Ο όρος «Δρόμος του Μεταξιού» είχε χρησιμοποιήσει για πρώτη φορά τον 19ο αιώνα ο γερμανός γεωγράφος Φερδινάνδος φον Ριτχόφεν για να κατονομάσει το πυκνό δίκτυο εμπορικών καραβανιών που συνέδεε τη Μεσόγειο μέσω ξηράς με την κεντρική και στην ανατολική Ασία. Ο όρος του Ριτχόφεν έγινε σύντομα εξαιρετικά δημοφιλής.
Το 2013 η κινεζική κυβέρνηση ανέσυρε τον παγκοσμίως γνωστό όρο για να παρουσιάσει τη νέα πρωτοβουλία κατασκευής υποδομών με ονομασία «Μια ζώνη, ένας δρόμος». Η σύγχρονη εκδοχή του Δρόμου του Μεταξιού αφορά ένα έργο-μαμούθ σχεδιασμένο και συντονισμένο κεντρικά από το Πεκίνο. Η Κίνα θέλει να κάνει επενδύσεις δισεκατομμυρίων ώστε να εδραιώσει οικονομικούς και εμπορικούς διαύλους μέσω ξηράς και διά θαλάσσης, ανάμεσα σε Κίνα και Ευρώπη, Αφρική και Εγγύς Ανατολή, νότια, κεντρική, και νοτιοανατολική Ασία.
Ενδιαφέρον αλλά και απορίες για το εγχείρημα
Όταν το 2013 δημοσιοποιήθηκαν οι πρώτες φειδωλές πληροφορίες για το κινεζικό εγχείρημα πολλοί γερμανοί επιχειρηματίες δεν ήξεραν αρχικά πώς να αντιδράσουν, επισημαίνει στην DW ο Ντάνιελ Μύλερ από τη γερμανική Επιχειρηματική Ένωση Νοτιοανατολικής Ασίας (OAV). Πρόκειται για έναν οικονομικό σύνδεσμο με έδρα στο Αμβούργο και μέλη 500 γερμανικές επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στην περιοχή Ασίας-Ειρηνικού. «Έχω την εντύπωση ότι η συγκεκριμένη πρωτοβουλία ελήφθη κανονικά υπόψη από τις επιχειρήσεις μετά την ίδρυση της Ασιατικής Επενδυτικής Τράπεζας Υποδομών (AIIB) το 2015», επισημαίνει ο Ντάνιελ Μύλερ. Η υπό κινεζική καθοδήγηση επενδυτική τράπεζα, στην οποία συμμετέχει και η Γερμανία με 4,5 δις αμερικανικά δολάρια, αποτελεί σημαντικό εργαλείο για την επέκταση των ασιατικών υποδομών. Η ίδρυση της AIIB κατέδειξε ότι η Κίνα είναι όντως έτοιμη να δαπανήσει πολλά χρήματα για την υλοποίηση του φιλόδοξου έργου.
Στις συζητήσεις του Ντάνιελ Μύλερ με γερμανούς επιχειρηματίες, αυτοί κάνουν λόγο για «κάτι μεγάλο», που βρίσκεται σε εξέλιξη και στο οποίο «πρέπει να συμμετέχει κανείς οπωσδήποτε». Ωστόσο, όπως τόνισε ο ίδιος στην DW, υπάρχουν ακόμη πολλά ανοιχτά ερωτήματα σχετικά με τον νέο Δρόμο του Μεταξιού. Για παράδειγμα, πρόκειται πραγματικά για ένα κεντρικά συντονισμένο και συνεκτικό σχέδιο ή μάλλον για πολλές μεμονωμένες πρωτοβουλίες με ενιαία «ετικέτα». Η εκτίμηση του Ντάνιελ Μύλερ είναι ότι «μάλλον ισχύει το δεύτερο», με αποτέλεσμα να μην υπάρχει ξεκάθαρη εικόνα για την κατεύθυνση του συνολικού εγχειρήματος εξαιτίας των πολλών και ποικίλλων έργων που περιλαμβάνονται σε αυτό.
