Skip to main content

Η πλατεία Ελευθερίας και το πραγματικό πρόβλημα του κέντρου της Θεσσαλονίκης

Η πόλη έχει λίγους, μικρούς δρόμους και ελάχιστες θέσεις στάθμευσης. Αλλά δεν έχει και την παραμικρή διάθεση για λύση του κυκλοφοριακού προβλήματος

Για κάποιον προληπτικό, αλλά και για κάποιον που δεν του αρέσει να παίρνει και πολύ στα σοβαρά ούτε τον εαυτό του, ούτε τους άλλους, η πλατεία Ελευθερίας είναι ένα άτυχο σημείο. Διότι χρειάζεται η… χαλαρότητα του κατά αστικόν μύθο μέσου Θεσσαλονικιού για να συνειδητοποιήσει κανείς ότι παρά την προνομιακή τοποθεσία της στην καρδιά του κέντρου της Θεσσαλονίκης και παρά την αισιοδοξία που αποπνέει το όνομα της –ή ίσως ακριβώς γι’ αυτούς τους δύο λόγους- η ιστορία θα την αναφέρει ως πεδίο και σκηνικό δραματικών γεγονότων και γι’ αυτό στενάχωρων και μελαγχολικών καταστάσεων. Πριν από οκτώ δεκαετίες στην πλατεία Ελευθερίας συγκέντρωσαν οι Ναζί τους Εβραίους της Θεσσαλονίκης. Από εκεί ξεκίνησε η πορεία θανάτου μέχρι τον παλαιό σιδηροδρομικό σταθμό, απ’ όπου αναχωρούσαν τα τρένα της φρίκης που κατέληγαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Έφυγαν πάνω από 50.000, γύρισαν λιγότεροι από 1.500. Τραγικός απολογισμός. Η Θεσσαλονίκη δεν θα είναι ποτέ ίδια.

Δεκαετίες μετά, στα μέσα της δεκαετίας του 2010, ο δήμος Θεσσαλονίκης ξεκίνησε την αποκατάσταση της πλατείας Ελευθερίας που για δεκαετίες λειτουργούσε ως επίγειο πάρκινγκ. Ο εργολάβος που ανέλαβε το έργο πτώχευσε, η δημοτική αρχή άλλαξε και σήμερα η πλατεία Ελευθερίας λειτουργεί και πάλι ως επίγειο πάρκινγκ. Υποτίθεται προσωρινά μέχρι να υλοποιηθεί η αρχική εξαγγελία για τη διαμόρφωση ενός πάρκου μνήμης, που θα θυμίζει τις θηριωδίες των Ναζί στην Κατοχή και ταυτόχρονα τη δραματική πτυχή του Ολοκαυτώματος που συνδέεται με τη Θεσσαλονίκη και την Ελλάδα. Το ζήτημα της παρούσας συγκυρία είναι εάν κάτω από το πάρκο Μνήμης θα υπάρχει υπόγειο πάρκινγκ. Γενικότερα, πάντως, για την τύχη της πλατείας Ελευθερίας –σύμφωνα με πρόσφατη δήλωση του δημάρχου Θεσσαλονίκης Κωνσταντίνου Ζέρβα στη Voria.gr - θα αποφασίσει η πόλη, δια του δημοτικού της συμβουλίου. 
 
