και φυσικά την έλευση του Συριζα στην εξουσία και την είσοδο άλλων μικρών κομμάτων στο Ελληνικό κοινοβούλιο.
Παρά τα διαφορετικά διακυβεύματα, τις διαφορετικές αφετηρίες και τις κοινωνικές προδιαθέσεις στα παραπάνω παραδείγματα, κοινός παρονομαστής του λαϊκισμού υπήρξε και παραμένει παντού ο ίδιος: Η «αντισυστημικότητα», η αντίδραση στις δομές εξουσίας, με κυρίαρχο στόχο την αποσύνθεση της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τελικά την απαξίωση της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας ως πολιτικού συστήματος, μέσα από την επίκληση για «περισσότερη εθνική κυριαρχία».
Ο λαϊκισμός εκμεταλλεύεται τη δύναμη του θυμικού για να καταλάβει το πεδίο της λογικής. Και επειδή το θυμικό είναι εξ ορισμού εύφλεκτο και χειμαρρώδες, η σπορά συναισθημάτων αποδίδει άμεσα καρπούς στις μάζες που νιώθουν – λανθασμένα – ότι «δεν έχουν τίποτα άλλο να χάσουν»...
Δεν πρέπει κανείς όμως να γελιέται: πίσω από τους φραστικούς όρκους στην αξία της δημοκρατίας, ο λαϊκισμός (ανεξάρτητα αν είναι δεξιάς ή αριστερής καταβολής) στοχεύει την αντιπροσωπευτική δημοκρατία στο κούτελο. Εμφορείται από φυσικό ολοκληρωτισμό και χαρακτηρίζεται από την κλασσική πεποίθηση του αμαθούς ότι τα ξέρει όλα και κατέχει την Αλήθεια.
Η κυβέρνηση Συριζα ανήλθε στην εξουσία και κυβερνά με λαϊκισμό. Κάθε της ενέργεια στοχεύει στη μείωση του κράτους δικαίου και στην εδραίωση μιας νέου τύπου αυταρχικής δημοκρατίας, όπου «ηθικό» και «αποδεκτό» είναι μόνον ό,τι η κυβέρνηση θεωρεί ως τέτοιο. Με την επίκληση μιας έωλης αριστερής ηθικής, κυβερνά αυταρχικά, παρεμβαίνει στη Δικαιοσύνη και στον Τύπο και διαμορφώνει δικές της μετα-αληθείς (ψευδείς) περιγραφές γεγονότων (βλ. Μάτι). Πολιτεύεται περίπου σαν να μην χρειάζονται εφεξής εκλογές και λαϊκή νομιμοποίηση δια της ψήφου. Άλλωστε, η κομμουνιστική προπαίδεια βασικών μελών αυτής της κυβέρνησης τα κάνει να καλοβλέπουν την πολιτική «μετάβαση» σε μια αυταρχική «Δημοκρατία», ως προϋπόθεση για τον μετασχησματικό σε μια νεο-κομμουνιστική κοινωνία.
Από την άλλη πλευρά, η ΝΔ και ο Κυριάκος Μητσοτάκης αποτάσσονται σταθερά τον εύπεπτο αλλά επικίνδυνο λαϊκισμό. Είναι εύκολο να κατανοήσει κανείς ότι αν ήθελε η ΝΔ να εκμεταλλευτεί τη συγκυρία με λαϊκιστικές κορώνες θα είχε ήδη καπαρώσει την αυτοδυναμία. Ωστόσο, η ΝΔ, ως κόμμα με δημοκρατική υπευθυνότητα, σηκώνει το βλέμμα της από το έλλασον, το εφήμερο και το επουσιώδες που χαρακτηρίζουν κάθε λαϊκιστική στάση. Η ΝΔ αίρεται στο ύψος που επιβάλλει η δύσκολη ιστορική συγκυρία. Προτάσσει το μείζον, το μακροπρόθεσμο και το ουσιώδες, γιατί ο χρόνος τελειώνει για τη χώρα και για το στοίχημα της εθνικής μας επιβίωσης σε έναν κόσμο που αλλάζει με κατακλυσμιαίους ρυθμούς.
Συνεπώς, η μάχη των επικείμενων εκλογών, σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο, θα είναι μια μάχη ιστορικών διαστάσεων και αναφορών. Θα είναι τελικά μια μάχη μεταξύ των δυνάμεων που πιστεύουν στη φιλελεύθερη, αντιπροσωπευτική Δημοκρατία, αναγνωρίζοντας την ανάγκη να διατηρήσουμε και να διορθώσουμε τα δυτικά κεκτημένα και όσων ριζοσπαστικοποιούν την κοινωνία με τελικό στόχο την εγκαθίδρυση μιας αυταρχικής δημοκρατίας, με ελεγχόμενους θεσμούς και λιγότερο κράτους δικαίου.
Σε αυτό το πλαίσιο, η ψήφος μας, πέρα από την σταθερή της σημασία ως νομιμοποίησης της δημοκρατικής εξουσίας, ανάγεται και σε ασπίδα προστασίας της Δημοκρατίας έναντι του λαϊκισμού που θέλει να την συνθλίψει.
* Ο Κώστας Ευθυμίου ζει στη Θεσσαλονίκη και είναι πατέρας 3 παιδιών. Είναι μέλος της Ομάδας Εμπειρογνωμόνων για τη σύνταξη του Κυβερνητικού Προγράμματος της Νέας Δημοκρατίας για την Ενέργεια, ενώ είναι και στα 135 Στελέχη που ανακοινώθηκαν από το Μητρώο Στελεχών της ΝΔ. Νομικός ειδικευμένος στην οργάνωση & λειτουργία αγορών ενέργειας και επιχειρηματίας ΑΠΕ.