Γράφει ο Δρ Κωνσταντίνος Γεωργάκας*
Στις βασικές λειτουργίες μιας επιχείρησης, διοίκηση, παραγωγή και διάθεση προϊόντων, έχει προστεθεί εδώ και αρκετές δεκαετίες και μια ακόμα, αυτή της χρηματοοικονομικής διοίκησης ή όπως προσδιορίζεται διεθνώς, «financial management».
Με αφορμή ή και αιτία την οικονομική κρίση της Ελλάδας από το 2009, αυτό το είδος «management» αναγνωρίζεται πλέον ως “must” για την βιωσιμότητα αλλά και εξυγίανση των επιχειρήσεων.
Καθημερινά οι «managers» πρώτης βαθμίδας, αλλά και τα άλλα στελέχη των επιχειρήσεων, τόσο αυτοί που έχουν εξειδίκευση στα χρηματοοικονομικά όσο και αυτοί που στερούνται αυτής της εξειδικευμένης γνώσης, αναμένεται:
να κατανοούν χρηματοοικονομικούς όρους και αριθμούς,
να αξιοποιούν τις χρηματοοικονομικές πληροφορίες,
να ανακαλύπτουν την μερικές φορές καμουφλαρισμένη πραγματικότητα πίσω από τα νούμερα
να ενημερώνουν τους «stakeholders»
να εισηγούνται, αλλά κυρίως να επικοινωνούν πειστικότερα τις προτάσεις τους.
Όλα αυτά, με στόχο πάντα την αποφυγή λαθεμένων στρατηγικών και καταστροφικών συνεπειών για την επιχείρηση.
Η ικανότητα για γνώση και κατανόηση των δεδομένων της χρηματοοικονομικής διοίκησης συνιστά ένα νέο είδος νοημοσύνης που εμπλουτίζει την λίστα των μέχρι τώρα προσδιορισθέντων ειδών ευφυΐας. Πρόκειται για την χρηματοοικονομική νοημοσύνη, «Financial Intelligence» (FI), ιδιαίτερα σημαντική για μια επιχείρηση ή οργανισμό. Η FI δεν είναι έμφυτη αλλά μπορεί να αποκτηθεί αφού αποτελείται από ένα σύνολο δεξιοτήτων στις οποίες μπορούν να εκπαιδευτούν τα στελέχη, οι διοικήσεις και οι εργαζόμενοι μιας επιχείρησης προκειμένου να είναι σε θέση να συνεισφέρουν τα μέγιστα στην αποδοτικότητα της επιχείρησης ή του οργανισμού.
Σημαντικά ευρήματα από σχετικές έρευνες δείχνουν καλύτερα οικονομικά αποτελέσματα, σε επιχειρήσεις που έχουν επενδύσει στην απόκτηση και ενίσχυση της χρηματοοικονομικής νοημοσύνης, FI.
Η απόκτηση και η ενδυνάμωση του συγκεκριμένου τύπου νοημοσύνης επιτελείται με πολλούς τρόπους, μεταξύ των οποίων ενδοεπιχειρησιακή επιμόρφωση, πολλών ειδών σεμινάρια αλλά και εκπαίδευση σε πανεπιστημιακές αίθουσες καθώς πολλά και γνωστά πανεπιστήμια όπως το Harvard Business School και Stanford προσφέρουν σχετικά προγράμματα στοχευμένα σε επίπεδο ηγεσίας οργανισμών. To ίδιο συμβαίνει και στην χώρα μας, από δημόσια και ιδιωτικά ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.
Παραθέτω περιληπτικά τις 4-5 βασικές δεξιότητες της χρηματοοικονομικής νοημοσύνης όπως αυτές προσδιορίζονται από την διεθνή αρθρογραφία και βιβλιογραφία.
Η κατανόηση των βασικών χρηματοοικονομικών της επιχείρησης π.χ. «cash vs Profit», «income & cash flow statement», κλπ
Η ικανότητα ανάλυσης της βαθύτερης σημασίας των αριθμών όπως για παράδειγμα η ανάλυση και η ερμηνεία των αποτελεσμάτων του «return of investment (ROI) αποτελεσμάτων.
