Οι δύο ιστορίες που ακολουθούν είναι μικρές, για κάποιους άνευ σημασίας, αλλά συνδέονται και αποκαλύπτουν χρόνιες ανεπάρκειες του ελληνικού συστήματος.
Ιστορία πρώτη: Στη Θεσσαλονίκη, όπως και σε όλες τις πόλεις στις μέρες μας, υπάρχουν πολλοί χώροι εστίασης. Από κυλικεία και σουβλατζίδικα, μέχρι εστιατόρια πολυτελείας. Πολλά απ’ αυτά βρίσκονται σε πολυσύχναστες πιάτσες και διαθέτουν «πρόχειρο και γρήγορο φαγητό» για τους εργαζόμενους και τους περαστικούς. Τα λεγόμενα εις την νεοελληνική σνακς, τα οποία σε ορισμένες φορές πωλούνται φτηνά. Ίσως διότι η ποιότητα τους είναι χαμηλή, ίσως διότι ο επιχειρηματίας πιστεύει σε αυτό που έλεγαν οι παλαιότεροι έμποροι, ότι δηλαδή «η φτήνια τρώει τον παρά». Τυρόπιτες 0,80 ευρώ, χοτ ντοκ 0,75 ευρώ και άλλα σχετικά.
Ιστορία δεύτερη: Πριν από 12 ημέρες, την προπερασμένη Τρίτη, ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας πιεζόμενος αφενός ενόψει των Ευρωεκλογών και αφετέρου λόγω των αποκαλύψεων για τις διακοπές του πέρσι το καλοκαίρι σε κότερο εφοπλιστή, έσπευσε να ανακοινώσει μέτρα ανακούφισης των χαμηλότερων εισοδηματικά τάξεων της χώρας. Ανάμεσα σε αυτά τα μέτρα είναι και η επιστροφή της εστίασης –ή τουλάχιστον του μεγαλύτερου μέρους της- στον χαμηλότερο συντελεστή ΦΠΑ 13%, κάτι που θα ισχύσει από την επόμενη Δευτέρα. Ο πρωθυπουργός γνωρίζει ότι με αυτό τον τρόπο πετυχαίνει δύο πράγματα, ξεχωριστά το καθένα. Στις περιπτώσεις που μια επιχείρηση συμπεριλάβει τη μείωση –ή έστω ποσοστό της μείωσης- στην κοστολόγηση των προϊόντων που διαθέτει, η τιμή θα χαμηλώσει και ο καταναλωτής θα βγει κερδισμένος. Εάν ο επιχειρηματίας επιλέξει να καρπωθεί όλη τη μείωση –με τη δικαιολογία ότι είχε απορροφήσει την αύξηση του ΦΠΑ-, το κέρδος του από την πώληση κάθε προϊόντος θα αυξηθεί από τη μια μέρα στην άλλη κατά 115 και ο ίδιος θα είναι περιχαρής. Επομένως και σε αυτή την περίπτωση ο κ. Τσίπρας θα έχει επιτύχει τον στόχο του να ευχαριστήσει κάποιους – οι επιχειρήσεις πώλησης τροφίμων και εστίασης είναι πολλές χιλιάδες στην Ελλάδα. Σε αυτή τη δεύτερη περίπτωση υπάρχει ο –αμελητέος, λόγω του ύψους των τιμών, αλλά αντικειμενικά υπαρκτός- κίνδυνος κάποιοι λεπτολόγοι πελάτες να παραπονεθούν, διότι δεν θα δουν τη μείωση στις αποδείξεις τους. Προκειμένου, λοιπόν, κάποιοι στη Θεσσαλονίκη να έχουν κατά το κοινώς λεγόμενο «και την πίτα ολόκληρη και τον σκύλο χορτάτο» εφάρμοσαν το γνωστό κόλπο που συμβαίνει σε ορισμένες περιπτώσεις λίγο πριν από τις εκπτωτικές περιόδους. Ανέβασαν τις τελευταίες ημέρες λίγο τις τιμές, ώστε από Δευτέρα που θα ισχύσει ο μειωμένος ΦΠΑ οι τιμές να επανέλθουν στα προ της ανακοινώσεως των μέτρων.
Το φαινόμενο αυτής της… απάτης είναι ορατό σε όσους κυκλοφορούν συστηματικά στο κέντρο της Θεσσαλονίκης κι επομένως προμηθεύονται τροφή στον δρόμο. Πιθανόν δεν ισχύει στα περισσότερα καταστήματα, αλλά πάντως ισχύει σε αρκετά σημεία και μάλιστα στα προϊόντα με τις χαμηλότερες τιμές, που λειτουργούν ως… κράχτες. Από την διαχρονική «πρωτεύουσα του εμπορίου» ή τέλος πάντων από την πόλη, στην οποία το εμπόριο είναι εδώ και 23 αιώνες βασική δραστηριότητα, δε λείπουν οι κουτοπόνηροι. Ούτε οι απελπισμένοι έμποροι και επαγγελματίες, που διαχρονικά καλύπτουν την ανεπάρκεια τους με μικρότερες ή μεγαλύτερες κομπίνες. Η τρόικα, αυτή η… κακία συμμορία, που από το 2010 έχει μπει στη ζωή της χώρας και είτε ως κουαρτέτο, είτε ως Θεσμοί, δε λέει να απομακρυνθεί, κατάλαβε ένα κομβικό σημείο του ελληνικού προβλήματος νωρίς. Από το πρώτο εξάμηνο που τα παραμορφωμένα στελέχη της –τα οποία εννοείται ότι στην Ελλάδα απαξιώνουμε- μελέτησαν τα δεδομένα της ελληνικής αγοράς κατάλαβαν ότι ο υπερεπαγγελματισμός των μικρομεσαίων και των μικρομικρών έχει ένα μόνο σίγουρο αποτέλεσμα: το κλέψιμο. Προκειμένου να επιβιώσουν πολλαπλάσιες επιχειρήσεις από αυτές που αντέχει η αγορά και η κατανάλωση κλέβουν. Το δημόσιο –πρώτα απ’ όλα. Τα ασφαλιστικά ταμεία. Τους πελάτες τους. Τον εαυτό τους τον ίδιο. Σκληρές διαπιστώσεις, πλην όμως απολύτως ρεαλιστικές. Το γνωρίζουν αυτό οι πάντες. Πρωτίστως οι ίδιοι και οι συνάδελφοί τους. Οι συνδικαλιστικοί τους εκπρόσωποι. Τα Επιμελητήρια. Οι μηχανισμοί ελέγχου του κράτους. Τα υπουργεία. Οι πρωθυπουργοί. Κι όμως κανείς δεν το λέει επίσημα και –πολύ περισσότερο- κανείς δεν αποφασίζει να ελέγξει την κατάσταση. Έστω θεσπίζοντας θανατηφόρα μέτρα για το οικονομικό έγκλημα, ακόμη και για το θεωρούμενο μικρό. Το οποίο πολλαπλασιαζόμενο επί των χιλιάδων επί χιλιάδων περιπτώσεων καταλήγει να γίνεται το μεγαλύτερο. Ένα έγκλημα καθοσιώσεως σε μια οικονομία –και μια κοινωνία- που 40 χρόνια μετά την είσοδό της στην Ενωμένη Ευρώπη και δέκα χρόνια μετά τη χρεοκοπία και την πολύπλευρη κρίση εξακολουθεί να πιστεύει –τουλάχιστον το μεγαλύτερο μέρος της- ότι μπορεί να το διαχειριστεί με λογική κλεφτοκοτά, κατσικοκλέφτη ή… πειρατή! Περαστικά μας!