Η παραίτηση του καθηγητή Γιάννη Κρεστενίτη από τις θέσεις του προέδρου και του διευθύνοντος συμβούλου της Εταιρείας Ύδρευσης Αποχέτευσης Θεσσαλονίκης ξάφνιασε τους πάντες χθες το πρωί. Κυρίως, επειδή, έγινε δέκα ημέρες πριν από τις εκλογές, τις οποίες σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις ο ΣΥΡΙΖΑ θα χάσει και η κυβέρνηση θα αλλάξει. Αν η απόφαση του καθηγητή της Πολυτεχνικής Σχολής του ΑΠΘ έχει σχέση με τις επερχόμενες εκλογές το γνωρίζει μόνο ο ίδιος. Από τη στιγμή που αποφάσισε να μη δημοσιοποιήσει τους λόγους –τουλάχιστον μέχρι στιγμής- ο καθένας μπορεί να κάνει τις εκτιμήσεις του. Εκείνο που σίγουρα αναφύεται στο προσκήνιο με αφορμή την παραίτηση είναι ο εκτεταμένος ρόλος των ακαδημαϊκών δασκάλων σε θέσεις ευθύνης στη δημόσια διοίκηση. Πρακτική που βολεύει τις κυβερνήσεις, ώστε να αποφεύγουν να χρεωθούν ανθρώπους της αγοράς, αλλά έχει αποδειχθεί σε γενικές γραμμές αναποτελεσματική. Πολύ απλά διότι η άποψη ότι τα πράγματα στον στενό και ευρύτερο δημόσιο τομέα πηγαίνουν στον αυτόματο πιλότο και το μόνο που τα επηρεάζει είναι η πολιτική καθοδήγηση δεν ισχύει.
Τα τέσσερα προηγούμενα χρόνια 2015 – 2019, όπως και η περίοδος διακυβέρνησης Καραμανλή 2004 - 2009, ήταν οι δύο περίοδοι των τελευταίων δεκαετιών που οι καθηγητές πανεπιστημίου ηγεμόνευσαν στον δημόσιο βίο της χώρας. Το Αριστοτέλειο και τα άλλα πανεπιστήμια της Θεσσαλονίκης, όπως και της χώρας και ορισμένα του εξωτερικού, πρόσφεραν πολλά πρόσωπα σε γενικές γραμματείες υπουργείων και διοικητικά συμβούλια ΔΕΚΟ και Ανεξάρτητων Αρχών. Κατά κάποιο τρόπο υποκαθιστούν την αναβαθμισμένη σχολή Δημόσιας Διοίκησης, που θα έπρεπε να έχει, αλλά δεν διαθέτει η Ελλάδα. Και στις δύο πενταετίες τα αποτελέσματα ήταν απογοητευτικά και σε κάποιες περιπτώσεις καταστροφικά. Ασφαλώς υπάρχει πολιτική ευθύνη, αλλά –για να λέμε και του στραβού το δίκιο- ούτε ένας πρωθυπουργός μπορεί να κυβερνήσει τη χώρα μόνος του στην κάθε της λεπτομέρεια, ούτε ο κάθε υπουργός να κουμαντάρει μόνος τον τομέα ευθύνης του.
Η λογική πίσω από την οποία στην Ελλάδα αναδεικνύονται σε εκτελεστικές απολήξεις του πολιτικού συστήματος οι καθηγητές πανεπιστημίου δεν είναι απολύτως σαφής. Θεωρητικά οι καθηγητές γνωρίζουν το αντικείμενο τους, κάτι που ισχύει. Στην πράξη, όμως, μάλλον οι πολιτικοί μας να θεωρούν ότι ο τίτλος του καθηγητή προσδίδει κύρος στην επιλογή τους. Μόνο που οι ίδιοι ελέγχονται για τα αποτελέσματα, ενώ –ως γνωστόν- «τα ράσα δεν κάνουν τον παπά». Επίσης οι καθηγητές –ελέω ακαδημαϊκής ελευθερίας- είναι πάντα διαθέσιμοι. Οι περισσότεροι αγαπούν τόσο πολύ τα μαθήματα, τους φοιτητές και τις έρευνές τους, που ευχαρίστως αφήνουν όλα αυτά χωρίς δεύτερη σκέψη. Άλλωστε γυρίζουν στη θέση τους χωρίς καμία καθυστέρηση και χωρίς κανένα πρόβλημα, όταν η αποστολή τους ολοκληρωθεί με ομαλό ή με βίαιο τρόπο. Το τέλειο… έγκλημα, απ’ όποια πλευρά κι αν το παρατηρήσει κανείς.