Η ικανότητα για κατανόηση της τέχνης των χρηματοοικονομικών και λογιστικής, αναγνώριση της εφαρμογής τους σε αριθμούς και δυνατότητα για διαφορετική αξιοποίηση με διαφορετικά αποτελέσματα.
Η κατανόηση ερμηνείας των χρηματοοικονομικών αποτελεσμάτων της επιχείρησης, εμπλαισιωμένων στην ευρύτερη εικόνα της οικονομίας και επιχειρηματικότητας, η οποία επηρεάζεται, μεταξύ άλλων, από τον ανταγωνισμό, τις νέες τεχνολογίες, τις διαφορετικές ανάγκες πελατών.
Και τέλος οι πολύ βασικές χρηματοοικονομικές έννοιες της κοστολόγησης και της τιμολόγησης.
Η χρηματοοικονομική νοημοσύνη (FI) , η κατανόηση δηλαδή και σωστή ερμηνεία των χρηματοοικονομικών της επιχείρησης καθώς και η γνώση των δυνατοτήτων βασικών χρηματοοικονομικών εργαλείων παράλληλα με την ορθολογιστική αξιοποίησή τους, κάτι που είναι πολύ δύσκολο ακόμα και για τα στελέχη που διαθέτουν εξειδικευμένες γνώσεις, είναι εντελώς απαραίτητη στα στελέχη επιχειρήσεων για τη λήψη αποφάσεων, την κατανομή των πόρων και τον προϋπολογισμό των δαπανών.
Οι υποστηρικτές της συγκεκριμένης νοημοσύνης θεωρούν ότι η FI συμβάλλει στην λήψη αποφάσεων με ταυτόχρονη γνώση των συνεπειών αυτών των αποφάσεων στους οικονομικούς στόχους της επιχείρησης.
Η φιλοσοφία και η πρακτική της χρηματοοικονομικής νοημοσύνης (FI) εδράζεται σε ευρήματα ερευνών γνωστών ακαδημαϊκών μεταξύ των οποίων το ερευνητικό έργο των Lawler, Mohrman & Ledford, σε 1000 επιχειρήσεις, από το οποίο προκύπτει ότι οι δείκτες που επηρέασαν θετικά την παραγωγικότητα, την ικανοποίηση πελατών, την ποιότητα, το κέρδος και την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων, ήταν το άνοιγμα της χρηματοοικονομικής διοίκησης και η ενημέρωση των εργαζομένων στα δεδομένα της. Με άλλα λόγια δηλαδή η απόκτηση και ανάπτυξη της FI για όλους μέσα στην επιχείρηση.
Αυτό μας οδηγεί στις ρίζες του χρηματοοικονομικού γραμματισμού «Financial Literacy», (FL) που είναι η προϋπόθεση της χρηματοοικονομικής νοημοσύνης (FI). Συγκεκριμένα με τον όρο «Financial Literacy» (FL) αναφερόμαστε στην γνώση των βασικών της χρηματοοικονομικής λειτουργίας της επιχείρησης, στην ικανότητα δηλαδή να διαβάζουμε και να αποτυπώνουμε εγγράφως αριθμούς, σχήματα και οικονομικά μεγέθη. Ενώ ο όρος της χρηματοοικονομικής νοημοσύνης (FI) αναφέρεται στην ικανότητα μας να ερμηνεύουμε όλα τα παραπάνω, να ακούμε αυτά που μας λένε και να καταλαβαίνουμε καταστάσεις ώστε να οδηγούμαστε στις πιο σοφές επιλογές προς το συμφέρον της επιχείρησης. Με πιο απλά λόγια, η διαφορά ανάμεσα στον χρηματοοικονομικό γραμματισμό (FL) και στην χρηματοοικονομική νοημοσύνη (FI) αντιστοιχεί στην διαφορά της αριθμητικής, ως εκμάθησης αριθμών και πράξεων, και στα ανώτερα μαθηματικά.