Έμφαση στη διαφάνεια και στην τήρηση προδιαγραφών
Σημαντικό στοιχείο για τη γερμανική πλευρά είναι και η τήρηση των διεθνών προδιαγραφών, οι οποίες δεν θα πρέπει να θυσιαστούν στον βωμό του βραχυπρόθεσμου κέρδους, υπογραμμίζει ο Ντάνιελ Μύλερ.
Την προσέγγιση αυτή επιβεβαιώνει και η Ίνα Λέπελ, διευθύντρια του νεότευκτου τμήματος Ασίας-Ειρηνικού στο γερμανικό Υπουργείο Εξωτερικών. «Η Γερμανία είναι ανοικτή για μια συνεργασία, θέλουμε να δημιουργήσουμε συνέργειες ανάμεσα σε δράσεις της ΕΕ και της Κίνας. Όμως εμμένουμε σταθερά στις θεμελιώδεις αξίες μας», επισημαίνει και διευκρινίζει περί τίνος πρόκειται: «Στις προϋποθέσεις για τη συμμετοχή μας συγκαταλέγονται η τήρηση διεθνώς αναγνωρισμένων ρυθμίσεων αλλά και περιβαλλοντικών, εργασιακών και κοινωνικών στάνταρντ». Η Ίνα Λεπέλ διακρίνει μεγάλες ευκαιρίες στην κινεζική πρωτοβουλία αλλά δεν παραγνωρίζει και τους κινδύνους: «Δεν είμαστε αφελείς. Βεβαίως και η επέκταση των υποδομών δεν είναι από μόνη της εγγύηση για επιτυχημένες αναπτυξιακές δράσεις».
Μόνο για «μεγάλους παίκτες»
Μέχρι σήμερα μόνο λίγες γερμανικές επιχειρήσεις έχουν κάνει συγκεκριμένα βήματα για να εμπλακούν στον νέο Δρόμο του Μεταξιού της Κίνας. Για παράδειγμα η Deutsche Bank, η οποία συνεισφέρει τρία δις δολάρια στην Κινεζική Αναπτυξιακή Τράπεζα με δεδηλωμένο στόχο την οικονομική συνεργασία Κίνας και Γερμανίας στο πλαίσιο του νέου Δρόμου του Μεταξιού. Το «παρών» δηλώνει και το λιμάνι του Ντούισμπουργκ, που επιχειρεί να αποτελέσει σημαντικό κόμβο στο πλαίσιο της κινεζικής πρωτοβουλίας. Ενδιαφέρον να διευρύνει τις δραστηριότητές της στην Κίνα εντός του νέου πλαισίου εκφράζουν και οι Γερμανικοί Σιδηρόδρομοι (Deutsche Bahn). Τον Ιούνιο του 2016 είχε υπογραφεί μια συμφωνία εμβάθυνσης της συνεργασίας, με την οποία οι Κινεζικοί Σιδηρόδρομοι και η Deutsche Bahn επιδιώκουν την εκπόνηση έργων υποδομής.
Σύμφωνα με τον Ντάνιελ Μύλερ, η κινεζική πρωτοβουλία είναι προς το παρόν ελκυστική κατά πρώτο λόγο για μεγάλες γερμανικές επιχειρήσεις. Ένα τόσο γιγάντιο έργο, στο οποίο υπάρχουν πολλές αβεβαιότητες και εμπλέκονται πολλές ασταθείς περιοχές και χώρες, είναι -όπως εκτιμά ο ίδιος- υπερβολικά μεγάλη πρόκληση για μικρομεσαίες επιχειρήσεις που δεν θα μπορούσαν να διαχειριστούν εύκολα πιθανές επενδυτικές αστοχίες.
Ρόντιον Εμπιγκχάουζεν / Άρης Καλτιριμτζής
Πηγή: Deutsche Welle