«Εδώ είναι Βαλκάνια / δεν είναι παίξε – γέλασε» έγραψε ο Νίκος Εγγονόπουλος στη δεκαετία του 1940 και τραγούδησε ο Διονύσης Σαββόπουλος στη δεκαετία του 1970. «Δεν είναι εδώ Βαλκάνια σου τόπα / εδώ είναι πάιξε, γέλασε και σώπα» απάντησε το 1998 ο ποιητής του ελληνικού τραγουδιού Άλκης Αλκαίος. Είτε ως παρουσία και χαμόγελο, είτε ως απόρριψη τα Βαλκάνια είναι παρόντα στην Ελλάδα.
Είτε ως πληγωμένη μνήμη, είτε ως μελαγχολικό παρόν, είτε ως συζητήσιμη προοπτική, τα Βαλκάνια είναι από την εποχή του Ρήγα ο χώρος που ανήκει η Ελλάδα. Ο γεωγραφικός χώρος, ενίοτε και ο ψυχολογικός και συναισθηματισμός. Κι ας είναι η χώρα μας τελείως διαφορετική από τους βόρειους γείτονες της. Τόσο γεωγραφικά, όσο και οικονομικά και κοινωνικά.
Για τον πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα τα Βαλκάνια αποτελούν προνομιακό πεδίο εμφανίσεων και άσκησης μιας πολιτικής που του αρέσει και του πάει. Διότι στα Βαλκάνια η Ελλάδα δεν είναι –ακόμη τουλάχιστον- φτωχός συγγενής. Συζητάει επί ίσοις όροις, ενίοτε και αφ’ υψηλού. Όπως προχθές στα Σκόπια, όπου ο Έλληνας πρωθυπουργός ανακοίνωσε τη σύσταση Εθνικού Οργανισμού Βαλκανικής Ανάπτυξης, που θα προικοδοτηθεί με μπάτζετ 200 εκατ. ευρώ και θα έχει ως αποστολή την υποστήριξη επενδύσεων στα Βαλκάνια.
Στον Αλέξη Τσίπρα, όμως, τα Βαλκάνια αρέσουν για δύο ακόμη σοβαρούς λόγους: Πρώτον, διότι λόγω παράδοσης στις χώρες των Βαλκανίων η κλασική πολιτική συμπεριφορά έχει μεγαλύτερη αξία απ’ ότι στον ανεπτυγμένο κόσμο. Η ιστορία δια των συμβολισμών της έχει ακόμη πέραση. Άρα και ο ίδιος ως πολιτικός μπορεί να αισθάνεται ότι η δυνατότητα των παρεμβάσεων του είναι μεγάλη. Τουλάχιστον εκεί τον ακούνε.
Δεύτερον, διότι λόγω κουλτούρας και πολιτικού πολιτισμού το θέαμα μετράει ακόμη και σήμερα. Όταν, λοιπόν, σε Ευρώπη και Αμερική η παρουσία των πολιτικών ηγετών κινείται σε πιο διακριτικούς και μινιμαλιστικούς δρόμους και χρωματισμούς, στα Βαλκάνια οι θεαματικές τελετές πουλάνε ακόμη. Για παράδειγμα η προχθεσινή επίσημη τελετή υποδοχή του Αλέξη Τσίπρα από τον Ζόραν Ζάεφ στο πρωθυπουργικό κτίριο στα Σκόπια. Τα είχε όλα, εκτός από μουσική μπάντα. Είχε κόκκινο χαλί, μεγάλες σημαίες, υπουργούς των δύο κυβερνήσεων παρατεταγμένους στη σειρά να ξεροσταλιάζουν μέχρι να εμφανιστεί ο ηγέτης. Είχε δεκάδες κάμερες, φωτογραφικές μηχανές, tablets, smart phones, θερμές αγκαλιές, υψωμένες γροθιές, selfies. «Γράφουμε ιστορία» είπε ο Ζόραν υπό το επιδοκιμαστικό βλέμμα του Αλέξη.
