Η συζήτηση για κατασκευή αγωγών αερίου, αμέσως μετά την ανεύρεση κοιτασμάτων σε Κύπρο και Ισραήλ, διαρκεί περισσότερο από πέντε χρόνια. Πριν καν διαπιστωθεί το εύρος των κοιτασμάτων, και ακόμη περισσότερο πριν ανακαλυφθεί το γιγαντιαίο κοίταγμα της Αιγύπτου, οι επιχειρηματικοί κύκλοι σχεδίαζαν την συμφερότερη για τον καθένα μεταφορά του αερίου στην Ευρώπη.
Τώρα, εν αναμονή των αποτελεσμάτων της γεώτρησης της ExonnMobil στο Οικόπεδο 10 της Κύπρου, με ελπίδες ότι θα διαπιστωθεί η ύπαρξη αρκετής ποσότητας, είναι στην επικαιρότητα η επιλογή της εταιρείας, που προσανατολίζεται στην κατασκευή τερματικού σταθμού υγροποίησης στην Κύπρο.
Ο αντιπρόεδρος της ExxonMobil, Tristan Aspray, σε δηλώσεις του χωρίς να αποκλείει την οποιαδήποτε άλλη επιλογή, είπε ότι «η προτίμησή μας θα ήταν να φέρει η εταιρεία το αέριο στην ξηρά στην Κύπρο, να χρησιμοποιήσει μέρος του φυσικού αερίου για να καλύψει την τοπική ζήτηση και στη συνέχεια να υγροποιηθεί σε μια μονάδα υγροποίησης -ένα εργοστάσιο ΥΦΑ- έτσι ώστε να μπορεί να εξαχθεί σε πλοία σε αγορές στην Ευρώπη και ενδεχομένως πέραν αυτού.
Ο κ. Aspray σημείωσε πως δεν εξαρτάται μόνο από την ποσότητα του αερίου που θα βρεθεί, αλλά και την ποιότητα του κοιτάσματος, στην οποία βρίσκεται αυτό το αέριο. Από τα αποτελέσματα των γεωτρήσεων, που θα γίνουν γνωστά τους πρώτους μήνες του 2019, θα κριθούν τα επόμενα βήματα, καθώς και οι επιλογές.
Ο Κ.Ν. Σταμπολής, αντιπρόεδρος και Εκτελεστικός Διευθυντής του Ινστιτούτου Ενέργειας ΝΑ Ευρώπης (ΙΕΝΕ), είχε γράψει προ ετών [«Τα Κοιτάσματα Υδρογονανθράκων - Καταλύτης για την Εσπευσμένη Επίλυση του Κυπριακού»] ότι πρόκειται για την βέλτιστη, αλλά ακριβή λύση, επειδή το κόστος της κατασκευής σταθμού υγροποίησης φυσικού αερίου, είναι της τάξης των 10 δισ. δολ. Άλλοι μελετητές το ανεβίβαζαν σε 12 δισ.
Αυτό το ποσόν δεν μπορεί φυσικά να διαθέσει μόνη της η Κύπρος, γι’ αυτό και άρχισαν να μελετώνται και άλλες λύσεις. Πρέπει όμως να σημειωθεί ότι ήδη η κυπριακή κυβέρνηση προχωρεί στους χωροταξικούς σχεδιασμούς -πέντε γραμμές παραγωγής (τρένα) μέχρι 5 MTPA έκαστο.
Η άλλη προτεινόμενη λύση έχει ήδη συμφωνηθεί μεταξύ Κύπρου και Αιγύπτου. Πρόκειται για την μεταφορά μέσω υποθαλάσσιου αγωγού μήκους περίπου 200 χλμ. ποσοτήτων αερίου από τα κοιτάσματα Αφροδίτη της Κύπτου στον υπολειτουργούντα σταθμό υγροποιημένου αερίου στην Νταμιέττα της Αιγύπτου. Φθηνή επένδυση -σε σχέση με τον σταθμό υγροποίησης- της τάξης των 500 εκατ. δολ. που θα επιτρέψει την σχεδόν άμεση, εξαγωγή αερίου.
