Μέσα στον «ορυμαγδό» της επικαιρότητας, τις τελευταίες μέρες, με διαδοχικές αναρτήσεις και δηλώσεις των αρμοδίων και ειδικά της ηγεσίας του υπουργείου Εσωτερικών και του υπουργού, Μάκη Βορίδη, η κυβέρνηση διευκρίνισε ερωτήματα που έχουν να κάνουν με τις εκλογές του 2023, βουλευτικές και αυτοδιοικητικές.
Το πρώτο ερώτημα, που απασχόλησε πολιτικούς αναλυτές, δημοσιογράφους και πολιτευτές ήταν εάν θα γίνουν οι εθνικές εκλογές με τα στοιχεία της τελευταίας απογραφής ή με τα δεδομένα της προηγούμενης και τι αλλαγές συνεπάγεται κάτι τέτοιο στις έδρες.
Η απογραφή
Η κυβέρνηση διευκρίνισε ότι οι εθνικές εκλογές θα γίνουν, ανεξαρτήτως ημερομηνίας εφόσον γίνουν εντός του 2023, με τα στοιχεία της τελευταίας απογραφής. Αυτά θα είναι έτοιμα από την Ελληνική Στατιστική Αρχή μέχρι το τέλος του 2022, οπότε η κυβέρνηση δεν μπορεί να τα αγνοήσει και νομικά. Συνεπώς, είναι και υποχρεωτικό να γίνουν οι εκλογές με τα νέα πληθυσμιακά δεδομένα.
Εκείνο που επίσης έσπευσε να διευκρινίσει η κυβέρνηση είναι ότι όσα κυκλοφόρησαν ως αλλαγές στην κατανομή των εδρών δεν είναι ακριβώς έτσι. Οι αλλαγές που προκύπτουν από τα στοιχεία της νέας απογραφής (ήδη υπάρχουν, αλλά απαιτείται να επισημοποιηθούν) σε ό,τι αφορά στις έδρες ανά εκλογική περιφέρεια δεν είναι τόσο μεγάλες. Η μετατροπή κάποιων διεδρικών περιφερειών σε μονοεδρικές είναι δεδομένη, όπως και η προσθήκη κάποιων (λίγων) εδρών σε εκλογικές περιφέρειες, σε βάρος άλλων. Μεταξύ των κερδισμένων σε επιπλέον έδρες εκλογικών περιφερειών είναι η Α' και η Β' Θεσσαλονίκης (πιθανότατα από μία επιπλέον). Ποιο κόμμα (πρώτο, δεύτερο κτλ.) κερδίζει αυτές τις έδρες χρήζει διερεύνησης και είναι ανάλογο των εκλογικών αποτελεσμάτων και εντός εκλογικής περιφέρειας (μέτρο) και πανελλαδικά.
Δεδομένου ότι ο πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης, έχει επανειλημμένως δηλώσει ότι οι εκλογές θα γίνουν το 2023, όλα αυτά που δημοσιοποίησε το υπουργείο Εσωτερικών ισχύουν, είτε οι εκλογές γίνουν μέχρι τις 2 Απριλίου 2023, είτε γίνουν τον Μάιο, είτε ακόμη και τον Ιούνιο, μετά τις πανελλαδικές εξετάσεις.
Αυτοδιοικητικές 8 Οκτωβρίου 2023
Σοφότεροι γίναμε και σε ό,τι αφορά στις αυτοδιοικητικές εκλογές. Τα σενάρια που κυκλοφόρησαν περί αιφνιδιαστικών αλλαγών και κυρίως περί αλλαγής του χρόνου διεξαγωγής τους διαψεύστηκαν από την κυβέρνηση. Ρητώς ο υπουργός Εσωτερικών, Μάκης Βορίδης, απαντώντας στον αρχηγό της αξιωματικής αντιπολίτευσης, Αλέξη Τσίπρα, επισήμανε ότι δεν υπάρχει περίπτωση μετάθεσης του χρόνου διεξαγωγής των αυτοδιοικητικών εκλογών ή άλλων αλλαγών στον ισχύοντα εκλογικό νόμο, που ψήφισε η κυβέρνηση Μητσοτάκη - κάτι που έκανε χθες και ο αναπληρωτής υπουργός Στέλιος Πέτσας.
Τα σενάρια που κυκλοφόρησαν ευρέως και σε προηγούμενο χρόνο ήθελαν τις αυτοδιοικητικές (από τη στιγμή που οι νέες θητείες των περιφερειακών και δημοτικών συμβουλίων θα είναι πενταετείς) να γίνονται ταυτόχρονα με τις ευρωεκλογές, που επίσης αφορούν σε πενταετείς θητείες. Αυτό θα σήμαινε εξοικονόμηση πόρων, λιγότερη ταλαιπωρία του εκλογικού σώματος και άλλα οφέλη, θα σήμαινε όμως και μια πολύ σημαντική αλλαγή, την παράταση του χρόνου των υφιστάμενων διοικήσεων, κάτι που κινείται στα όρια της νομιμότητας.
