Η μεγάλη επιτυχία της χθεσινής ημερίδας της Voria.gr για το κυκλοφοριακό και τα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς στη Θεσσαλονίκη αποτελεί απόδειξη της μεγάλης σημασίας που έχει η λειτουργικότητα του αστικού χώρου για όσους ζουν σε αυτόν. Ένα θέμα που στη Θεσσαλονίκη παραμένει πρόβλημα επί δεκαετίες, εξακολουθεί να κινητοποιεί τόσο τους πολίτες, όσο και τους πολιτικούς και κοινωνικούς παράγοντες.
Η αλήθεια είναι ότι το θέμα των τριών Μ (ΜΜΜ) στη Θεσσαλονίκη βρίσκεται αυτή την περίοδο σε πλήρη εξέλιξη. Σε κομβική φάση, καθώς το κοντινό αύριο δεν θα έχει καμία απολύτως σχέση με το εξίσου κοντινό χθες. Καλώς εχόντων των πραγμάτων τα επόμενα λίγα χρόνια το τοπίο στις αστικές συγκοινωνίες θα έχει αλλάξει πλήρως προς το καλύτερο. Άλλωστε με τα χάλια που είχε εμφανώς προς το τέλος του ο ιδιωτικός ΟΑΣΘ, αλλά και με τα κενά που υπάρχουν στο συγκοινωνιακό έργο που προσφέρει ο δημόσιος ΟΑΣΘ, μάλλον δεν υπάρχει πιο κάτω. Το πρόβλημα ξύνει τον πάτο του βαρελιού. Σε κάθε περίπτωση η έναρξη των δρομολογίων του μετρό –σε πρώτη φάση στο κέντρο και στα ανατολικά- σε 18 μήνες αναμένεται να βελτιώσει θεαματικά τη λειτουργικότητα του πολεοδομικού συγκροτήματος. Έτσι συμβαίνει πάντα και παντού με τη λειτουργία ενός νέου μέσου σταθερή τροχιάς. Έτσι συνέβη στην Αθήνα, το ίδιο θα γίνει και στη Θεσσαλονίκη. Επιπροσθέτως οι διαβεβαιώσεις για αύξηση του αριθμού των αστικών λεωφορείων που θα κυκλοφορούν στους δρόμους δημιουργεί εύλογες προσδοκίες για τους κατοίκους μιας πόλης, η οποία μπορεί να μην επεκτείνεται θεαματικά τα τελευταία χρόνια, αλλά σίγουρα υποδέχεται περισσότερους επισκέπτες και θέλει να αυξήσει τον αριθμό τους.
Ασφαλώς η αποδοτική λειτουργία των πάσης φύσεως αστικών συγκοινωνιών αποτελεί στις μέρες μας βασικό στοιχείο της ποιότητας ζωής των κατοίκων της. Ακόμη περισσότερο προσθέτει θετικό πρόσημο στον πολιτισμό της καθημερινότητας τους. Αναβαθμίζει, δηλαδή, την κατηγορία της πόλης. Κυρίως, όμως, συνιστά αναπτυξιακό μέγεθος. Συμβάλλει στην οικονομική πρόοδο με πολλούς τρόπους. Από την ενδυνάμωση της αγοράς και της εύρυθμης λειτουργίας μιας εμπορικής πιάτσας προς την οποία υπάρχει ευχερής και ασφαλής πρόσβαση, μέχρι την ομαλή και γρήγορη μετάβαση των εργαζομένων στη δουλειά τους.
Και από τη διευκόλυνση των επισκεπτών να περιηγηθούν στην πόλη, μέχρι την επιλογή μιας πολυεθνικής ή εγχώριας εταιρίας για την πραγματοποίηση μιας επένδυσης. Κάποτε οι ξένοι επενδυτές ενδιαφέρονταν για φτηνό ρεύμα και δωρεάν γη. Σήμερα ρωτάνε για τις ταχύτητες του ίντερνετ και την ποιότητα του αστικού περιβάλλοντος στο οποίο θα δουλέψουν οι άνθρωποί τους. Οι εποχές αλλάζουν! Είναι γνωστή –αλλά απολύτως χαρακτηριστική- η ιστορία της Google, η οποία όταν αποφάσισε να εγκαταστήσει τα κεντρικά γραφεία της εταιρείας στο Δουβλίνο, έθεσε ως προϋπόθεση την άριστη πρόσβαση του προσωπικού της είτε με τις αστικές συγκοινωνίες ή/και με το ποδήλατο. Στην προκειμένη περίπτωση για το Δουβλίνο τα ΜΜΜ αποδείχθηκαν στρατηγικός σύμμαχος στην προσέλκυση επενδύσεων. Το θέμα μπορεί να ακούγεται μακρινό για την Ελλάδα, αλλά είναι πρακτικό και μετρήσιμο. Πόση ώρα κάνει ένας εργαζόμενος να πάει στη δουλειά του και να επιστρέψει στο σπίτι του; Τι σημαίνει αυτός ο χρόνος για την κούραση που επηρεάζει τη διάθεσή και την απόδοσή του; Πόσο εύκολη ή δύσκολη γίνεται η αποστολή των στελεχών μιας εταιρίας που είναι επιφορτισμένα με εξωτερικές εργασίες; Πόσος είναι ο χρόνος που καταναλώνουν για να μετακινηθούν από ένα σημείο της πόλης σε κάποιο άλλο;