Η επόμενη λύση είναι ο αγωγός East Med, αρχικής χωρητικότητας 8,0 bcm, μήκους 1.150 χλμ, ο οποίος θα συνδέσει την Κύπρο με την Ελλάδα και την Ιταλία με απευθείας πρόσβαση στις ευρωπαϊκές αγορές. Το κόστος κατασκευής του αγωγού είναι σαφώς μικρότερο της μονάδος LNG και εκτιμάται στα 6.0 δισ. δολ., αλλά το έργο είναι απαιτητικό τόσο κατασκευαστικά, όσο και από πλευράς ασφάλειας.
Προϋποθέτει επίσης, ένα ξεκάθαρο λειτουργικό πλαίσιο αφού η Κύπρος, και κατ’ επέκταση το Ισραήλ, θα δεσμευτούν μακροπρόθεσμα με συγκεκριμένους αγοραστές στην Ευρώπη.
Πάντως, στην πρόσφατη σύνοδο κορυφής Ελλάδος - Κύπρου - Ισραήλ οι ηγέτες των χωρών αυτών κατέληξαν στο κείμενο συμφωνίας για την κατασκευή του αγωγού EastMed, αλλά δεν ξέρω στο κατά πόσο θα είναι οριστικό. Και τούτο διότι οι Ισραηλινοί δεν έκρυψαν ότι συζητούν με τους Τούρκους για την μεταφορά του αερίου στην Τουρκία, μέσω Κύπρου. Ίσως είναι και αυτός ο λόγος που ο ΟΗΕ επείγεται να εξευρεθεί πάση θυσία λύση για το Κυπριακό, στο άμεσο μέλλον.
Σε αυτήν την περίπτωση οι εκτιμώμενες προς εξαγωγή ποσότητες δεν θα υπερβαίνουν τα 8.0 bcm συνολικά με την Κύπρο να συνεισφέρει 2.0 με 3.0 bcm. Το αέριο αυτό, που θα αγοράζεται στις διεθνείς τιμές, θα χρησιμοποιείται αποκλειστικά για τις εγχώριες ανάγκες της Τουρκίας, η κατανάλωση της οποίας το 2020 εκτιμάται ότι θα έχει υπερβεί τα 60.0 bcm και άρα επουδενί λόγο θα μπορεί μέσω Τουρκίας να εξάγεται στην Ευρώπη.
Εξάλλου κάτι τέτοιο θα προϋπέθεται την ροή πολύ μεγαλύτερων ποσοτήτων και την κατασκευή στην ενδοχώρα της Τουρκίας πανάκριβου νέου αγωγού άνω των 1.500 χλμ με κόστος που θα υπερβαίνει τα 8.0 δισ. ενώ δεν υπάρχει πρόβλεψη για νέο σύστημα αγωγών πέραν του ΤΑΝΑP - TAP για την μεταφορά του αερίου αυτού στις Ευρωπαϊκές αγορές.
Και παρ’ όλο που ο μελλοντικός ρόλος της Τουρκίας ως χώρας transit για τα κοινά ισραηλινο-κυπριακά κοιτάσματα είναι εκ των πραγμάτων σοβαρά περιορισμένος ή και ανύπαρκτος, προ καιρού προβληματισμό προκάλεσαν σε Αθήνα και Λευκωσία οι δηλώσεις του Γενικού Διευθυντή Ενέργειας του Ισραήλ, Σαούλ Μέριντορ, ο οποίος είπε, σε αντίθεση με τα ανωτέρω:
«Οι τουρκικές και ισραηλινές εταιρείες συζητούν επί του παρόντος έναν πιθανό αγωγό φυσικού αερίου, που θα κατασκευαστεί μεταξύ Ισραήλ και Τουρκίας για τη μεταφορά αερίου στην Ευρώπη, και οι δύο κυβερνήσεις υποστήριξαν τη διαδικασία».
Έως ότου αποφασιστεί τι θα συμβεί, θα περάσουμε από πολλά στάδια συζητήσεων.