Η στόχευση όμως για αυτού του είδους την κατανόηση δεν πρέπει να περιορίζεται μόνον στο επίπεδο της ηγεσίας, της διοίκησης και των στελεχών της επιχείρησης, αλλά να περιλαμβάνει και τους εργαζόμενους.
Το ΓΙΑΤΙ της εμπλοκής των εργαζομένων έρχεται από τον Peter Drucker ο οποίος στο βιβλίο του «The Practice of Management, (1954), υποστηρίζει ότι αν ο εργαζόμενος δεν γνωρίζει το πώς η καθημερινή εργασία του επηρεάζει την επιχείρηση σαν σύνολο και με ποιό τρόπο ο ίδιος συνεισφέρει στην επιχείρηση, δεν θα έχει το απαραίτητο κίνητρο αλλά και τον τρόπο για να βελτιώσει την αποδοτικότητα του.
Η συγκεκριμένη κουλτούρα υποστηρίζεται ερευνητικά και από τον Kennedy (1988) ο οποίος εισάγει τον όρο «ownership» που αποδόθηκε κυριολεκτικά ως «ιδιοκτησία», εμπεριέχει όμως και την έννοια της ευθύνης. Πρόκειται για τον βαθμό στον οποίον οι συμμετέχοντες σε ένα καινοτόμο project αισθάνονται ότι αυτό πρόκειται για δικό τους έργο και επομένως είναι δική τους η ευθύνη της επιτυχίας του. Απαραίτητη προϋπόθεση αυτής της προσέγγισης είναι η συστηματική ενημέρωση των εμπλεκόμενων. Κάτι ανάλογο κυριαρχεί τα τελευταία 10-12 χρόνια στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις κυρίως, με την έννοια της «intra-preneurship», δηλαδή της «εσωτερικής επιχειρηματικότητας». Ο εργαζόμενος πρέπει να νοιώθει ότι η επιχείρηση του ανήκει, όχι με την έννοια της ιδιοκτησίας, αλλά ότι αποτελεί μέρος της. Και εάν πάει καλά η επιχείρηση, τότε και ο ίδιος θα πάει καλά και θα έχει εξασφαλίσει την εργασιακή του ασφάλεια.
Αυτό μας οδηγεί στην κεντρική ιδέα της διοίκησης «ανοικτό βιβλίο» Open-Book Management (ΟΒΜ) που καθιερώθηκε από τον John Case (1993). Σύμφωνα με τον Case, όταν οι εργαζόμενοι θεωρούν εαυτούς ως «partners» της επιχείρησης, έχοντας ενημέρωση επί των χρηματοοικονομικών της, «revenue, profit, cost of goods, cash flow expenses», οδηγούνται σε καλύτερες αποφάσεις, με αποτέλεσμα την σημαντική βελτίωση της αποδοτικότητας της επιχείρησης.
Η πατρότητα όμως της διοίκησης «Οpen Book Management» (OBM) θεωρώ ότι πρέπει να πιστωθεί στην Κaren Berman, και στην πολύτιμη κληρονομιά που άφησε στους συνεργάτες της μετά τον πρόωρο θάνατο της. Πρόκειται για την βαθιά της πίστη ότι η κατανόηση του «ΓΙΑΤΙ;» και του «ΠΩΣ;» των χρηματοοικονομικών μεγεθών από όλους στην επιχείρηση μπορεί να συμβάλλει στην σωστή κατεύθυνση και βελτίωση αυτών των μεγεθών. Αυτό ακριβώς αποτυπώνεται στην αναθεωρημένη έκδοση του βιβλίου της το 2013, που είχε γράψει το 2006 με τους Joe Knight και John Case.
Συμπερασματικά, η απόκτηση και ανάπτυξη της Financial Intelligence (FI), μέσω της συστηματικής πληροφόρησης των εμπλεκομένων στην επιχείρηση, βελτιώνει την στάση τους ως προς την συμμετοχή τους και την απόδοση τους, και οδηγεί σε αύξηση της παραγωγικότητας και κέρδους της επιχείρησης.
*Ο Δρ Κωνσταντίνος Γεωργάκας Σύμβουλος Επιχειρήσεων GECON CONSULTING