«Δεν θα δείτε δυστυχισμένους ανθρώπους μέσα σε κελιά». Η Εύη Σαρμή, σκηνοθέτιδα του έργου «Επταπύργιο - Ένας αιώνας σε μια μέρα 1899-1989» δίνει το στίγμα της παράστασης που έστησε για το μνημείο αυτό της Θεσσαλονίκης το οποίος όπως λέει «την μαγνήτιζε από μικρή».
Μετά από πρόσκληση του Φεστιβάλ Επταπυργίου, του νέου πολιτιστικού θεσμού της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας, η Εύη βρήκε την ευκαιρία να παρουσιάσει την πολύμηνη έρευνα της για το Γεντί Κουλέ μέσα από μια θεατροποιημένη αφήγηση στην οποία ενώνουν τις καλλιτεχνικές τους δυνάμεις ηθοποιοί και μουσικοί του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος.
Από φρούριο... κολαστήριο
Παρότι στη συλλογική μνήμη των Θεσσαλονικέων είναι καταγεγραμμένο ως φυλακή, το Επταπύργιο λειτουργούσε αρχικά ως φρούριο στο οποίο κατέφευγαν οι Θεσσαλονικείς για να προστατευτούν σε περίπτωση επίθεσης. Η μοίρα του αλλάζει όταν το 1890 μια φωτιά καίει το κτήριο όπου σήμερα στεγάζεται το υπουργείο Μακεδονίας -Θράκης και τότε οι φυλακές της πόλης. Το Επταπύργιο επιλέγεται ως λύση ανάγκης και στους μικρούς του χώρους στοιβάζονται οι πρώτοι φυλακισμένοι. Με την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης, περνάει στη δικαιοδοσία του ελληνικού κράτους και συνεχίζει να λειτουργεί ως φυλακή μέχρι και το 1989. «Είναι ένας τόπος βασανισμένος. Πολλοί άνθρωποι εκτελέστηκαν, φυλακίστηκαν και βασανίστηκαν», περιγράφει η σκηνοθέτις η οποία μελέτησε εφημερίδες, ιστορικά βιβλία μέχρι και μυθιστορήματα που αναφέρονται στο Γεντί Κουλέ. Στα στενά κελιά του έζησαν περιβόητοι ληστές,όπως ο λήσταρχος Τζατζάς που κατάφερε να αποδράσει πηδώντας από ψηλά με μια ομπρέλα στα χέρια αλλά και πολιτικοί κρατούμενοι και διανοούμενοι όπως ο Μανώλης Αναγνωστάκης και ο Χρόνης Μίσσιος.
Το Γεντί Κουλέ μέχρι και την τελευταία ημέρα λειτουργίας του αποτέλεσε διαβόητο κολαστήριο με ναρκωτικά, βιασμούς και καταπάτηση κάθε ανθρώπινου δικαιώματος. Το τέλος του το χρωστάει στην πρώην εισαγγελέα Χρυσούλα Γιαταγάνα, που παρότι δέχθηκε έναν τρομακτικό πόλεμο από το τότε σύστημα κατάφερε να σφραγίσει οριστικά την πόρτα του. «Η παράσταση τελειώνει με τη φράση της: “Είδα πολλά και θα το κλείσω”», αναφέρει η Εύη. Μετά το κλείσιμό του, το μέρος αναδείχθηκε σε μνημείο της UNESCO.
Ένα μπουλούκι ηθοποιών
Στην παράσταση, την ιστορία του μνημείου αφηγείται ένα μπουλούκι ηθοποιών. Η σκηνοθέτιδα προχώρησε στο καλλιτεχνικό αυτό εύρημα όταν διάβασε τις μαρτυρίες του συγγραφέα Ηλία Πετρόπουλου ο οποίος στο βιβλίο του περιγράφει τον τρόπο με τον οποίοι έβλεπαν τα παιδιά της γειτονιάς τις εκτελέσεις των φυλακισμένων στο Γεντί. Όπως γράφει ο συγγραφέας, τα παιδιά αφηγούνταν γελώντας πώς οι φρουροί πρώτα σημάδευαν το καπέλο του κρατούμενου, πώς έπειτα πυροβολούσαν το πόδι του για να μείνει κουτσός και στη συνέχεια πώς τον αποτελείωναν. «Τα παιδιά που έπαιζαν στην αλάνα έβλεπαν ένα τόσο σκληρό περιστατικό σαν παιχνίδι. Δεν ήθελα να χειριστώ το υλικό αυτό αλλιώς, ένα υλικό τόσο σκληρό και τόσο πραγματικό. Μόνο ως μπουλούκι που κρύβει μέσα του την απλότητα και την ωμότητα του παιχνιδιού ήθελα να το διηγηθώ», επισημαίνει η ίδια.
