Η έλλειψη αναθεωρημένου Ρυθμιστικού Σχεδίου και η αδυναμία κάλυψης των κενών που αναγκαστικά προέκυψαν από το πρόσφατα αναθεωρημένο Περιφερειακό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού Κεντρικής Μακεδονίας, στο οποίο ενσωματώθηκε ως επίπεδο σχεδιασμού, δημιουργούν σοβαρές δυσκολίες για την αναβάθμιση του Πολεοδομικού Συγκροτήματος Θεσσαλονίκης.
Αυτό το κενό γίνεται προσπάθεια να καλύψουν δέκα –στην πραγματικότητα εννέα συν ένα που αφορά και όλα τα υπόλοιπα- Ειδικά Πολεοδομικά Σχέδια, που εκπονούν φορείς της αυτοδιοίκησης και της επιχειρηματικότητας, οι οποίοι αξιοποιούν το ισχύον θεσμικό πλαίσιο και τα υφιστάμενα εργαλεία, ώστε σε συνδυασμό με την ολοκλήρωση των μεγάλων έργων υποδομών, που βρίσκονται σε εξέλιξη, να δημιουργήσουν τις προϋποθέσεις μιας νέας εποχής για τη Θεσσαλονίκη. Την σχετική κατεύθυνση έδωσε από το 2016 το τμήμα Κεντρικής Μακεδονίας του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος, με την ώθηση του τότε προέδρου Πάρη Μπίλια και τη συμμετοχή του αρχιτέκτονα μηχανικού και πολεοδόμου Τάκη Δούμα.
Οι δύο μηχανικοί αντιλήφθηκαν ότι εάν οι παρεμβάσεις που πρέπει να γίνουν ακολουθήσουν τις κατευθύνσεις του υφιστάμενου διαχρονικά σχεδιασμού στο Πολεοδομικό Συγκρότημα Θεσσαλονίκης και με την προϋπόθεση της αναδιοργάνωσης των μεταξύ του σχέσεων και εξαρτήσεων, στο πλαίσιο ενός άτυπου Δομικού Σχεδίου, τότε θα αποτυπωθεί η νέα οικιστική ταυτότητα της πόλης, χωρίς να απαιτείται η αναθεώρηση του Ρυθμιστικού Σχεδίου της πόλης, μια διαδικασία εξαιρετικά χρονοβόρα. Στην ουσία πρόκειται για έναν «πολεοδομικό κλεφτοπόλεμο» ή ένα «πολεοδομικό by pass» που έχει ως στόχο να αναδείξει τη νέα μεγάλη εικόνα της Θεσσαλονίκης, στην οποία συμπεριλαμβάνονται το ενιαίο παραλιακό μέτωπο των 40 χιλιομέτρων από τα δυτικά μέχρι τα ανατολικά, η συμπληρωματικότητα των υφιστάμενων χώρων πολιτισμού, αθλητισμού και υπαίθριας αναψυχής με τους καινούριους που θα δημιουργηθούν, η ενοποίηση των ιστορικών σημείων με νέα τοπόσημα αναφοράς μνήμης της πόλης, η σύνδεση μεταξύ των δημοσίων χώρων, αλλά και η νέα επιχειρηματικότητα που αναπτύσσεται στην περιοχή.
Η χωρική οργάνωση όλων αυτών, που είναι απολύτως απαραίτητη και αναγκαία για να προχωρήσουν στην πράξη τα πρότζεκτ που προγραμματίζονται, σε συνδυασμό με τα μεγάλα έργα που βρίσκονται σε φάση σχεδιασμού ή εκτέλεσης και αφορούν κυρίως το μετρό και τις επεκτάσεις του, τη νέα υπερυψωμένη περιφερειακή οδό (flyover) και τη Μαρίνα Αρετσούς, είναι σε θέση να αλλάξουν την εικόνα της Θεσσαλονίκης. Κυρίως, όμως, να της δώσουν τη δυνατότητα να διεκδικήσει μέχρι το 2030 νέο ρόλο στην ευρύτερη περιοχή.
