Η δικαστική εμπλοκή στη διαδικασία ανάπλασης της κλειστής αγοράς Μοδιάνο στο κέντρο της Θεσσαλονίκης, που στην καλύτερη περίπτωση σημαίνει μεγάλη καθυστέρηση του έργου και στο ακραίο σενάριο ακύρωσή του συνιστά πισώπλατη μαχαιριά στο ιστορικό και εμπορικό κέντρο της Θεσσαλονίκης.
Σε μια περίοδο κατά την οποία μετά από πολύχρονες περιπέτειες τα έργα του μετρό «τροχοδρομούνται» και πάλι με συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα, η διαδικασία για την ανάπλαση της ΔΕΘ βρίσκεται σε εξέλιξη και οι αστικές παρεμβάσεις του δήμου στην περιοχή με πεζοδρομήσεις και άλλα μικρά έργα προχωρούν, το «πάγωμα» της Μοδιάνο υπονομεύει το κέντρο και την ανάδειξη του σε βασικό εμπορικό και τουριστικό πόλο στη νέα εποχή της πόλης. Διότι τίποτε απ’ ότι προγραμματίζεται δεν θα είναι το ίδιο, εάν η αγορά Μοδιάνο παραμείνει κλειστή και μισογκρεμισμένη, μια κανονική «τρύπα στη γεωγραφία» του ιστορικού κέντρου. Επιπλέον ένας εγκαταλειμμένος χώρος αυτού το μεγέθους, σε ένα τόσο κεντρικό σημείο ενέχει προφανείς κινδύνους για τη δημόσια υγιεινή και ασφάλεια.
Προφανώς ο καθένας έχει τα συμφέροντα του και σε καθεστώς αστικής δημοκρατίας δικαιούται να τα προασπίσει -στην προκειμένη περίπτωση από τη μια ο όμιλος Φάις που ελέγχει το 55% της αγοράς και από την άλλη οι μικροϊδιοκτήτες που εκπροσωπούν το 31%-, αλλά στον πολιτισμένο κόσμο το δημόσιο συμφέρον έχει προτεραιότητα και ως εκ τούτου προβλέπονται ασφαλιστικές δικλείδες. Γι’ αυτό -για παράδειγμα- τα έργα των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας κατασκευάστηκαν με ειδική νομοθεσία fast track και ο αγωγός μεταφοράς φυσικού αερίου ΤΑΡ διέρχεται από έναν άξονα επί του οποίου σε περίπτωση καθυστερήσεων λόγω αρνήσεων από κατόχους γης προβλέπονται υποχρεωτικές εξπρές απαλλοτριώσεις. Διότι στην Ελλάδα ζούμε, όπου συχνά μικροϊδιοκτήτες -παρακολουθώντας τη μυθολογία του ίδιου του κράτους που βαφτίζει και την τελευταία αναξιοποίητη επί δεκαετίες ακίνητη έκταση που κατέχει ως… ασημικό- όταν νομίζουν ότι βρίσκουν την ευκαιρία προσπαθούν να προσδώσουν υπεραξία στην περιουσία τους, πολύ μεγαλύτερη απ’ ότι στην πραγματικότητα έχει. Κάτι που μπορεί να μην είναι μεμπτό -στις δουλειές ο καθένας κοιτάζει την υπεραπόδοση των συμφερόντων του-, αλλά όταν επηρεάζεται το κοινωνικό συμφέρον, πρέπει να υπάρχουν όρια. Από την άλλη υπάρχουν τα μεγαλύτερα οικονομικά συμφέροντα, που -επίσης συχνά- χρησιμοποιούν την οικονομική τους ισχύ για να επιβάλουν τον δικό του νόμο και να κερδίσουν κάτι παραπάνω, ακόμη κι αν αυτό είναι άδικο για τους μικρότερους.
Στην περίπτωση της αγοράς Μοδιάνο για αυτονόητους λόγους οφείλουν να παρέμβουν τόσο οι τοπικές δυνάμεις, πρωτίστως ο δήμος Θεσσαλονίκης και η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας, αλλά και η κεντρική εξουσία, δηλαδή η κυβέρνηση. Οι διαφωνίες και τα δικαστήρια ανάμεσα στον βασικό μέτοχο και τους μικρομετόχους για τον τρόπο διαχείρισης της νέας αγοράς Μοδιάνο ή για το κόστος της ανάπλασης και τον τρόπο συμμετοχής σε αυτήν των μικροϊδιοκτητών που δεν θέλουν να πουλήσουν, μπορεί να κρατήσουν καιρό, καθώς πολύ δύσκολα η ένταση που υπάρχει θα εξαντληθεί με την πρώτη δικαστική απόφαση. Με αυτό το δεδομένο οι δημόσιες αρχές οφείλουν να εξαντλήσουν την πίεση τους προς κάθε κατεύθυνση, απαιτώντας από τους ιδιοκτήτες της Μοδιάνο -μεγάλους και μικρούς- να φροντίσουν για τη στατικότητα του κτηρίου που είναι προβληματική, αλλά και την τήρηση κανόνων υγιεινής. Έχουν αυτή την αρμοδιότητα. Το κόστος για τις δύο αυτές διαδικασίες είναι μεγάλο και πιθανότατα ικανό να οδηγήσει σε συμβιβασμούς μεταξύ τους, που μέχρι στιγμής δεν έχουν επιτευχθεί.
