Τι θα συνέβαινε αν ένας άνθρωπος με το γενετικό προίκισμα του Ιησού ερχόταν σήμερα στη Γη; Πόσο διαφορετικά συμπεριφέρονται δύο πανομοιότυπα δίδυμα «κατασκευασμένα» με το γενετικό υλικό του Χριστού, που μεγαλώνουν σε διαφορετικές συνθήκες στις απέναντι όχθες του ίδιου ποταμού;
Απαντήσεις στο φαινομενικά φιλοσοφικό, αλλά κατά βάση επιστημονικό ερώτημα επιχειρεί να δώσει ο χαρτογράφος του εγκεφάλου, καθηγητής Ιατρικών Επιστημών στο Ινστιτούτο Ερευνών Νευροεπιστήμης της Αυστραλίας (Neuroscience Research Australia) και στο Πανεπιστήμιο της Νέας Νότιας Ουαλίας στο Σίδνεϊ, Γιώργος Παξινός, μέσα από το βιβλίο του «Ο Αμαζόνιος Ανάμεσά μας». Το βιβλίο», που εκδόθηκε το 2021 στην Αυστραλία, με τον τίτλο «A River Divided» και κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Καλέντη, έχει ως θέμα μια επαναστατική αρχαιολογική ανακάλυψη που λαμβάνει χώρα στο Ισραήλ. Καρπός της, η γέννηση των πανομοιότυπων διδύμων Κρίστοφερ και Χοσέ που «δημιουργήθηκαν» από το DNA του Ιησού. Ο πρώτος μεγαλώνει στο πλούσιο Σίδνεϊ και ο δεύτερος στις φτωχογειτονιές του Μπουένος Άιρες. Ο ένας αγνοεί την ύπαρξη του άλλου. Και οι δύο αγνοούν την καταγωγή τους. Τη μοναδική στιγμή που θα συναντηθούν, θα βρεθούν σε αντίπαλα στρατόπεδα, με τον ποταμό ανάμεσά τους. Οι ήρωες του μυθιστορήματος αναζητούν την ταυτότητά τους σε τέσσερις ηπείρους, ενώ θα αναμετρηθούν με τα όρια της επιστήμης και του εγκεφάλου, μέσα στον αγώνα του ανθρώπου για συμφιλίωση με τη φύση.
Ο κορυφαίος νευροεπιστήμονας που έχει εντοπίσει και ονομάσει περισσότερες περιοχές του εγκεφάλου από οποιονδήποτε στην ιστορία, συνολικά 94 πυρήνες, ενώ έχει δημοσιεύσει συνολικά 58 βιβλία επιστημονικού περιεχομένου. Μάλιστα το πρώτο του, «Ο εγκέφαλος του αρουραίου σε στερεοταξικές συντεταγμένες» (The Rat Brain in Stereotaxic Coordinates), είναι η δημοσίευση με τις περισσότερες αναφορές στη νευροεπιστήμη και για δεκαετίες το τρίτο βιβλίο με τις περισσότερες αναφορές όλων των επιστημών όλων των εποχών. Τον συναντήσαμε στην πρώτη παρουσίαση του βιβλίου στην Ελλάδα που έγινε σε εκδήλωση που οργάνωσαν χθες οι Φίλοι Επικούρειας Φιλοσοφίας «Κήπος Θεσσαλονίκης» στην αίθουσα Μανόλης Αναγνωστάκης του δημαρχείου και μίλησε στη Voria.gr για το βιβλίο, για τον μύθο της ελεύθερης βούλησης, αλλά και για τις νέες του έρευνες στην αποκρυπτογράφηση του ανθρώπινου εγκεφάλου.
Είναι η πρώτη σας λογοτεχνική απόπειρα
Και η τελευταία! Μου πήρε 21 χρόνια για να τελειώσω το βιβλίο.
Πώς το αποφασίσατε;
Δεν είχα σκοπό να γράψω κάτι για να εμπλουτίσω τη λογοτεχνία. Ήθελα να κάνω κάτι για το περιβάλλον, επειδή απέτυχα σε ό,τι κι αν προσπάθησα, για παράδειγμα για να γίνει ελαφρός σιδηρόδρομος στο Σίδνεϊ ή για να ελαττωθεί η εξάρτηση από το αυτοκίνητο. Είπα, λοιπόν, να γράψω κάτι όχι για να αλλάξω τη συμπεριφορά, αλλά για να αλλάξω τη στάση. Να πάω δηλαδή προς τις πηγές του ποταμού και όχι στις εκβολές.
Πώς γεννήθηκε η ιδέα;
Για δέκα χρόνια σκεφτόμουν πώς θα το κάνω. Η ιδέα ήρθε ένα βράδυ που πηγαίναμε στην Ισπανία και κάποιος μου είπε ότι πρέπει να δω το Σαν Χουάν ντε Κομποστέλα, όπου κείτονται τα οστά του Αγίου Ιακώβου. Τότε σκέφτηκα γιατί να μην πάρω DNA και να δω πώς φαίνεται αυτός ο άνθρωπος. Μετά όμως είπα, γιατί όχι κάποιον μακράν σπουδαιότερον. Στο βιβλίο μία γυναίκα νόμισε ότι βρήκε τα οστά του Ιησού και έναν καλοδιατηρημένο εγκέφαλο, από κύτταρο στον φλοιό του οποίου αποσπά DNA. Δημιουργεί τα δίδυμα που έχουν το ίδιο γενετικό προίκισμα. Η ίδια κυοφόρησε το ένα, ενώ το άλλο το έδωσε σε παρένθετη μητέρα. Τα δύο παιδιά δεν ήξεραν την κληρονομιά τους και συναντήθηκαν σε αντίθετες πλευρές του ποταμού. Ο ένας κατασκεύαζε ένα υδροηλεκτρικό φράγμα για παραγωγή πράσινης ενέργειας και ο άλλος ήταν αντίθετος στην κατασκευή. Το μυθιστόρημα συνεχίζει από εκεί που οι δύο αδερφοί συναντήθηκαν για ένα λεπτό.