Όλα αυτά ενδεχομένως να αφορούν μόνο την τηλεόραση. Δηλαδή τους τηλεθεατές, οι οποίοι ως σύνολο ενδιαφέρουν τις πολιτικές εξουσίες, που γι’ αυτό –με τη σειρά τους- παρέχουν όλα τα μέσα σε παραγωγούς, σκηνοθέτες, εικονολήπτες κ.λπ., ώστε να κάνουν τη δουλειά τους που είναι η εικόνα, όσο το δυνατόν πιο καλά. Η ουσία, που πολλές φορές υπάρχει, μπορεί να περιμένει. Οι… ψαγμένοι έτσι κι αλλιώς θα τη βρουν. Διότι στην προχθεσινή ημέρα του Αλέξη Τσίπρα στα Σκόπια ουσία υπήρξε. Σημειώστε:
1. Οι διμερείς συμφωνίες που υπογράφηκαν –κυρίως αυτές που αφορούν την άμυνα, την Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας, τη διάνοιξη συνοριακών διόδων-, αλλά και η εξαγγελία για τη δημιουργία από την Ελλάδα Εθνικού Οργανισμού Βαλκανικής Ανάπτυξης, ανοίγουν το δρόμο για νέες δουλειές και νέες δραστηριότητες.
2. Η διατύπωση – έστω- από την ελληνική πλευρά ορισμένων προβλημάτων που προκύπτουν στην εφαρμογή της Συμφωνίας των Πρεσπών, όπως για παράδειγμα οι διαφημίσεις επιχειρήσεων των Σκοπίων που επιμένουν να ονομάζουν τη χώρα «Μακεδονία» δείχνει ότι η Ελλάδα επιδιώκει να έχει το νου της. Με δεδομένο ότι υπάρχουν πολλοί σοβαροί παράγοντες, οι οποίοι εκτιμούν την Συμφωνία ως ετεροβαρή υπέρ της γείτονος, είναι πιθανό να υπάρξουν στο μέλλον μεγαλύτερα προβλήματα, που δύσκολα θα αντιμετωπιστούν άμεσα εάν δεν υπάρχουν οξυμένα αντανακλαστικά για ζητήματα που θεωρούνται δευτερεύουσας σημασίας. Ή μάλλον ευκολότερα στη διαχείριση τους.
3. Η επιχειρηματικές συναντήσεις που πραγματοποιήθηκαν στο ξενοδοχεία «Alexander» των Σκοπίων -400 ή και λίγο περισσότερες- μπορεί να μην έχουν σαφή αποτελέσματα, αλλά σε ορισμένες περιπτώσεις που ενδεχομένως να ευοδωθούν στο μέλλον θα καταγραφούν ως το πρώτο μισό βηματάκι της συνεργασίας. Επίσης, η συμμετοχή στην ελληνική αποστολή ορισμένων τρανταχτών ονομάτων του ελληνικού επιχειρείν (Μυτιληναίος, Στασινόπουλος, Περιστέρης, Καλλιτσάντσης, Μυλωνάς κ.α.) σημαίνει ότι αν και η Β. Μακεδονία είναι μικρή χώρα και ακόμη απέχει πολύ να χαρακτηριστεί Ελντοράντο, μπορούν να γίνουν μεγάλες δουλειές. Πολύ περισσότερο μετά την πλήρη ένταξη στο ΝΑΤΟ και τη δρομολόγηση της έναρξης των διαπραγματεύσεων για ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Όλα αυτά δεν είναι ούτε λίγα, ούτε χωρίς σημασία. Δημιουργούν καλύτερο κλίμα, το οποίο κάποιοι εξυπνότεροι και πιο δραστήριοι στις δύο πλευρές των συνόρων θα αξιοποιήσουν, αφήνοντας κατά μέρος τις προκαταλήψεις. Αλλά και έχοντας πάντα κατά νου –ιδιαίτερα η ελληνική πλευρά- ότι η συμφωνία, όπως και οποιαδήποτε συμφωνία, δεν είναι δύο υπογραφές, αλλά συνεχής εγρήγορση για την εφαρμογή της. Στο ποδόσφαιρο κερδίζει συχνά η ομάδα με την καλύτερη φυσική κατάσταση, διότι οι αντίπαλοι κουράζονται –πρωτίστως το μυαλό-, τα παρατάνε και κάνουν λάθη και παραλείψεις.