Η σχετική δροσιά των τελευταίων ημερών, αλλά και το γεγονός ότι όπως φαίνεται λίγοι Θεσσαλονικείς ξεκίνησαν τις διακοπές τους, έχουν οδηγήσει τις τελευταίες ημέρες πολύ κόσμο στην αγορά του κέντρου της Θεσσαλονίκης. Από την Τσιμισκή, την Αγίας Σοφίας, τη Μητροπόλεως, την Αριστοτέλους και την Προξένου Κορομηλά μέχρι την Ερμού και την Εγνατία βορειότερα.
Η επίκληση από τα εμπορικά καταστήματα των εκπτώσεων, που ξεκίνησαν στις 9 Ιουλίου, εξακολουθεί προφανώς να συγκινεί. Κι ας είχε προηγηθεί δεκαήμερο προσφορών. Κι ας πρόκειται να διαρκέσουν οι εκπτώσεις μέχρι τις 31 Αυγούστου - οκτώ ολόκληρες εβδομάδες.
Στην Ελλάδα πολλές σοβαρές λέξεις ή εκφράσεις έχουν χάσει το νόημα τους. Είτε από υπερβολική, είτε από κακή χρήση. Συχνά από πλήρη διαστρέβλωση του νοήματος τους. Εν προκειμένω η έννοια «εκπτώσεις» και «προσφορές» στην ελληνική αγορά έχουν την πλάκα τους. Διότι ενώ σηματοδοτούν συγκεκριμένες καταστάσεις που διαχρονικά ενδιαφέρουν τους καταναλωτές, η εφαρμογή τους στην πράξη τις έχει καταστήσει ουσιαστικά αδιάφορες. Προσφορές και εκπτώσεις, εκπτώσεις και προσφορές έχει, πλέον, στην αγορά όλο το χρόνο. Τα επίσημα διαστήματα είναι τόσο μεγάλα που παρασύρουν με άνεση και τα… ανεπίσημα.
Οι εκπτώσεις για τη Θεσσαλονίκη είχαν νόημα όταν η διάρκεια τους ήταν δύο 15νθήμερα, τα οποία έμποροι και καταναλωτές ανέμεναν με προσμονή. Για διαφορετικούς λόγους η κάθε πλευρά. Οι έμποροι για να ξεστοκάρουν και να ενισχύσουν τη ρευστότητά τους πουλώντας με χαμηλότερες τιμές –ενίοτε στα όρια του κόστους. Οι δε καταναλωτές για να καλύψουν τις ανάγκες τους φθηνότερα. Η σχέση ξεκάθαρη, οι επιδιώξεις κατανοητές. Τους υπόλοιπους έντεκα μήνες το εμπορικό παιχνίδι κυλούσε χωρίς ιδιαίτερα κόλπα. Λίγο πάνω, λίγο κάτω το ζητούμενο για τη συναλλαγή ήταν από τη μία οι ανάγκες και από την άλλη ο καθορισμός μιας δίκαιης τιμής.
Τα τελευταία 20 χρόνια –ίσως και κάτι περισσότερο- στην αγορά άρχισαν να ισχύουν… άλλα κόλπα. Ενίοτε αντιφατικά και αλληλοσυγκρουόμενα. Οι κυβερνήσεις νομοθετούν διαρκώς με κατεύθυνση την πλήρη απελευθέρωση των όρων άσκησης του εμπορίου, χωρίς να ξέρει κανείς αν διαλέγονται και με ποιόν συζητούν. Τι λαμβάνουν υπόψιν τους και τι απορρίπτουν. Από την πλευρά του ο παραδοσιακός εμπορικός κόσμος στη Θεσσαλονίκη –και σε ολόκληρη τη χώρα- έχει σηκώσει τα χέρια. Δείχνει ότι όσα συμβαίνουν αφορούν κάποιους άλλους –τα πολυκαταστήματα και τα εμπορικά κέντρα. Προσπαθεί να ακολουθήσει αγκομαχώντας. Η δημιουργική προσαρμογή στις νέες συνθήκες δεν «περπατάει» για πολλούς εμπόρους. Το σύστημα είναι αμυντικό και σπανίως η ομάδα οργανώνει αντεπιθέσεις. Η ήττα από τα αποδυτήρια είναι αναπόφευκτη και σε κάθε φάση εκείνο που ενδιαφέρει περισσότερο είναι το πόσα γκολ θα φάει η ομάδα. Και αν θα μπορέσει κάποιος παίκτης να περάσει το κέντρο!
Η εκπτωτική περίοδος των 50 ημερών περιορίζει δραματικά τα περιθώρια των μικρομεσαίων εμπόρων να αξιοποιήσουν ουσιαστικά το θεσμό. Πρόκειται για υπερβολικά μεγάλο διάστημα. Καμία σχέση με ξεστοκάρισμα και τόνωση ρευστότητας. Απλώς καλύτερες τιμές (;), οι οποίες προφανώς μπορούν να υπάρχουν στις βιτρίνες και στα ράφια και τα διαστήματα ανάμεσα στις επόμενες προσφορές και στις ενδιάμεσες εκπτώσεις. Πρόκειται για ένα παιχνίδι που ευνοεί τους μεγάλους του εμπορίου, οι οποίοι ανανεώνουν συνεχώς τα ράφια τους κι έχουν τη δυνατότητα να πουλήσουν φτηνότερα, κάτι που οι καταναλωτές γνωρίζουν καλά.
Στα χρόνια της πλήρους απελευθέρωσης της αγοράς και του εμπορίου οι γενικευμένες εκπτώσεις και προσφορές δεν έχουν θέση. Διατηρούνται από κεκτημένη ταχύτητα, αλλά και γιατί κανείς από τους εμπλεκόμενους δεν έχει το κουράγιο, τις ιδέες και τη δυνατότητα να στηρίξει πραγματικά την αγορά. Κάθε επιχείρηση εφαρμόζει τη δική της πολιτική τιμών και μπορεί να την προβάλει. Πλέον, μόνο η περίφημη Black Friday του Νοεμβρίου, οι λίγες ώρες με χαμηλές τιμές για μία και μοναδική Παρασκευή και όποιος προλάβει πρόλαβε, ανταποκρίνεται στις πραγματικές προδιαγραφές των εκπτώσεων. Όλα τα άλλα, τα δεκαήμερα, τα δίμηνα, οι πολλές εβδομάδες των εκπτώσεων δείχνουν αμηχανία. Ή μήπως αδυναμία του ελληνικού εμπορίου να περάσει στην επόμενη φάση, που κι αυτή σιγά σιγά ξεπερνιέται από τις διαδικτυακές αγορές.