του Σταύρου Κουμεντάκη*
Μέρος 2ο: Οι λοιπές ευθύνες (εκτός εκείνων που απορρέουν από τον πρόσφατο νόμο για τις ΑΕ)
Το πρώτο μέρος εδώ.
Ένα από τα βασικά ερωτήματα που συχνά απασχολεί τα μέλη Διοικητικών Συμβουλίων είναι το εύρος των ευθυνών τους (αστικές, ποινικές, διοικητικές).
Μας απασχόλησαν ήδη οι ευθύνες που απορρέουν από τον πρόσφατο νόμο για τις ΑΕ.
Στο παρόν άρθρο θα μας απασχολήσουν, αρκετά συνοπτικά κατ’ ανάγκη, οι λοιπές ευθύνες-εκτός του συγκεκριμένου νόμου.
Η ευθύνη των μελών του ΔΣ και όσων ασκούν διοίκηση
Τα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου μπορεί να έχουν ή να μην έχουν αρμοδιότητες («εκτελεστικά» και «μη εκτελεστικά» αντίστοιχα). Η ιδιότητα όμως του μέλους του Διοικητικού Συμβουλίου ως μη εκτελεστικού δεν σημαίνει, το δίχως άλλο, ανυπαρξία ευθυνών.
Τα εκτελεστικά μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου, εκείνα που έχουν κάποια ιδιότητα (λ.χ. Πρόεδρος, Αντιπρόεδρος κλπ.) και οι διευθυντές της Ανώνυμης Εταιρείας βαρύνονται με σωρεία ευθυνών. Ενδεικτικά, (και αλληλέγγυα με την εταιρεία) για την εξόφληση των κάθε φύσης φόρων & προστίμων που την βαρύνουν, την απόδοση παρακρατουμένων φόρων και ΦΠΑ, κ.ο.κ.
Ποινική ευθύνη (ενδ. για φορολογικής και τελωνειακής φύσεως παραβάσεις, για μη πληρωμή ή μη απόδοση Ασφαλιστικών Εισφορών) έχουν: (α) τα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου που έχουν κάποια ιδιότητα (λ.χ. Πρόεδρος, Αντιπρόεδρος κλπ), (β) οι διευθυντές της εταιρείας καθώς και (γ) εκείνοι που έχουν εκτελεστικές αρμοδιότητες.
Όταν όμως ελλείπουν τα συγκεκριμένα πρόσωπα, ποινική ευθύνη είναι δυνατό να έχουν εκείνοι που ασκούν στην πράξη, έστω προσωρινά, εκτελεστικά καθήκοντα. Το γεγονός της άσκησης ή μη τέτοιας φύσης (εκτελεστικών) καθηκόντων από μέρους μελών Διοικητικού Συμβουλίου είναι θέμα ουσίας. Έτσι εξηγείται η (συχνά αδικαιολόγητη) σπουδή κάποιων εισαγγελικών λειτουργών να εμπλέκουν σε ποινικές διαδικασίες το σύνολο των μελών των διοικητικών συμβουλίων των εμπλεκομένων νομικών προσώπων.
Αιτίες δημιουργίας ευθύνης ενός νομικού προσώπου είναι απροσδιόριστα πολλές (λ.χ.: εργατικά ή τροχαία ατυχήματα, αδικοπραξίες, διαπραγματεύσεις...). Όχι σπάνια προβάλλονται αξιώσεις, για άσκηση πίεσης, σε βάρος του συνόλου των μελών του Διοικητικού Συμβουλίου της (φερομένης ως υπόχρεης) Ανώνυμης Εταιρείας. Αυτό που ερευνάται στις περιπτώσεις αυτές είναι η ύπαρξη (ή μη) προσωπικής τους ευθύνης και όχι η ιδιότητά τους ως εκτελεστικών ή μη.
Ευθύνες βαρύνουν τα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου με βάση και διατάξεις του Πτωχευτικού Κώδικα. Επίσης, από διάσπαρτες διατάξεις του Ποινικού Κώδικα με περισσότερο συνήθη (αλλά και «επικίνδυνη») αυτή που αναφέρεται στο αδίκημα της απιστίας.
Συμπερασματικά
Ευθύνη ενός νομικού προσώπου είναι δυνατό να δημιουργηθεί σε αναρίθμητες περιπτώσεις. Η ευθύνη των μελών του Διοικητικού Συμβουλίου (ιδίως των εκτελεστικών) είναι, σε κάποιες από αυτές, αντικειμενική και δεδομένη.
Όλα τα παραπάνω καθόλου δε σημαίνουν πως οποιοδήποτε μέλος Διοικητικού Συμβουλίου Ανώνυμης Εταιρείας κινδυνεύει να εμπλακεί σε ποινικές υποθέσεις. Ούτε πως κινδυνεύει να χάσει τον ύπνο του ή, πολύ περισσότερο, το σπίτι του. Το αντίθετο.
Είναι ιδιαίτερα σημαντικό για εκείνους που εμπλέκονται με τη διοίκηση μιας Ανώνυμης Εταιρείας να γνωρίζουν, σε γενικές γραμμές τουλάχιστον, το εύρος των δυνητικών ευθυνών τους.
Το σημαντικότερο: Να παρακολουθούν με προσοχή τις εξελίξεις που συναρτώνται με την εταιρεία με την οποία συνδέονται και ανάλογα να πράττουν.
*Ο Σταύρος Κουμεντάκης είναι Senior Partner στην Koumentakis and Associates Law Firm.
Σημ.: Το παρόν άρθρο σε αναλυτική μορφή