Skip to main content

Η Ελλάδα ως άλλη Βαβυλωνία: Τρία περιστατικά σε πόλη της Βορείου Ελλάδος

Η Ελλάδα δεν είναι μία. Ποτέ δεν ήταν. Υπάρχουν η χαοτική πρωτεύουσα, η Θεσσαλονίκη σαν μία νησίδα μικρομεγαλισμού, η ποικιλόμορφη περιφέρεια

Τρία αξιοσημείωτα περιστατικά έζησε από κοντά ένα ζευγάρι Θεσσαλονικέων το προηγούμενο εορταστικό τριήμερο του Αγίου Δημητρίου, στις λίγες μόνο ώρες που βρέθηκε σε περιφερειακή πόλη της Βορείου Ελλάδος, η οποία είναι γνωστή για την σχετική οικονομική της ευρωστία.

Το πρώτο έγινε σε εμπορικό κατάστημα στο οποίο η κυρία επέλεξε να αγοράσει κάποιο ρούχο αξίας λίγων δεκάδων ευρώ. Όταν έφτασε στο ταμείο και έβγαλε την πιστωτική της κάρτα, δέχθηκε απευθείας την πρόταση της ιδιοκτήτριας να πληρώσει με μετρητά αποκομίζοντας πρόσθετη έκπτωση 20%.

Το δεύτερο περιστατικό σχετίζεται με την επιθυμία του κυρίου να πλύνει στα γρήγορα το αυτοκίνητο, καθώς κάτι οι τελευταίες βροχές, κάτι τα γνωστά πουλιά στην παραλιακή ζώνη της Θεσσαλονίκης το έκαναν χάλια. Τότε ένας ντόπιος φίλος έβγαλε το κινητό του και κάλεσε τον… Λυσίμαχο, ο οποίος κατέφθασε σε ελάχιστο χρόνο, πήρε τα κλειδιά και ανέλαβε το πλύσιμο μέσα – έξω, έναντι λίγων ευρώ, στην πιλοτή κάποιας πολυκατοικίας.

Το τρίτο περιστατικό, ίσως το πιο σοβαρό επειδή συνδέεται με την πανδημία, συνέβη σε ταβέρνα το μεσημέρι της 28ης Οκτωβρίου. Το μαγαζί ήταν πλήρες τόσο στον εξωτερικό, όσο και στον εσωτερικό χώρο, χωρίς κανείς από τους εργαζομένους να ασχολείται με τον έλεγχο πιστοποιητικών εμβολιασμού ή νόσησης για όσους έτρωγαν μέσα στην αίθουσα. Σε ερώτηση των… ξένων γιατί δεν γίνονται έλεγχοι η απάντηση ήταν αφοπλιστική: «Έχουμε πολύ δουλειά σήμερα, δεν προλαβαίνουμε και άλλωστε εδώ όλοι γνωριζόμαστε και όσοι κάθονται μέσα είναι εμβολισμένοι».

Φυσικά τέτοιες εμπειρίες –και άλλες τόσες και ακόμη περισσότερες- έχει κανείς και στη Θεσσαλονίκη, στην Αθήνα και σίγουρα παντού στην Ελλάδα. Εκείνο που εντυπωσιάζει, ίσως, στα μικρότερα μέρη είναι η πυκνότητα της αναλογίας. Στην ίδια πόλη πολλές από τις οικονομικές και υγειονομικές διαδικασίες γίνονται σωστά και με τυπικότητα, αλλά –κακά τα ψέματα- μεγάλο μέρος τους αγνοείται σε μια αγορά και μια πιάτσα, στην οποία όλοι γνωρίζονται. Ίσως γι’ αυτό οι έλεγχοι των φορολογικών αρχών στην περιφέρεια –όταν γίνονται στη χάση και στη φέξη- αποδεικνύονται χρυσορυχείο τόσο για τους ελεγκτές που δεν προλαβαίνουν να γράφουν, όσο και για τα δημόσια ταμεία, που εισπράττουν τα πρόστιμα. Ενδεχομένως σε αυτή τη νοοτροπία μιας περίκλειστης σε κάποιο βαθμό κοινωνίας, να οφείλεται εν μέρει ο χαμηλός ρυθμός των εμβολισμών, κάτω του 50%, σε πολλές περιοχές του βορειοελλαδικού τόξου.

Μία Ελλάδα – Βαβυλωνία
      
Κατά γενική ομολογία η Ελλάδα δεν είναι μία. Ποτέ δεν ήταν. Σήμερα υπάρχει η χαώδης και συγχρόνως χαοτική περιοχή της πρωτεύουσας, στην οποία ζουν οι μισοί κάτοικοι της χώρας και όπου παράγεται πάνω από το 50% του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος. Υπάρχει η Θεσσαλονίκη, μία «νησίδα» μικρομεγαλισμού σε όλα τα επίπεδα, που τα τελευταία 30, τουλάχιστον, χρόνια έχει απωλέσει τον προσανατολισμό της σε αναπτυξιακό και κοινωνικό επίπεδο. Υπάρχουν ακόμη οι μεγαλύτερες και μικρότερες πόλεις και τα χωριά της ελληνικής περιφέρειας, όπου και πάλι οι διαφορές στην οικονομία και στην κοινωνία είναι σημαντικές ανάμεσα τους. Αλλιώς είναι τα πράγματα στην πλούσια και κοσμοπολίτικη λόγω τουρισμού και αγροτικής παραγωγής Κρήτη και διαφορετικά στην περίκλειστη Θεσσαλία. Άλλες είναι οι καταστάσεις στις μέχρι σήμερα ευημερούσες -λόγω ΔΕΗ- Κοζάνη και Πτολεμαϊδα και άλλες στην Ξάνθη και την Κομοτηνή της οικονομικής υπανάπτυξης και των θρησκευτικών ιδιαιτεροτήτων. Άλλος άνεμος φυσά στα κοσμοπολίτικα Επτάνησα και διαφορετικοί είναι οι ορίζοντες στην ορεινή Αρκαδία.