Μια αφιέρωση και ένα μήνυμα ελπίδας
Παρά τις σκληρές εικόνες που παρουσιάζονται, το μήνυμα της παράστασης είναι θετικό. Πάνω στη σκηνή, οι φυλακισμένοι θα παίξουν μπάλα σαν μικρά παιδιά στο προαύλιο της φυλακής και θα ξεχάσουν τον πόνο τους τραγουδώντας ρεμπέτικα. Όπως δηλώνει η Εύη, πρόκειται για ένα έργο που αναδεικνύει την ικανότητα του ανθρώπου να βρίσκει χαρά μέσα από τις πιο δύσκολες συνθήκες και τη θέληση του να ζήσει και να προχωρήσει. Χαρακτηριστική είναι εξάλλου και η φράση που συνοδεύει το έργο «Γιατί όσο ψηλά κι αν είναι τα τείχη, ο ουρανός μένει πάντα ανοιχτός».
«Ακόμα και το κτήριο του Επταπυργίου είναι έτσι φτιαγμένο. Γύρω γύρω είναι ψηλά τείχη, στη μέση όμως υπάρχει ένα κενό από το οποίο σηκώνοντας το βλέμμα μπορείς να δεις τον ουρανό.
Η Εύη αφιερώνει την παράστασή της αυτή στον παππού της ο οποίος ήταν για χρόνια εξόριστος στη Μακρόνησο, ωστόσο μέχρι να πεθάνει δεν σταμάτησε ποτέ να γελάει, να τραγουδάει και ανάμεσα στα σκοτάδια να βρίσκει ουρανό.
Ταυτότητα Παράστασης
Τετάρτη, 17 Ιουλίου
Ώρα έναρξης: 21.30
Τιμές εισιτηρίων: 8€, 12€, 16€
Συντελεστές:
Σύλληψη - Σκηνοθεσία: Εύη Σαρμή, Κείμενο - Επιλογή τραγουδιών: Νίκος Δημητρόπουλος, Εικαστική επιμέλεια: Σοφία Τσιριγώτη, Μουσική επιμέλεια-Σύνθεση: Γιάννης Τσεμπερλίδης, Κινησιολογική επιμέλεια: Πολυξένη Σπυροπούλου, Φωτισμοί: Στέλιος Τζολόπουλος, Μουσική διδασκαλία: Χρύσα Τουμανίδου, Βοηθός σκηνοθέτη: Κατερίνα Μάγια Ανδριανού, Οργάνωση παραγωγής: Φιλοθέη Ελευθερίαδου
Παίζουν: Μαριάννα Αβραμάκη, Ιορδάνης Αϊβάζογλου, Μάρκος Γέττος, Γιώργος Δημητριάδης, Χρήστος Διαμαντούδης, Γιάννης Μαστρογιάννης, Χρήστος Παπαδημητρίου, Χάρης Παπαδόπουλος, Άλκης Σπυρόπουλος, Πολυξένη Σπυροπούλου, Χρύσα Τουμανίδου, Γιάννης Τσεμπερλίδης, Δημήτρης Τσεσμελής
Παραγωγή: ΚΘΒΕ
Διοργάνωση: Κέντρο Πολιτισμού Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας
Προπώληση εισιτηρίων
Πολιτιστικό Κέντρο «Αλέξανδρος» (Εθν. Αμύνης 1), Δευτέρα και Πέμπτη 10.00 - 15.00, Τρίτη και Τετάρτη 17.00 - 21.00