Η ερώτηση που κάνει το βιβλίο είναι, αν κάποιος με το γενετικό προίκισμα του Ιησού ερχόταν σήμερα, θα πήγαινε στη Wall Street ή σε… wall protests. Είναι μία νευροψυχολογική προσέγγιση του Ιησού, σύμφωνα με αυτά που ξέρουμε. Ο Ιησούς είπε «ου γαρ οίδασι τι ποιούσι». Αυτή είναι η άποψη που έχουν οι νευροεπιστήμονες σήμερα ότι δεν υπάρχει ελεύθερη βούληση. Είμαστε γονίδια λαξευμένα από την εμπειρία. Όπως διαφορετικοί καλλιτέχνες σμιλεύουν διαφορετικά αγάλματα από το ίδιο κομμάτι μάρμαρο, έτσι τα διαφορετικά περιβάλλοντα πλάθουν διαφορετικούς χαρακτήρες, ακόμη και σε πανομοιότυπα δίδυμα.
Δηλαδή δεν υπάρχει περιθώριο ελεύθερης επιλογής;
Όχι, σύμφωνα με τους περισσότερους νευροεπιστήμονες. Δεν αποκλείεται βέβαια η πλειοψηφία να κάνει λάθος. Υπάρχουν περιορισμοί στην ελευθερία, αυτό όλοι το παραδέχονται. Αν οι άνδρες που βρίσκονται σήμερα εδώ γεννιόνταν σε μια κοινωνία που λιθοβολούσε τις γυναίκες, θα είχαν τις ίδιες πιθανότητες να λάβουν μέρος στον λιθοβολισμό με τους άντρες που γεννιούνται εκεί. Μπορεί να έχεις μία προδιάθεση για κάτι, αλλά επιπλέον σε αυτό λειτουργεί το περιβάλλον. Δεν υπάρχει κάτι άλλο. Αν το παραδεχτούμε αυτό, τότε δεν υπάρχει ρωγμή στην παρέλαση γονίδια – περιβάλλον, για να διεισδύσει η ελεύθερη βούληση.
Συνεχίζετε τις έρευνες για τη χαρτογράφηση του εγκεφάλου;
Κάνουμε μία καλή έρευνα τώρα για τον ζωντανό εγκέφαλο. Ένας από εμάς μπήκε στον μαγνητικό τομογράφο για συνολικά 20 ώρες με διαλείμματα και πήραμε εικόνες από τον εγκέφαλό του, που θεωρούμε ότι αυτή τη στιγμή είναι οι καλύτερες. Με τις εικόνες αυτές θέλουμε να φτιάξουμε έναν πιο ακριβή χάρτη από αυτούς που υπάρχουν σήμερα, που θα δείξει επίσης πώς είναι οι απεικονίσεις στα διάφορα contrast που χρησιμοποιούν στη μαγνητική τομογραφία.
Τι προσδοκάτε από τα αποτελέσματα της έρευνας αυτής;
Μια πιο ακριβή απεικόνιση του τι υπάρχει στον ανθρώπινο εγκέφαλο και η αντιστοιχία με το τι υπάρχει στον εγκέφαλο άλλων ζώων και ιδιαίτερα των άλλων πρωτευόντων, που έχουν μελετηθεί πιο καλά, λόγω του ότι τον εγκέφαλο τον παίρνεις με το που πεθαίνει το ζώο, ενώ για τον άνθρωπο πρέπει να περιμένεις τουλάχιστον οχτώ ώρες. Οι χάρτες που φτιάχνουμε είναι σαν θεωρίες. Άλλοι θα κάνουν άλλους χάρτες πιο καλούς από τους δικούς μας. Φέτος συμπληρώνονται 40 χρόνια από το πρώτο μου βιβλίο «Ο εγκέφαλος του αρουραίου σε στερεοταξικές συντεταγμένες». Η πρώτη έκδοση σε σχέση με την τελευταία πριν από πέντε χρόνια έχει μεγάλες διαφορές. Θεωρούμε ότι προσεγγίζουμε προς την πραγματικότητα. Κι αυτό βοηθά τους επιστήμονες που θέλουν να ξέρουν τι υπάρχει στον άνθρωπο. Αν δημιουργήσουν ένα μοντέλο ασθένειας στον ποντικό που συνήθως χρησιμοποιούν, θέλουν να ξέρουν τι είναι μη καλώς κείμενο και να υποθέσουν τι θα πρέπει να εξετάσουν αντίστοιχα στον ανθρώπινο εγκέφαλο. Εμείς τους παρέχουμε τους χάρτες και από τους δύο με την ίδια ορολογία κι έτσι μπορούν να εξετάσουν ζητήματα που σχετίζονται με ανθρώπινες ασθένειες στον αρουραίο, να εξετάσουν τι μπορεί να βοηθήσει, ένα φάρμακο ή κάποια επέμβαση, ηλεκτρική διέγερση και στη συνέχεια να μεταφέρουν τα δεδομένα στον άνθρωπο. Οι χάρτες είναι όπως οι google maps που χρησιμοποιούνται για πλοήγηση. Εμείς δεν παίρνουμε δεδομένα συμπεριφοράς, απλώς βοηθάμε αυτόν που θέλει να ξέρει τι ευθύνεται στον εγκέφαλο για μία ασθένεια, τι είναι κακώς κείμενο.