Ο κ. Βορίδης διέψευσε όμως όλα αυτά τα σενάρια και τόνισε πως οι εκλογές για τα νέα περιφερειακά και δημοτικά συμβούλια θα γίνουν στις 8 Οκτωβρίου 2023 (πρώτη Κυριακή), όπως ακριβώς προβλέπεται από τον εκλογικό νόμο.
Και χωρίς άλλες αλλαγές σ' αυτόν. Που σημαίνει ότι ισχύει ακόμη και ο αριθμός των υποψηφίων περιφερειακών και δημοτικών συμβούλων, δηλαδή εκείνο το 150% επί των εκλεγμένων, που -για όποιον θελήσει να παρουσιάσει πλήρες ψηφοδέλτιο- συνιστά μια μεγάλη πρόκληση, αφού θα πρέπει να κινητοποιήσει πολύ κόσμο, διαθέσιμο να δώσει ενεργά τον προεκλογικό αγώνα για να εκλεγεί.
Η αποσαφήνιση αυτών των ζητημάτων διευκολύνει το σχεδιασμό των υποψηφίων περιφερειαρχών και δημάρχων ως προς τα δεδομένα που έχουν μπροστά τους (σταθερή ημερομηνία εκλογικής αναμέτρησης και συνεπώς διαθέσιμου προεκλογικού χρόνου, συγκεκριμένο αριθμό υποψηφίων στα ψηφοδέλτια, συγκεκριμένη ποσόστωση, συγκεκριμένη ημερομηνία κατάθεσης των ψηφοδελτίων την τελευταία ημέρα του Αυγούστου του 2023).
Για δυνατούς λύτες...
Από την άλλη, τον πολιτικό διάλογο θα απασχολήσει πολύ το ζήτημα της σύμπτωσης δυο διαφορετικών εκλογικών αναμετρήσεων μέσα σε λίγους μήνες, την ίδια χρονιά.
Δεν συνιστά πρόκληση μόνον για τους υποψήφιους, αλλά και για τους ίδιους τους κομματικούς μηχανισμούς. Διότι μέχρι το πέρας των εθνικών εκλογών, τα κόμματα προφανώς θα πρέπει να ασχοληθούν κυρίως με αυτές και οι αυτοδιοικητικές εκλογές θα περάσουν σε δεύτερη μοίρα. Ακόμη και σε επίπεδο κινητοποίησης, οι οπαδοί των κομμάτων δεν μπορούν να τρέχουν και για τις βουλευτικές και για τις αυτοδιοικητικές εκλογές...
Επίσης, θα είναι εξαιρετικά δύσκολο να κλείσουν το μάτι τα κόμματα σε συγκεκριμένες αυτοδιοικητικές παρατάξεις μέχρι να ολοκληρωθούν οι βουλευτικές εκλογές. Ποιος χαρίζει ψήφους; Και επιπλέον ανάλογο πρόβλημα θα αντιμετωπίσουν και οι υποψήφιοι βουλευτές όλων των κομμάτων, που συνήθως διάλεγαν υποψήφιο να υποστηρίξουν (σχεδόν δεδομένος), ειδικά στους δήμους, όμως πλέον αυτό ενέχει πολύ μεγάλο ρίσκο για τη δική τους μάχη.
Το παράδειγμα των 14 δήμων του νομού Θεσσαλονίκης είναι ενδεικτικό. Πέρα από συγκεκριμένους υποψήφιους δημάρχους, που θεωρείται ότι έχουν την εκλογή στο... τσεπάκι, στους περισσότερους δήμους υπάρχουν πέραν της μιας υποψηφιότητες, με πρόσωπα που προέρχονται από τον ίδιο πολιτικό ή κομματικό χώρο. Ο κατακερματισμός αυτός του κομματικού ακροατηρίου σε τοπικό επίπεδο θα μπορούσε να επηρεάσει τον προεκλογικό αγώνα κομμάτων και υποψηφίων στις εθνικές εκλογές.
Ο χρόνος και τα σενάρια
Και ακόμη μία παράμετρος, που επηρεάζει σημαντικά τον προεκλογικό αγώνα στις αυτοδιοικητικές εκλογές είναι ο διαθέσιμος χρόνος για τις περιφερειακές και δημοτικές παρατάξεις, ώστε να πείσουν το εκλογικό σώμα να τις επιλέξει.
Εκεί ήδη γίνονται ασκήσεις επί χάρτου με βάση τα σενάρια για την ημερομηνία διεξαγωγής των βουλευτικών εκλογών.