Η οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη της Θεσσαλονίκης είναι παράμετρος που σχεδόν ποτέ δεν λαμβάνεται υπόψιν στην πρώτη περίοδο του σχεδιασμού ενός έργου ή μιας παρέμβασης, όταν επικρατούν συντεχνιακές αντιλήψεις και ιδεοληψίες. Το ίδιο συμβαίνει σήμερα με τα αρχαία του μετρό και παλαιότερα με οποιοδήποτε μεγάλο έργο ή αστική ανάπλαση στην πόλη, με αποτέλεσμα σημαντικές καθυστερήσεις, μέχρι και ματαιώσεις φιλόδοξων projects. Στην ευρύτερη περιοχή της Μοδιάνο -για παράδειγμα- η πεζοδρόμηση του άξονα της Αριστοτέλους δεν θα γινόταν ποτέ, εάν το ελληνικό κράτος λάμβανε υπόψιν του τις αντιρρήσεις ορισμένων εμπόρων και επαγγελματιών που είχαν άλλη άποψη.
Ποιο είναι το σχέδιο
Σύμφωνα με τη μελέτη για την αγορά Μοδιάνο, στο ισόγειο θα μπορούν να λειτουργήσουν περίπου 140 καταστήματα, τα οποία θα χωριστούν ανά ομάδες, ανάλογα με το είδος τροφίμων που θα πωλούν. Κάθε κατάστημα θα έχει πρόσοψη τρία μέτρα και βάθος 3,5 μέτρα ή και περισσότερο, ανάλογα με τις εκάστοτε ανάγκες. Παράλληλα, η κάθε επιχείρηση θα έχει τον δικό της χώρο αποθήκευσης ακριβώς κάτω από το δάπεδο, όπου υπάρχει ισόγειο συνολικού εμβαδού 2.500 τ.μ. Προβλέπεται, ακόμη, ότι θα αναπτυχθεί σύστημα ανελκυστήρων και κλιμακοστασίου που θα διευκολύνει την τροφοδοσία των καταστημάτων.
Η μεγαλύτερη, όμως παρέμβαση στην αγορά είναι οι εργασίες για την ενίσχυση του σκελετού του κτίσματος και των υποστυλωμάτων του υπογείου, τα οποία έχουν διαβρωθεί σημαντικά, με αποτέλεσμα να υπάρχουν ζητήματα στατικότητας, ενώ προβλέπεται, μεταξύ άλλων, η μερική καθαίρεση μέρους της οροφής του υπογείου.
Μία σημαντική παρέμβαση είναι η αξιοποίηση του κενού χώρου που υπάρχει μεταξύ των οροφών των καταστημάτων και της στέγης της Στοάς. Για να αξιοποιηθεί με τον καλύτερο δυνατό τρόπο προβλέπεται η τοποθέτηση ενός ξύλινου δαπέδου πάνω στα πατάρια των καταστημάτων, που θα ενώνεται με γέφυρες και θα λειτουργεί ως χώρος διέλευσης, στάσης, χαλάρωσης, αλλά και για την οργάνωση χάπενινγκς.
Πως έγινε η εξαγορά
Τον Ιούλιο του 2017 ολοκληρώθηκε η πώληση από το ΤΑΙΠΕΔ του 43,63% της Αγοράς Μοδιάνο στη «Στοά Μοδιάνο Α.Ε.», έναντι 1,9 εκατ. ευρώ. Στα δύο χρόνια που μεσολάβησαν ο κύριος μέτοχος εξαγόρασε μικρότερα μερίδια και σήμερα ελέγχει το 55%. Το αρχικό χρονοδιάγραμμα, το οποίο προφανώς δεν ισχύει πλέον, προέβλεπε την ολοκλήρωση της ανάπλασης και τη λειτουργία της νέας αγοράς την Άνοιξη του 2020. Το κτήριο κατασκευάστηκε το 1925 σε σχέδια του αρχιτέκτονα Ελί Μοδιάνο μεταξύ των σημερινών οδών Βασιλέως Ηρακλείου και Ερμού. Ήταν έργο της ανοικοδόμησης της πόλης μετά την πυρκαγιά του 1917 και προοριζόταν από την αρχή για την κεντρική αγορά τροφίμων της Θεσσαλονίκης, όπως και έγινε. Πριν το 1917, η περιοχή ήταν εβραϊκή συνοικία και μετά το 1922 ήταν το χάνι της οικογένειας Μοδιάνο. Εκεί, οι εύποροι νοικοκύρηδες της Θεσσαλονίκης έβρισκαν να αγοράσουν πολύ εκλεκτά προϊόντα.
Αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα κτήρια της εποχής του μεσοπολέμου για τη Θεσσαλονίκη και γι’ αυτό εξελίχθηκε σε τοπόσημο για την πόλη.