Δύο διαφορετικές πραγματικότητες βιώνουν οι πρόσφυγες που διαμένουν στο κέντρο υποδοχής στα Διαβατά.
Το camp που λειτουργεί εδώ και περίπου δύο χρόνια έχει βελτιωθεί αισθητά από την πρώτη στιγμή που άνοιξε τις πύλες του το 2016. Εξοπλισμένο με καινούρια λυόμενα, ειδικούς χώρους απασχόλησης για γυναίκες και άντρες και χώρο φύλαξης για τα παιδιά, προσπαθεί να εξασφαλίσει μια αξιοπρεπή ζωή στους κατοίκους του, που κατά μέσο όρο περνούν περίπου 7 - 8 μήνες σε αυτό.
Οι περισσότερες από αυτές τις δομές ωστόσο έχουν σχεδιαστεί για να εξυπηρετούν τον αριθμό των προσφύγων που επίσημα μπορούν να μείνουν στο camp, δηλαδή 936 άτομα. Το πρόβλημα ξεκινάει όμως από το γεγονός πως το τελευταίο διάστημα το camp είναι συχνά υπεράριθμο. Ήδη για την περίοδο που διανύουμε τώρα, το 25% των κατοίκων του camp ζουν εκτός των επίσημων δομών του. Όπως σημειώνει ο camp manager, Κώστας Σημιτόπουλος, η δομή η οποία έχει σχεδιαστεί για να φιλοξενήσει 936 άτομα, πλέον φιλοξενεί 1.200.
«Ο εξτρά πληθυσμός μένει σε 16 κοντέινερ τα οποία ανήκουν στο υπουργείο Παιδείας και σχεδιάστηκαν για άλλο σκοπό αλλά τα κατέλαβαν με δική τους πρωτοβουλία οι πρόσφυγες και σε σκηνές», σημειώνει ο ίδιος προσθέτοντας πως κατά βάση στα Διαβατά έρχονται οικογένειες Κούρδων από το Αφγανιστάν, το Ιράκ, τη Συρία ενώ λιγότεροι από την Αλγερία και άλλες χώρες.
Ο υπεράριθμος πληθυσμός του camp γίνεται απευθείας ορατός καθώς μόλις μπεις στο camp βλέπεις σκηνές δεξιά και αριστερά, τις οποίες οι πρόσφυγες προσπαθούν να ενισχύσουν βάζοντας από πάνω νάιλον καλύμματα και τοποθετώντας από κάτω ξύλινες παλέτες. Δίπλα από αυτές, οικογένειες στέκονται γύρω από φωτιές που έχουν ανάψει ήδη από το μεσημέρι για να προστατευθούν από το κρύο το οποίο γίνεται ακόμα πιο έντονο μέρα με τη μέρα.
Λίγο παραπέρα, στα λυόμενα η κατάσταση είναι σαφώς καλύτερη. Οι «δρόμοι» είναι καθαροί, ενώ κάποιοι πρόσφυγες έχουν στήσει ολόκληρα κηπάκια γύρω από τα σπίτια τους. Σε ένα από αυτά, ζει με τη γυναίκα και το παιδί του καθώς και μια ακόμα τριμελή οικογένεια ο 32χρονος Ντάρια.
«Η κατάσταση για εμένα είναι πολύ καλή. Ήρεμη, χωρίς προβλήματα», αναφέρει ο ίδιος περιγράφοντας τη ζωή του στο camp. Σε καθημερινή βάση, ο Ντάρια βοηθάει τους υπόλοιπους πρόσφυγες τελώντας χρέη διερμηνέα όταν αυτοί πηγαίνουν στον γιατρό. Ο άντρας αφήνει συχνά το camp για να πάει στο κέντρο και να περπατήσει δίπλα στη θάλασσα, αλλά και να παρατηρήσει, όπως λέει, την κουλτούρα των Θεσσαλονικέων. Ο 7χρονος γιος του Ντάρια πηγαίνει καθημερινά στο σχολείο και, όπως λέει ο ίδιος, είναι πολύ χαρούμενος που ο μικρός του πλέον λέει τις πρώτες του λέξεις στα ελληνικά. Αντίστοιχα, η γυναίκα του περνάει την ημέρα της είτε κάνοντας ψωμί είτε πηγαίνοντας στον ειδικό χώρο που έχει στηθεί για τις γυναίκες του camp. Όπως αναφέρει ο Ντάρια, η σύζυγος του παρουσίασε ψυχολογικά προβλήματα αλλά οι ψυχολόγοι του camp την βοήθησαν να προσπεράσει τη θλίψη της και σταδιακά να βελτιωθεί.
Η εμπειρία του Ντάρια ωστόσο απέχει πολύ από την εμπειρία του 34χρονου Μπάχμαν, επίσης από το Ιράκ, που μένει επί έξι μήνες σε σκηνές μέσα στο camp.
Ο Μπάχμαν αναφέρει πως έχουν περάσει μόλις δέκα ημέρες από τότε που ξεκίνησε το συσσίτιο μέσα στο camp καθώς μέχρι τότε αγόραζαν τρόφιμα και μαγείρευαν μόνοι τους. «Είναι πολύ δύσκολη η κατάσταση. Απλά επιβιώνουμε. Το βράδυ παγώνουμε μέσα στα sleeping bags», σημειώνει. Όπως λέει, μέσα στην ημέρα του είτε θα πάει προς την πόλη είτε θα βγει από το camp προς αναζήτηση ξύλων τα οποία θα κάψει ο ίδιος και οι άλλοι πρόσφυγες για να ζεσταθούν.