Τα δέκα αυτά Ειδικά Πολεοδομικά Σχέδια αφορούν τις ακόλουθες παρεμβάσεις:
Πρώτον, ανάπλαση της Διεθνούς Εκθέσεως Θεσσαλονίκης. Η μελέτη ανατέθηκε από τη ΔΕΘ – Helexpo το Φεβρουάριο του 2018, κατατέθηκε στο υπουργείο Περιβάλλοντος τον Ιούλιο του ίδιου χρόνου, ολοκλήρωσε τη διαδικασία της δημόσιας διαβούλευσης της Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων τον Απρίλιο του 2019 και το σχετικό προεδρικό διάταγμα εγκρίθηκε το καλοκαίρι του 2021. Ήδη έχει ολοκληρωθεί ο Διεθνής Αρχιτεκτονικός Διαγωνισμός για την ανάπλαση και τις νέες εγκαταστάσεις.
Δεύτερον, πρώην στρατόπεδο Παύλου Μελά. Η μελέτη για τη χωροθέτηση Μητροπολιτικού Αστικού Πάρκου στη δυτική πλευρά της Θεσσαλονίκης και τις απαιτούμενες ρυθμίσεις για τα διατηρητέα κτήρια εντός του χώρου του πρώην στρατοπέδου εκπονήθηκε από τις υπηρεσίες του δήμου Παύλου Μελά, με αφετηρία το Νοέμβριο του 2017. Κατατέθηκε τον Ιούλιο του 2018 και η δημόσια διαβούλευση για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις ολοκληρώθηκε τον Απρίλιο του 2019, ενώ η έγκριση του απαιτούμενου Προεδρικού Διατάγματος δόθηκε τον Αύγουστο του 2021.
Τρίτον, νέο γήπεδο του ΠΑΟΚ. Τη μελέτη για τη χωροθέτηση της «νέας Τούμπας» στην Αλάνα, σε έκταση που συμπεριλαμβάνει τόσο το υφιστάμενο γήπεδο, όσο και πρόσθετο χώρο που παραχωρήθηκε από το υπουργείο Εθνικής Αμύνης, «τρέχει» ο Ερασιτέχνης ΠΑΟΚ, με τη σύμφωνη γνώμη τόσο του δήμου Θεσσαλονίκης, όσο και της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας. Η μελέτη ολοκληρώθηκε τον Ιούλιο του 2019, η διαβούλευση για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις εξαντλήθηκε τον Σεπτέμβριο του 2020, οι απαιτούμενες γνωμοδοτήσεις από τοπικούς φορείς ελήφθησαν τον Ιούνιο 2021 και, πλέον, το απαιτούμενο Προεδρικό Διάταγμα οδεύει προς κρίση στο ΣτΕ. Μένει να φανεί αν η συγκεκριμένη υπόθεση θα καθυστερήσει μετά την προ ημερών ανακοίνωση-αίτημα του ΠΑΟΚ, ο οποίος ζήτησε να γίνει ξεκάθαρη η ευθύνη των φορέων (δήμος-περιφέρεια) στη χρηματοδότη των έργων στον περιβάλλοντα χώρο αλλά και ορισμένες αλλαγές στις χρήσεις γης.
Τέταρτον, πρώην στρατόπεδο Μεγάλου Αλεξάνδρου. Για τη χωροθέτηση Αστικού Πάρκου στη δυτική πλευρά της πόλης ακολουθώντας την πορεία του Δυτικού Τόξου, σε ενδιάμεση θέση από την περιοχή ανάπλασης του Δενδροποτάμου και του πρώην στρατοπέδου Παύλου Μελά τη μελέτη χωροθέτησης πραγματοποίησε ο δήμος Αμπελοκήπων – Μενεμένης. Το Σχέδιο κατατέθηκε το Φεβρουάριο του 2020, η διαβούλευση για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις που βρίσκεται σε εξέλιξη αναμένεται να ολοκληρωθεί στο τέλος του 2021 και το Προεδρικό Διάταγμα να έχει εγκριθεί μέχρι το τέλος του 2022.
Πέμπτον, Τεχνολογικό Πάρκο ThessINTEC. Η χωροθέτηση αφορά 760 στρέμματα του δήμου Θερμαϊκού κοντά στην Περαία. Τη μελέτη ανέθεσε η εταιρεία που δημιουργήθηκε για να «τρέξει» το συγκεκριμένο πρότζεκτ και ολοκληρώθηκε τον Ιούλιο του 2021. Πριν από λίγες εβδομάδες ξεκίνησε η διαβούλευση για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις, με στόχο την ολοκλήρωση της εγκριτικής διαδικασίας μέχρι το τέλος του 2022.
