Skip to main content

Φόρος κληρονομίας κοινών λογαριασμών εξωτερικού: Παράνομος βάσει συνθήκης της ΕΕ

Απαλλαγή των συνδικαιούχων από τον φόρο κληρονομίας εφόσον έχει τεθεί στη σχετική τραπεζική σύμβαση ένας πρόσθετος όρος - Ποιος είναι αυτός

του Δημήτρη Γκολέμη*

Λόγω παγκοσμιοποίησης ένας φορολογούμενος σήμερα μπορεί να διαχειρίζεται επενδύσεις εκτός της χώρας μόνιμης κατοικίας του ακόμα και από τον ηλεκτρονικό υπολογιστή του. Επιπλέον, μετά τη μαζική φυγή καταθέσεων από τις ελληνικές τράπεζες σε τράπεζες του εξωτερικού την τελευταία δεκαετία, κάποιο σημαντικό ποσοστό φορολογουμένων έχει πλέον επενδύσεις εκτός Ελλάδος. Μάλιστα, η χώρα μας έχει ενταχθεί και δέχεται πλέον πληροφορίες από το σύστημα αυτόματης ανταλλαγής πληροφοριών του ΟΟΣΑ με σκοπό τον εντοπισμό κεφαλαίων στο εξωτερικό τα οποία δεν φορολογούνται ή δεν δηλώνονται από τους φορολογικά υπόχρεους. Στο πλαίσιο αυτό αποκτά ιδιαίτερο ενδιαφέρον η φορολογική αντιμετώπιση κληρονομιών Ελλήνων σε καταθέσεις τραπεζών εξωτερικού και χαρτοφυλάκια επενδύσεων εξωτερικού.

Από την κοινή πείρα είναι γνωστός σε όλους ο διαζευκτικός κοινός τραπεζικός λογαριασμός (joint account, compte joint) με περισσότερους δικαιούχους. Σε αυτόν κάθε συνδικαιούχος μπορεί να κάνει ανάληψη οποιουδήποτε ποσού χωρίς έγκριση των λοιπών. Βάσει της ελληνικής νομοθεσίας που ανάγεται στο έτος 1932 (και εφαρμόζεται αναλογικά και σε κοινά αμοιβαία κεφάλαια και κοινά χαρτοφυλάκια στην ημεδαπή), εφόσον τεθεί σχετικός όρος, οι καταθέσεις κοινού λογαριασμού σε ελληνική τράπεζα δεν περιλαμβάνονται στην κληρονομιαία περιουσία, αλλά περιέρχονται αυτοδίκαια στους επιζώντες συνδικαιούχους αυτών. Ως εκ τούτου δεν υπόκεινται και σε φόρο κληρονομιάς στην ημεδαπή όπως γίνεται παγίως δεκτό από την ΑΑΔΕ. Αντιθέτως, σχετικά με τον αλλοδαπό κοινό λογαριασμό και την αλλοδαπή κοινή επενδυτική μερίδα, οι αρμόδιες ελεγκτικές αρχές μέχρι σήμερα δέχονται ότι περιλαμβάνονται στην κληρονομιά και οφείλεται ο αντίστοιχος φόρος κληρονομιάς.

Η ανωτέρω κρίση της φορολογικής διοίκησης είναι προφανώς εσφαλμένη. Πρόσφατη νομολογία του Διοικητικού Εφετείου Αθηνών έκρινε επί σχετικής προσφυγής φορολογουμένου ότι για τις καταθέσεις σε κοινούς τραπεζικούς λογαριασμούς ή σε κοινά χαρτοφυλάκια στην αλλοδαπή, Ελλήνων κατοίκων ημεδαπής, παρέχεται απαλλαγή των συνδικαιούχων από τον φόρο κληρονομίας, εφόσον όμως έχει τεθεί στη σχετική τραπεζική σύμβαση ο πρόσθετος όρος ότι, μετά τον θάνατο οποιουδήποτε συνδικαιούχου, οι καταθέσεις περιέρχονται αυτοδικαίως στους λοιπούς επιζώντες. Μάλιστα, κρίθηκε νομολογιακά ότι δεν είναι καταχρηστική η απαίτηση της φορολογικής διοίκησης να έχει τεθεί ο πρόσθετος όρος στους κοινούς λογαριασμούς και στα κοινά χαρτοφυλάκια, που τηρούνταν στην αλλοδαπή, ούτε αντίκειται στο άρθρο 63 της ΣΛΕΕ και στην αρχή της ελεύθερης κίνησης των κεφαλαίων. Πρέπει, βέβαια, να σημειωθεί πως η δεδομένη και διαδεδομένη πρακτική των ελληνικών Τραπεζών να θέτουν το σχετικό όρο στις συμβάσεις κοινών λογαριασμών, δεν ακολουθείται από όλες τις Τράπεζες του εξωτερικού.

Το τελευταίο διάστημα το ελληνικό οικονομικό επιτελείο προσανατολίζεται σε νομοθετική παρέμβαση με βάση την οποία θα επιτρέπεται και σε όσους έχουν κοινούς λογαριασμούς ή μερίδια αμοιβαίων κεφαλαίων σε τράπεζες του εξωτερικού (πιθανόν μόνο της Ε.Ε.) να έχουν απαλλαγή από τον φόρο κληρονομιάς. Έχει μάλιστα αξία να σημειωθεί ότι τον Μάιο του 2019, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έλαβε καταγγελία κατά της χώρας μας σχετικά με την απαλλαγή από φόρο κληρονομιάς στους κοινούς τραπεζικούς λογαριασμούς και τα από κοινού μερίδια αμοιβαίων κεφαλαίων σε ελληνικές τράπεζες και μόνο. Επ’ αυτής έχει ζητήσει η Κομισιόν εξηγήσεις από το Ελληνικό Δημόσιο, καθόσον η εν λόγω διαφορετική φορολογική μεταχείριση συνιστά προφανή κατά την Επιτροπή περιορισμό της ελεύθερης κυκλοφορίας των κεφαλαίων, που απαγορεύεται από τη συνθήκη για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αναμένεται με ενδιαφέρον η εξέλιξη τόσο δικαστηριακά όσο και νομοθετικά για το θέμα…

*Ο Δημήτρης Γκολέμης είναι Managing Partner της δικηγορικής εταιρείας Γκολέμης και Συνεργάτες