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η πλατεία Ελευθερίας είναι άτυχο μέρος. Διότι πέραν όλων αυτών που της έχουν συμβεί τυχαίνει να βρίσκεται στο ιστορικό κέντρο μια πόλης με πολλά αυτοκίνητα –στην πραγματικότητα μία πόλη που οι πολίτες λατρεύουν να μετακινούνται με τα αυτοκίνητα τους. Μια πόλη, όμως, που έχει λίγους και μικρούς δρόμους και ελάχιστες θέσεις στάθμευσης. Μία πόλη που, ταυτόχρονα, δεν έχει την παραμικρή διάθεση για λύση του κυκλοφοριακού προβλήματος. Διότι –ως γνωστόν- στο κέντρο της Θεσσαλονίκης επικρατούν η ανάγκη των γιατρών και των δικηγόρων να έχουν πελατεία, των μαγαζιών να τροφοδοτούνται οποιαδήποτε ημέρα της εβδομάδας και οποιαδήποτε ώρα της ημέρας και της νύχτας, αλλά και των καφέ – μπαρ να σερβίρουν στα πεζοδρόμια και στις πλατείες και πλέον –λόγω πανδημίας- σε οποιοδήποτε σημείο, που είναι ελεύθερο κτηρίων και αυτοκινήτων. Αυτές τουλάχιστον είναι οι προτεραιότητες που αντιλαμβάνονται τόσο ο μέσος κάτοικος, όσο και ο μέσος επισκέπτης.

Με αυτά τα δεδομένα η τύχη της πλατείας Ελευθερίας είναι δεδομένη. Ακόμη και αν αποκατασταθεί με ρυθμούς fast track, ώστε να ικανοποιηθούν η ιστορική μνήμη και το αίσθημα της εβραϊκής κοινότητας, το πάρκο Μνήμης που θα δημιουργηθεί θα είναι άσχημα στριμωγμένο. Ανάμεσα σε μεγάλα, ετερόκλητα μεταξύ τους και εν πολλοίς κακόγουστα κτήρια που υπάρχουν στην Ίωνος Δραγούμη, τη Νίκης, τη Βενιζέλου και τη Μητροπόλεως, αλλά και στα αυτοκίνητα που όχι μόνο διέρχονται, αλλά και παρκάρουν σε αυτούς τους δρόμους. Και καλά το έγκλημα με τα πολυόροφα κτήρια έγινε πολύ παλιά και δεν μπορεί να αποκατασταθεί. Αλλά η υπόθεση των αυτοκινήτων; Κάθε μέρα που περνάει όλο και περισσότεροι ανάμεσά μας αντιλαμβάνονται ότι το πρόβλημα στο κέντρο της Θεσσαλονίκης δεν είναι ούτε η διαπλάτυνση των δρόμων, που πρακτικά είναι αδύνατη, ούτε η αύξηση των χώρων στάθμευσης, που επίσης έχει εξαιρετικά περιορισμένα περιθώρια. Το μόνο πεδίο στο οποίο μπορεί να υπάρξει παρέμβαση –στην πραγματικότητα το μόνο πράγμα που επιβάλλεται εκ των πραγμάτων- είναι ο περιορισμός της κυκλοφορίας των αυτοκινήτων, κίνηση υψηλού πολιτικού ρίσκου. Ενδεχομένως στην αρχή με κάποια μονά – ζυγά και όταν τεθεί σε κυκλοφορία το μετρό πλήρως. Η μετατροπή του ιστορικού κέντρου της Θεσσαλονίκης σε απέραντο πεζόδρομο –προφανώς με αυστηρές πρόνοιες για τα μέσα μαζικής μεταφοράς και την τροφοδοσία των καταστημάτων- είναι ο μοναδικός τρόπος για να αναδειχθεί όχι μόνο η πλατεία Ελευθερίας, αλλά και τα υπόλοιπα σημεία του κέντρου, τα οποία έλκουν τη γοητεία τους είτε από την αρχιτεκτονική τους, είτε από το ιστορικό τους βάρος. Διότι έτσι όπως είναι η κατάσταση, δυστυχώς καμία κυκλοφοριακή διευθέτηση στη λογική να εξυπηρετηθούν όλοι από λίγο, δεν λύνει ουσιαστικά το πρόβλημα. Και η αλήθεια είναι ότι η Θεσσαλονίκη –ιδιαίτερα το κέντρο- ομορφαίνει μέσα από κάποια έργα και κάποιες παρεμβάσεις, αλλά το τελικό αποτέλεσμα κρίνεται από το βάρος της ασχήμιας και της ηχορύπανσης των αυτοκινήτων στους δρόμους της.