Όλα αυτά και όσα συνεπάγονται τα σκιαγραφεί έγκαιρα με οδηγό τη γλώσσα ο Δημήτριος Βυζάντιος (αληθινό όνομα: Δημήτριος Κωνσταντίνου Χατζή-Ασλάνης), στη δική του θεατρική Βαβυλωνία που γράφτηκε το 1936  και κατά σύμπτωση ανεβαίνει αυτή την περίοδο στη Θεσσαλονίκη, από το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος. Ο μορφωμένος και γλωσσομαθής Βυζάντιος, που γεννήθηκε το 1790 στην Κωνσταντινούπολη, υπήρξε –μεταξύ άλλων- διερμηνέας του Μπέη της Τύνιδας και γραμματέας της Πελοποννησιακής Γερουσίας. Κατά τα πρώτα χρόνια της Οθωνικής Βασιλείας, ο Βυζάντιος δυσαρεστήθηκε από την πολιτική κατάσταση της χώρας και αποσύρθηκε στην Πάτρα, όπου εργάστηκε ως αγιογράφος μέχρι το τέλος της ζωής του το 1853. Στη Βαβυλωνία του, που διαδραματίζεται σε ένα πανδοχείο στο Ναύπλιο, ο Βυζάντιος αφηγείται μια ιστορία Ελλήνων από διαφορετικά μέρη της Ελλάδας, οι οποίοι γιορτάζουν τη νίκη των συμμαχικών δυνάμεων στη Ναυμαχία του Ναυαρίνου το 1827. Το έργο μεταφέρει, με κωμικό τρόπο, την ασυνεννοησία μεταξύ των χαρακτήρων, η οποία δημιουργείται λόγω των τοπικών ιδιωμάτων και γλωσσών του καθενός και έχει ως αποτέλεσμα να καταλήξουν όλοι στη φυλακή.

Στα δέκα περίπου χρόνια της ελληνικής κρίσης και ουσιαστικής χρεοκοπίας, κατά την οποία η χώρα απώλεσε το 25% του ΑΕΠ, οι διαφορετικές επιπτώσεις του οικονομικού προβλήματος από περιοχή σε περιοχή αναδείχθηκαν στην επιφάνεια, αλλά η κεντρική εξουσία διαχειρίστηκε τα σοβαρά θέματα που προέκυψαν με οριζόντια λογική. Ίσως να μη γινόταν διαφορετικά ιδιαίτερα λόγω του μεγέθους του δημοσιονομικού προβλήματος και του κατεπείγοντος χαρακτήρα του, αλλά μεσο-μακροπρόθεσμα η απουσία τοπικών προσεγγίσεων οδηγεί σε διαιώνιση των ενδοπεριφερειακών ανισοτήτων. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα των περιοχών απολιγνιτοποίησης - Δυτ. Μακεδονία και Μεγαλόπολη- για τις οποίες αποφασίστηκαν ειδικά προγράμματα, λόγω των ακραίων μεταβολών που αναμένονται στις συγκεκριμένες περιοχές λόγω των περιβαλλοντικών εξελίξεων και των συνακόλουθων κατακλυσμιαίων επιπτώσεων τους στην καθημερινότητα των τοπικών κοινωνιών. Προφανώς πρόκειται για αναγκαία προσπάθεια, που επιβάλλουν οι καταστάσεις, η οποία, όμως, εξελίσσεται σε ατμόσφαιρα αμηχανίας, επειδή ούτε το πολιτικό και οικονομικό σύστημα, ούτε η κοινωνία είναι εξοικειωμένη με οτιδήποτε δεν είναι οριζόντιο, αλλά στοχευμένο.

Ίσως, πάντως, η εξέλιξή του να αποτελέσει χρήσιμη εμπειρία και –κυρίως- να δώσει στην πολιτεία ένα νέο εργαλείο. Μια καινούρια μέθοδο επίτευξης στόχων, η οποία προφανώς απαιτεί χρόνο και οργάνωση, αλλά πιθανόν να οδηγήσει σε αποτελέσματα.    

ΥΓ. Ίσως είναι υπερβολικό να ζητάμε από ένα κράτος που πριν τη χρεοκοπία δεν ήξερε τον αριθμό των δημοσίων υπαλλήλων και ο πρωθυπουργός του ακόμη και σήμερα δεν μπορεί να ξέρει ανά πάσα ώρα και στιγμή πως ακριβώς εκτελείται σήμερα το ΕΣΠΑ και αύριο το Ταμείο Ανάκαμψης, να κάνει ειδική δουλειά και σε βάθος ανά περιοχή. Μάλλον γι’ αυτό υπάρχει η αυτοδιοίκηση, που όμως στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων εξαντλεί το ρόλο της στις εντυπώσεις, δηλαδή στο διαμοιρασμό των προφανών προνομίων της τοπικής εξουσίας και την at hoc ικανοποίηση προσωπικών και μικροπολιτικών συμφερόντων. Είναι τυχαίο ότι οι πιο στεναχωρημένοι Έλληνες από τον περιορισμό έως καταργήσεως των φετινών παρελάσεων είναι οι δήμαρχοι και οι περιφερειάρχες;