Τις διαφορές μεταξύ των δύο κοινοτήτων στο camp εντοπίζει και η Κατερίνα Χόνδρου, ψυχολόγος και συντονίστρια πεδίου της Άρσις. Όπως αναφέρει, όσοι μένουν σε σκηνές έχουν ως πρωταρχικό τους μέλημα να βρουν μια στέγη και να ζεσταίνονται, ενώ όσοι έχουν λύσει τα θέματα αυτά, σκέφτονται κυρίως την επόμενη ημέρα και συγκεκριμένα το πώς θα βρουν εργασία και πώς θα ενταχθούν στην κοινωνία.
Ο Μπαχμάν αναφέρει πως πέρα από τα προβλήματα της ζέστης και της στέγασης, υπάρχει και το ζήτημα της ανασφάλειας, καθώς όπως υποστηρίζει γίνονται συχνά καβγάδες. «Χθες 10 με 15 άτομα πιάστηκαν στα χέρια. Κάποιος τραυματίστηκε και έτρεχαν αίματα». Ο Μπάχμαν εξηγεί πως οι καβγάδες γίνονται συχνά για το φαγητό ή ακόμα και τα ξύλα που θα χρησιμοποιηθούν για τις φωτιές. «Εγώ κλέβω τα ξύλα από αυτούς που είναι έξω από το camp, και άλλοι τα κλέβουν από εμένα», παραδέχεται.
Για τους καβγάδες μιλάει και ο Ντάρια. Όπως όμως σημειώνει ο ίδιος, αυτό που κάνει είναι να κλείνει την πόρτα του λυόμενου και να κοιμάται ήσυχα με τα παιδιά του. Αυτή τη δυνατότητα δεν την έχει ο Μπάχμαν αλλά ούτε και οι υπόλοιποι πρόσφυγες που συνεχίζουν να διαμένουν σε σκηνές.
«Αν κρίνουμε από τη διαφορετικότητα των λαών, δεν υπάρχουν εντάσεις, αν και θα ήταν αναμενόμενο. Οι εντάσεις είναι ελάχιστες και χαμηλής έντασης και είναι στιγμιαίες. Δεν έχει δημιουργηθεί πρόβλημα στη δομή», αναφέρει με τη σειρά της η Φωτεινή Οικονομίδου, εργαζόμενη στην υπηρεσία υποδοχής και ταυτοποίησης.
Η ίδια αναφέρει ακόμα πως όλοι όσοι διαμένουν στο camp πλέον σιτίζονται με ευθύνη του στρατού. Πρόβλημα, όπως σημειώνει, είχαν οι άνθρωποι που ήρθαν τον Οκτώβριο και οι οποίοι πράγματι άργησαν πολύ να λάβουν σισσίτιο και τρέφονταν με ίδια μέσα.
Ο Μπάχμαν ανέφερε ακόμα ότι συχνά γίνεται χρήση αλκοόλ αλλά και ναρκωτικών. Για τα ναρκωτικά, η κ. Οικονομίδου υπογράμμισε πως πριν από πάρα πολύ καιρό υπήρχε θέμα με κάποια άτομα τα οποία απομακρύνθηκαν από τη δομή και πως πλέον δεν έχει πέσει στην αντίληψη της διοίκησης του camp περιστατικό χρήσης.
Κάποιοι πρόσφυγες σημείωσαν ακόμα πως μία στις τρεις ντουζιέρες έχουν κρύο νερό. Η ASB ωστόσο υποστηρίζει πως κάτι δεν ισχύει καθώς οι 25 κοινόχρηστες ντουζιέρες ελέγχονται κάθε ημερα για τη λειτουργία τους.
Αποσυμφόρηση του camp
Κληθείς να σχολιάσει πως το 1/4 του πληθυσμού του camp είναι υπεράριθμοι, ο περιφερειακός συντονιστής Βορείου Ελλάδος και Ηπείρου του υπουργείου Μετανάστευσης, Νίκος Ράγκος, επισημαίνει πως η κυβέρνηση βρίσκεται προ τετελεσμένων καθώς οι διακινητές αφήνουν πλέον τους πρόσφυγες κοντά στα camp και υπάρχουν συνεχώς αφίξεις. Παράλληλα, όπως επισημαίνει ο ίδιος, το camp των Διαβατών δεν μπορεί να επεκταθεί ώστε να τοπθετηθούν και άλλα κοντέινερ.
Ενόψει του χειμώνα, ο κ. Ράγκος τόνισε πως έχουν ενεργοποιηθεί ξενοδοχεία σε Κεντρική Μακεδονία στα οποία θα μπορέσουν να μεταφερθούν οι υπεράριθμοί πρόσφυγες αμέσως προσθέτοντας παράλληλα πως υπεύθυνος για τις συμβάσεις με τα ξενοδοχεία είναι o Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης . Η Voria.gr εποικοινώνησε με τον ΔΟΜ ο οποίος, ωστόσο, υπογράμμισε δια στόματος της υπεύθυνης επικοινωνίας, Χριστίνας Νικολαϊδου, ότι οι προσκλήσεις ενδιαφέροντος που έχουν έως τώρα δημοσιευθεί αλλά και η χρηματοδότηση που λαμβάνει ο οργανισμός από την ΕΕ αφορούν αποκλειστικά πρόσφυγες που διαμένουν σε δομές σε νησιά του Αιγαίου.
Ο κ. Ράγκος τόνισε ακόμα πως και άλλες δομές στη χώρα είναι υπεράριθμες λόγω της συνεχούς εισροής προσφύγων ενώ επανέλαβε πως το camp στο Βαγιοχώρι βρίσκεται σε φάση ανακατασκευής ενώ ετοιμάζεται ένα νέο camp στο Κυψελοχώρι της Λάρισας.