Έκτον, παράκτια ζώνη Μενεμένης. Με τη χωροθέτηση Αστικού Πάρκου στη δυτική πλευρά της Θεσσαλονίκης και εγκαταστάσεων logistics ρυθμίζεται και η ζώνη των πετρελαϊκών εγκαταστάσεων που υπάρχουν στην περιοχή έως τα όρια του Παραλιακού Μετώπου, στην οποία συμπεριλαμβάνεται και η ανάπλαση του Δενδροπόταμου. Η μελέτη, που εκπόνησε ο δήμος Μενεμένης Αμπελοκήπων, κατατέθηκε αρμοδίως τον Ιούλιο του 2021. Η δημόσια διαβούλευση για τα περιβαλλοντικά θέματα έχει ξεκινήσει και η οριστική έγκριση του Σχεδίου αναμένεται στο τέλος του 2022.
Έβδομον, πρώην Στρατόπεδο Κόδρα. Για τη χωροθέτηση Αστικού Πάρκου στην ανατολική πλευρά της πόλης και τις απαιτούμενες ρυθμίσεις για τα διατηρητέα κτήρια εντός του χώρου του πρώην στρατοπέδου Κόδρα η μελέτη εκπονείται από το δήμο Καλαμαριάς και θα κατατεθεί αρμοδίως το αμέσως προσεχές διάστημα. Η διαβούλευση για τα περιβαλλοντικά θα ξεκινήσει στις αρχές του 2022 και στόχος είναι η εγκριτική διαδικασία να έχει ολοκληρωθεί μέχρι το καλοκαίρι του 2023.
Όγδοον, Κεραμεία Αλλατίνη. Για τη χωροθέτηση αστικών κεντρικών λειτουργειών στο ακίνητο των Κεραμείων Αλλατίνη, στην περιοχή της Νέας Ελβετίας, και την επανάχρηση των διατηρητέων κτηριακών εγκαταστάσεων εκπονεί πολεοδομικό σχέδιο ο νέος ιδιοκτήτης. Η σχετική μελέτη έχει ολοκληρωθεί και κατατεθεί, η διαβούλευση για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις προβλέπεται να ξεκινήσει στις αρχές του 2022, ώστε η τελική έγκριση να έχει δοθεί έως το καλοκαίρι του 2023.
Ένατον, διπλή παρέμβαση για νέο γήπεδο Άρη. Για τη χωροθέτηση του νέου γηπέδου του Άρη στην περιοχή του Φοίνικα εκπονείται ειδικό πολεοδομικό σχέδιο με στόχο τη διπλή παρέμβαση: τη δημιουργία ενός νέου κοινόχρηστου χώρου στην περιοχή Χαριλάου, δηλαδή στο σημερινό γήπεδο, αλλά και την οργάνωση ενός υπερτοπικού πόλου κεντρικών αστικών λειτουργιών, παράλληλα με τις νέες εγκαταστάσεις του Άρη. Η μελέτη αναμένεται να ολοκληρωθεί το Φεβρουάριο του 2022, με χρονικό ορίζοντα πλήρους έγκρισης την Άνοιξη του 2023.
Δέκατον, Παραλιακό Μέτωπο Θεσσαλονίκης. Πρόκειται για κεντρική επιλογή της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας, επί της οποίας «κουμπώνουν» με τον ένα ή τον άλλο τρόπο σχεδόν όλες οι υπόλοιπες Αφορά μήκος 40 χιλιομέτρων, που ανήκει σε επτά δήμους. Στόχος είναι να ρυθμιστεί χωρικά, σε κυμαινόμενο κατά περίπτωση βάθος, η παράκτια ζώνη του πολεοδομικού συγκροτήματος Θεσσαλονίκης, ώστε να λειτουργήσει ως υποδοχέας σχεδίων και έργων υπερτοπικής κλίμακας, καθώς και προγραμμάτων αστικής ανάπλασης και περιβαλλοντικής προστασίας, στο πλαίσιο μιας ενιαίας θεώρησης ρύθμισης και συντεταγμένης υλοποίησης. Η μελέτη κατατέθηκε αρμοδίως τον Οκτώβριο του 2020, μετά από δύο κύκλους διαβουλεύσεων με τους εμπλεκόμενους δήμους. Η διαδικασία δημόσιας διαβούλευσης για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις έχει μόλις ξεκινήσει και στόχος είναι το Ειδικό πολεοδομικό σχέδιο να έχει ολοκληρωθεί μέχρι τα τέλη του 2022. Χθες, ο περιφερειάρχης Απόστολος Τζιτζικώστας παρουσίασε, παρουσία των επτά δημάρχων, τις κύριες παρεμβάσεις που προβλέπει το μεγάλο αυτό project.