Για τη Θεσσαλονίκη όλα αυτά είναι καινούρια πράγματα. Στην ουσία δεν έχουν συζητηθεί ποτέ. Ούτε η λειτουργία του εμπορικού κέντρου, ούτε ο τουρισμός έβαλαν ποτέ στην εξίσωσή τους τον ΟΑΣΘ. Ίσως επειδή οι εκπρόσωποι των παραγωγικών φορέων σκέφτονται ακόμη τελείως παραδοσιακά, οπότε ασχολούνται αποκλειστικά με όσα πιστεύουν ότι τους αφορούν, από τη φορολογία μέχρι το ωράριο και από τον εορταστικό στολισμό τα Χριστούγεννα μέχρι την κυριακάτικη λειτουργία των καταστημάτων. Το βέβαιον είναι ότι ποτέ μέχρι σήμερα στις συσκέψεις για την αγορά δεν έχει ληφθεί υπόψιν ο παράγοντας αστικές συγκοινωνίες. Δεν έχει παραστεί –πιθανότατα δεν έχει κληθεί- εκπρόσωπος του ΟΑΣΘ -του ιδιωτικού παλαιότερα, του δημόσιου οργανισμού σήμερα. Σε κανέναν δεν κάνει εντύπωση ότι τα δρομολόγια των αστικών λεωφορείων δεν πυκνώνουν τις Κυριακές που η αγορά είναι ανοιχτή; Ούτε ότι τα δρομολόγια από και προς το αεροδρόμιο «Μακεδονία» έχουν μια σταθερή περιοδικότητα, ανεξαρτήτως ώρας ή ημέρας, παρά το ότι δε συμβαίνει το ίδιο με τα αεροπορικά δρομολόγια;
Στο κατώφλι αυτής της νέας εποχής για τις αστικές συγκοινωνίες της Θεσσαλονίκης η προσέγγιση θα πρέπει να είναι διαφορετική. Το παραγωγικό πρόσημο των τριών Μ θα πρέπει να συνυπολογιστεί εξίσου με την εξυπηρέτηση των κατοίκων. Τα πολυπαραγοντικά προβλήματα της εποχής επιβάλλουν σύνθετες λύσεις, για τις οποίες δουλεύουν ασταμάτητα πανεπιστήμια, συγκοινωνιολόγοι κι ερευνητές. Λύσεις υπάρχουν. Υπάρχει τεχνογνωσία, που καλό θα ήταν να αξιοποιηθεί. Μιλώντας χθες στην ημερίδα του Voria.gr ο υπουργός Μεταφορών Χρήστος Σπίρτζης είπε μια μεγάλη αλήθεια: ότι το συγκοινωνιακό είναι πρόβλημα που αντιμετωπίζουν όλες οι πόλεις καθώς μεγαλώνουν. Εκείνο, όμως, που παρέλειψε να σημειώσει είναι ότι στις ανεπτυγμένες χώρες το πρόβλημα αυτό συζητείται και δίνονται διαρκώς λύσεις και διέξοδοι, που συνδέονται άμεσα με τον ευρύτερο χαρακτήρα κάθε πόλης. Για παράδειγμα στις τουριστικές πόλεις τα ΜΜΜ λαμβάνουν υπόψιν τους κατά προτεραιότητα ότι ανάμεσα στους ντόπιους κυκλοφορούν ξένοι επισκέπτες.
Αντίθετα στη Θεσσαλονίκη οι συζητήσεις περιστρέφονται αποκλειστικά γύρω από δύο θέματα: το αριθμό των αστικών λεωφορείων και τα δικαιώματα των εργαζομένων του ΟΑΣΘ – παλαιότερα και των μετόχων του. Ασφαλώς πρόκειται για σοβαρά θέματα, αλλά δεν (πρέπει να ) είναι τα μοναδικά. Με δεδομένο, μάλιστα, ότι ακόμη και την τιμή του εισιτηρίου την καθορίζει το υπουργείο από την Αθήνα, ο ΟΑΣΘ μέχρι σήμερα απλά θέτει στους δρόμους της πόλης τους δικούς του κανόνες. Σε αυτούς συμμορφώνονται οι χρήστες των υπηρεσιών του, δηλαδή οι επιβάτες. Και όλοι οι άλλοι. Η συγκεκριμένη «διαδρομή» δεν αποτελεί μονόδρομο. Μάλλον είναι ξεπερασμένη. Η έλευση του μετρό και οι σύγχρονες ανάγκες της οικονομίας και της κοινωνίας διαφοροποιούν τα δεδομένα, κάτι που ας ελπίσουμε ότι έχουν αρχίσει να αντιλαμβάνονται και οι αρμόδιοι. Σχετικοί και άσχετοι.