Ως γενική παρατήρηση, σύμφωνα με όσα συζητούν στα επιτελεία δημοτικών παρατάξεων της Θεσσαλονίκης, ευκταίο είναι να γίνουν το δυνατόν συντομότερα εντός του 2023 οι εθνικές εκλογές, ώστε να «περισσέψει» επαρκής χρόνος για τους υποψήφιους περιφερειάρχες και δημάρχους να απευθυνθούν στο εκλογικό σώμα και να στήσουν τελικά ψηφοδέλτια.
Με μια όμως «ανησυχία». Σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο, η πιθανότητα να προκύψουν μετά τις εθνικές εκλογές (εάν γίνουν νωρίς) νέες παρατάξεις, που θα αλλάξουν τα δεδομένα στις αυτοδιοικητικές εκλογές είναι ορατή και εγκυμονεί ανατροπές στους σχεδιασμούς.
Η δεύτερη παρατήρηση είναι ότι ο προεκλογικός χρόνος για τις εθνικές εκλογές, όποτε κι αν αυτές γίνουν, είναι τουλάχιστον ένας μήνας. Όχι για τα κόμματα, που ήδη είναι σε άτυπη προεκλογική περίοδο εδώ και καιρό, αλλά για τους υποψήφιους βουλευτές. Ο συγκεκριμένος μήνας προφανώς είναι «χαμένος» από τον προεκλογικό αγώνα των αυτοδιοικητικών παρατάξεων.
Η τρίτη παρατήρηση είναι ότι ο χρόνος που συνολικά θα μονοπωλήσουν οι εθνικές εκλογές μπορεί να φτάσει ή και να ξεπεράσει τους τρεις μήνες. Οι πρώτες εκλογές θα γίνουν με το σύστημα της απλής αναλογικής, που δύσκολα θα δώσει κυβέρνηση, οπότε θα απαιτηθούν νέες εκλογές (χοντρικά επιπλέον ένας μήνας) που θα γίνουν με το νέο εκλογικό σύστημα που ψήφισε η σημερινή κυβέρνηση. Και στο «δύσκολο» σενάριο δεν αποκλείεται και τρίτη εκλογική αναμέτρηση, δηλαδή συνολικά μια τρίμηνη περιπέτεια μόνο για την ανάδειξη νέας κυβέρνησης.
Και κάπου εδώ αρχίζουν οι πολύ δύσκολες εξισώσεις. Εάν οι πρώτες εκλογές γίνουν μέχρι την αρχή Απριλίου (μετά είναι η περίοδος του Πάσχα, που συνιστά μεγάλο ρίσκο να βρει τη χώρα εν μέσω εκλογών), μπορεί να φτάσουν μέχρι τον Ιούνιο. Και δεδομένου ότι οι εξετάσεις των μαθητών καταλαμβάνουν σχεδόν όλο τον Ιούνιο, μπορεί να οδηγηθούμε μέχρι την έναρξη της τουριστικής περιόδου.
Στο σενάριο των πρώτων εθνικών εκλογών μέσα στον Μάιο, οδηγούμαστε σχεδόν σίγουρα σε κάλπες εν μέσω τουριστικής περιόδου, εκτός κι αν προκύψει κυβέρνηση από την πρώτη Κυριακή.
Στο δε σενάριο των πρώτων εκλογών τον Ιούνιο ο προεκλογικός αγώνας της πρώτης Κυριακής θα θυμίζει 2019, όμως εφόσον απαιτηθούν μέχρι και τρεις Κυριακές, τότε τα κόμματα και οι πολιτευτές θα πρέπει να φορέσουν μαγιό... Ή ακόμη και να γίνεται ταυτόχρονη προεκλογική μάχη και για βουλευτικές και για αυτοδιοικητικές εκλογές.
Σε κάθε περίπτωση είναι σχεδόν δεδομένο ότι η ουσιαστική, η «καυτή» προεκλογική περίοδος για τις αυτοδιοικητικές εκλογές είναι οι 45 – 50 μέρες μετά τον Δεκαπενταύγουστο. Οπότε ο σχεδιασμός των αυτοδιοικητικών συνδυασμών θα πρέπει να είναι πολύ προσεχτικός και να συνυπολογίσει και την κόπωση του εκλογικού σώματος από ενδεχόμενες αλλεπάλληλες εκλογικές αναμετρήσεις.
Το 2023, σε κάθε σενάριο, θα είναι μια χρονιά εκλογών, μια χρονιά με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και η συμπεριφορά των εκλογέων θα αποτελέσει αντικείμενο μελέτης από τους πολιτικούς και εκλογικούς αναλυτές. Γι' αυτό οι ίδιοι είναι βέβαιοι και ήδη προετοιμάζονται, όπως τονίζουν. Και με έμφαση ήδη σημειώνουν ότι όλη αυτή η ρευστότητα θα αφήσει το αποτύπωμά της στα αποτελέσματα των εκλογικών αναμετρήσεων. Όλων των εκλογικών αναμετρήσεων...