Ασφαλώς υπάρχουν και αδυναμίες, τις οποίες οι εμπλεκόμενοι πολιτικοί και ακαδημαϊκοί προσπαθούν να υποβαθμίσουν. Κατ’ αρχήν οι καθηγητές στην πλειοψηφία τους έχουν θεωρητική κατάρτιση, αλλά επί του πρακτέου έχουν αδυναμίες. Άλλο να διδάσκεις μάρκετινγκ –έτσι για να πιάσουμε μια αθώα περίπτωση- και άλλο να είσαι υπεύθυνος μάρκετινγκ σε μια επιχείρηση. Στην πρώτη περίπτωση αξιολογείς γραπτά και φοιτητές, στη δεύτερη οι πράξεις έχουν αντίκτυπο στο ταμείο και στο λογιστήριο. Το κυριότερο, όμως, μειονέκτημα της επιλογής καθηγητών για εκτελεστικές θέσεις είναι ότι η αγορά διαφέρει πολύ από την αποστειρωμένη γυάλα ενός πανεπιστημιακού γραφείου. Η πίεση διαφοροποιεί συμπεριφορές και σε ορισμένες περιπτώσεις θολώνει το μυαλό και γονατίζει τις καρδιές των ανθρώπων. Η πιάτσα απαιτεί πολύ διαφορετικούς ανθρώπους από αυτούς που εφαρμόζουν ένα manual. Χρειάζεται ανθρώπους που να έχουν προσλάβει και να έχουν απολύσει. Ανθρώπους που έχουν κόψει μια επιταγή και έχουν αγχωθεί να την καλύψουν. Ανθρώπους, οι οποίοι ξέρουν να διαχειρίζονται ανθρώπους, ξέρουν να μιλούν με τις τράπεζες, έχουν μάθει πως θα παραμένουν στο γραφείο επί ώρες και παραγωγικά. Οι Έλληνες καθηγητές των ελληνικών πανεπιστημίων στην πλειοψηφία τους δεν έχουν αυτά τα χαρακτηριστικά.
Τα ρεπορτάζ λένε ότι ο Κυριάκος Μητσοτάκης εάν όπως δείχνουν τα πράγματα κληθεί να κυβερνήσει δεν θα ακολουθήσει αυτό το μοτίβο, τουλάχιστον στο ποσοστό των προηγούμενων. Αν και στο περιβάλλον του –όπως και στο ψηφοδέλτιο Επικρατείας της Νέας Δημοκρατίας- υπάρχουν πανεπιστημιακοί προσπαθεί να πείσει και ανθρώπους από τον κόσμο των επιχειρήσεων να τον βοηθήσουν. Στελέχη, ακόμη και επιχειρηματίες. Κάποιους τους οποίους οι προηγούμενοι απέφευγαν, επισήμως διότι τους φόβιζε η νοοτροπία του ιδιωτικού τομέα, στην πραγματικότητα, όμως, επειδή δεν μιλούσαν την ίδια γλώσσα και δεν μπορούσαν να τους ελέγξουν. Βέβαια η απλή λογική επιμένει πως ένα πετυχημένο στέλεχος ή ένας πετυχημένος επιχειρηματίας δύσκολα θα απαρνηθεί τον ιδιωτικό τομέα για να μπλέξει στα γρανάζια του ελληνικού κράτους. Με την τερατώδη γραφειοκρατία, την ευθυνοφοβία των υφισταμένων, τον έλεγχο της αντιπολίτευσης και τις μικρές αμοιβές. Για να δούμε το θα δούμε! Το βέβαιον είναι ότι το σύστημα «καθηγητές πανεπιστημίου» μπάζει από παντού.